نظریه ویلار مک‌کارتی (Willard McCarty) در ترجمه Introducing Translation Studies جرمی ماندی

در بخش ۱.۵ از فصل اول کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی، او به این موضوع اشاره می‌کند که آیا «مطالعات ترجمه» باید به‌عنوان یک رشته، میان‌رشته‌ای یا زیررشته شناخته شود. در این زمینه، ماندی به تعریف جالبی از ویلار مک‌کارتی (Willard McCarty) در مقاله‌اش اشاره می‌کند که اصطلاحاً مرزهای تخصصی سنتی را به چالش می‌کشد.

مک‌کارتی در این تعریف می‌گوید:

> «یک میان‌رشته واقعی (interdiscipline) در دنیایی که از قبل بر اساس خطوط رشته‌های جدا شکل گرفته، به‌راحتی درک، تأمین بودجه یا مدیریت نمی‌شود... بلکه موجودیتی است که در درزهای رشته‌های موجود وجود دارد و با یکی، چند یا همه‌ی آن‌ها سروکار دارد. این مانند یک تاجر فینیقی در میان ملت‌های مسکونی است. وجود آن در چنین جهانی مرموز است؛ این معما ما را وادار می‌کند تا دوباره به نحوه سازمان‌دهی و نهادی‌کردن دانش بیاندیشیم.» ([Studocu][1])

توضیح به زبان ساده:

رشته‌ها معمولاً ساختار یافته‌اند، ارتباد سازمانی مشخصی دارند، بودجه و چهارچوب تحصیلی‌شان مشخصند.

میان‌رشته‌ها اما در فضای بین این رشته‌ها شکل می‌گیرند، با مرزهای مشخص قابل درک نیستند و ساختار سنتی برای‌شان وجود ندارد.

مک‌کارتی این میان‌رشته را همچون یک تاجر فینیقی توصیف می‌کند: کسی که آزادانه بین کشورها (رشته‌ها) سفر می‌کند، کالا (دانش) منتقل می‌کند و ساختار را به چالش می‌کشد.

مندی پیشنهاد می‌دهد که مطالعات ترجمه خود نوعی میان‌رشته است؛ چرا که:

از زبان‌شناسی تا ادبیات تطبیقی، فلسفه، مطالعات فرهنگی، تاریخ، جامعه‌شناسی، و حتی تکنولوژی نوین نفوذ دارد.

روابط آن با رشته‌های پایه مانند زبان‌شناسی یا ادبیات، ممکن است اولیه یا ثانویه باشد.

این انعطاف‌پذیر بودن در مرزها باعث غنای نظری و کاربردی در مطالعات ترجمه می‌شود.

در مجموع، این تعریف کمک می‌کند تا درک بهتری از جایگاه مطالعات ترجمه به‌عنوان حوزه‌ای در حال رشد، چندبعدی و دارای تعامل با رشته‌های مختلف علمی داشته باشیم.

[1]: https://www.studocu.vn/vn/document/dai-hoc-van-lang/ngon-ngu-han/week-1-introducing-translation-munday-2016-1/95145909?utm_source=chatgpt.com "Week 1: Introduction to Translation Studies - Munday 2016 Overview - Studocu"

نقشه مفهومی Luc van Doorslaer در کتاب «Introducing Translation Studies»جرمی ماندی

در کتاب «Introducing Translation Studies»، جرمی ماندی به نقشه مفهومی Luc van Doorslaer اشاره می‌کند که در مقاله‌اش با عنوان «Risking Conceptual Maps» (2007) منتشر شده است. این نقشه به‌عنوان یک ابزار ساختاری برای پایگاه داده آنلاین Translation Studies Bibliography (TSB) طراحی شده و هدف آن ارائه تصویری جامع و به‌روز از حوزه مطالعات ترجمه است.

نقشه مفهومی van Doorslaer: ترجمه در برابر مطالعات ترجمه

در این نقشه، تفاوت میان «ترجمه» (Translation) و «مطالعات ترجمه» (Translation Studies) به‌وضوح مشخص شده است:

۱. ترجمه (Translation)

این بخش به عمل ترجمه و ویژگی‌های آن می‌پردازد و به چهار مقوله اصلی تقسیم می‌شود:

حالت زبانی (Lingual Mode): شامل ترجمه بین‌زبانی (interlingual) و درون‌زبانی (intralingual).

رسانه (Media): شامل رسانه‌های چاپی، صوتی‌تصویری و الکترونیکی.

حالت (Mode): شامل ترجمه پنهان/آشکار، مستقیم/غیرمستقیم، ترجمه در زبان مادری/زبان دیگر، ترجمه خودی، ترجمه دیداری و غیره.

حوزه (Field): شامل حوزه‌های سیاسی، خبری، فنی، ادبی، مذهبی، علمی و تجاری.([New University in Exile Consortium]

۲. مطالعات ترجمه (Translation Studies)

این بخش به تحلیل و پژوهش در حوزه ترجمه می‌پردازد و به چهار مقوله اصلی تقسیم می‌شود:

رویکردها (Approaches): شامل رویکردهای فرهنگی، زبانی و غیره.

نظریه‌ها (Theories): شامل نظریه‌های عمومی ترجمه، نظریه سیستم‌های پلی‌سیستم و غیره.

روش‌های پژوهش (Research Methods): شامل روش‌های توصیفی، تجربی و غیره.

مطالعات کاربردی ترجمه (Applied Translation Studies): شامل نقد ترجمه، آموزش، محیط‌های نهادی و غیره.

این نقشه به‌عنوان یک ابزار مفهومی، تلاش دارد تا ساختار پیچیده و چندبعدی حوزه مطالعات ترجمه را به‌صورت منظم و قابل‌فهم ارائه دهد.

اهمیت نقشه van Doorslaer

نقشه van Doorslaer به‌عنوان یک ابزار مفهومی، به پژوهشگران و دانشجویان کمک می‌کند تا:

ساختار و حوزه‌های مختلف مطالعات ترجمه را درک کنند.
رابطه میان عمل ترجمه و پژوهش‌های مرتبط را شفاف‌سازی کنند.
جهت‌گیری‌های پژوهشی و آموزشی در حوزه ترجمه را تعیین کنند.

در مجموع، این نقشه به‌عنوان یک چارچوب مفهومی، نقشی کلیدی در توسعه و سازمان‌دهی حوزه مطالعات ترجمه ایفا می‌کند.

نظریه‌ی اسکاپوس درباره ترجمه از کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی

نظریه‌ی اسکاپوس درباره ترجمه از کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی

🎯 تعریف نظریه‌ی اسکاپوس

واژه‌ی Skopos در زبان یونانی به معنای "هدف" است. این نظریه توسط Hans Vermeer در دهه‌ی 1980 مطرح شد و بر این اصل استوار است که:

هدف ترجمه, تعیین‌کننده‌ی روش ترجمه است.

🧩 اصول کلیدی نظریه‌ی اسکاپوس

1. ترجمه به‌عنوان کنش هدف‌مند

ترجمه یک فعالیت ارتباطی است که در بستر اجتماعی انجام می‌شود. هر کنش ارتباطی، از جمله ترجمه، باید هدف مشخصی داشته باشد.

2. اولویت با هدف متن مقصد

برخلاف نظریه‌های سنتی که بر وفاداری به متن مبدأ تأکید داشتند، اسکاپوس بر نیازها و انتظارات مخاطب زبان مقصد تمرکز دارد. مترجم باید بداند متن ترجمه‌شده برای چه کسی، در چه موقعیتی و با چه هدفی استفاده خواهد شد.

3. نقش مترجم به‌عنوان عامل تصمیم‌گیرنده

مترجم نه فقط انتقال‌دهنده‌ی زبان، بلکه تصمیم‌گیرنده‌ی نحوه‌ی انتقال معناست. او باید با توجه به هدف ترجمه، استراتژی مناسب را انتخاب کند.

📘 مثال از کاربرد اسکاپوس

فرض کن یک بروشور گردشگری از زبان آلمانی به انگلیسی ترجمه می‌شود. اگر هدف جذب گردشگران آمریکایی باشد، مترجم ممکن است اطلاعاتی را حذف یا اضافه کند تا با فرهنگ و انتظارات مخاطب هماهنگ‌تر شود. ترجمه‌ی تحت‌اللفظی ممکن است ناکارآمد باشد، چون هدف اصلی —ترغیب مخاطب— برآورده نمی‌شود.

🔄 تفاوت با نظریه‌های قبلی

نظریه‌های سنتی ترجمه بر وفاداری به متن مبدأ تأکید داشتند و ترجمه را بازتابی از زبان اصلی می‌دانستند. اما نظریه‌ی اسکاپوس ترجمه را یک کنش ارتباطی هدف‌مند می‌داند که باید با نیازهای مخاطب مقصد هماهنگ باشد. در این دیدگاه، مترجم نقش فعالی دارد و استراتژی ترجمه را بر اساس هدف تعیین می‌کند.

📚 دیدگاه‌های مکمل

Christiane Nord، یکی از شاگردان Vermeer، نظریه‌ی اسکاپوس را توسعه داد و مفاهیمی مانند loyalty (وفاداری به نویسنده‌ی مبدأ و مخاطب مقصد) را مطرح کرد تا تعادل بین هدف ترجمه و اخلاق حرفه‌ای حفظ شود.

خلاصه بخش کاربردی (Applied) در نقشه هولمز بر اساس کتاب مطالعات ترجمه ماندی

بخش کاربردی (Applied) در نقشه هولمز، بر استفاده عملی از دانش نظریه‌های ترجمه تمرکز دارد. این بخش از نظریه‌ها و توصیف‌های حوزه مطالعات ترجمه محض برای حل مشکلات واقعی و توسعه ابزارهای مرتبط با ترجمه استفاده می‌کند.

هولمز این بخش را به سه زیرشاخه اصلی تقسیم می‌کند:

۱. آموزش مترجم (Translator Training)

این بخش به جنبه‌های آموزشی و پرورشی مترجمان مربوط می‌شود. هدف آن، استفاده از یافته‌های مطالعات ترجمه برای طراحی و بهبود برنامه‌های درسی، روش‌های تدریس، و همچنین ابزارهای ارزیابی و آزمون مهارت‌های ترجمه است.

۲. ابزارهای ترجمه (Translation Aids)

این زیرشاخه بر ساخت و توسعه منابع و ابزارهایی تمرکز دارد که به مترجمان در کارشان کمک می‌کند. این ابزارها شامل موارد زیر هستند:

A - فرهنگ لغت‌ها و واژه‌نامه‌های تخصصی

B - نرم‌افزارهای ترجمه ماشینی

C - نرم‌افزارهای مدیریت حافظه ترجمه (CAT Tools)

۳. نقد ترجمه (Translation Criticism)

این بخش به ارزیابی، نقد و بررسی ترجمه‌های انجام‌شده می‌پردازد. منتقدان ترجمه از دانش و اصول نظریه‌های ترجمه برای تحلیل نقاط قوت و ضعف یک ترجمه خاص استفاده می‌کنند. این نقدها می‌توانند به بهبود کیفیت ترجمه‌ها و درک بهتر فرایند ترجمه کمک کنند.

بنابراین، بخش کاربردی هولمز نشان می‌دهد که مطالعات ترجمه تنها یک رشته نظری نیست، بلکه کاربردهای عملی و مهمی در دنیای واقعی دارد.

نقشه ترجمه جیمز اس. هولمز، کتاب جرمی ماندی - توضیح ۶ بخش Partial

بر اساس نقشه جیمز اس. هولمز، که در کتاب جرمی ماندی نیز به آن پرداخته شده است، بخش نظریه‌های جزئی (Partial Theories) به شش بخش تقسیم می‌شود. این بخش‌ها، بر خلاف نظریه‌های کلی که سعی در توضیح کل پدیده ترجمه دارند، تنها بر روی جنبه‌های خاصی از ترجمه تمرکز می‌کنند.

این شش بخش عبارتند از:

1. نظریه‌های وابسته به واسطه (Medium-restricted theories):

این نظریه‌ها بر روی نوع وسیله یا رسانه‌ای که ترجمه از طریق آن انجام می‌شود، تمرکز دارند. برای مثال:

ترجمه ماشینی

ترجمه شفاهی (همزمان و متوالی)

ترجمه کتبی

2. نظریه‌های وابسته به حوزه (Area-restricted theories):

این نظریه‌ها بر اساس زبان‌ها و فرهنگ‌های خاصی که درگیر فرایند ترجمه هستند، شکل می‌گیرند. این می‌تواند شامل یک جفت زبان (مانند ترجمه از انگلیسی به فارسی)، یا گروهی از زبان‌های مرتبط (مانند زبان‌های اسلاوی) باشد.

3. نظریه‌های وابسته به رتبه (Rank-restricted theories):

این نظریه‌ها بر سطح خاصی از زبان تمرکز می‌کنند. برای مثال، یک نظریه ممکن است به ترجمه در سطح کلمه، گروه واژگانی، جمله یا متن بپردازد.

4. نظریه‌های وابسته به نوع متن (Text-type restricted theories):

این نظریه‌ها بر اساس نوع و ژانر متن اصلی به ترجمه می‌پردازند. برای مثال، نظریه‌هایی برای ترجمه متون ادبی، علمی-تخصصی، خبری یا متون مذهبی وجود دارند که هر کدام اصول و ملاحظات خاص خود را دارند.

5. نظریه‌های وابسته به زمان (Time-restricted theories):

این نظریه‌ها به بررسی دوره‌های تاریخی مختلف در ترجمه می‌پردازند. برای مثال، نظریه‌هایی که رویکردهای ترجمه در عصر باستان، قرون وسطی یا دوران معاصر را مطالعه می‌کنند.

6. نظریه‌های وابسته به مسئله (Problem-restricted theories):

این نظریه‌ها بر روی مشکلات و چالش‌های خاصی در ترجمه تمرکز می‌کنند. برای مثال، نظریه‌هایی که فقط به معادل‌یابی در ترجمه اصطلاحات، استعاره‌ها یا اشارات فرهنگی می‌پردازند.

این تقسیم‌بندی هولمز به ما کمک می‌کند تا بفهمیم نظریه‌های ترجمه چگونه می‌توانند بر جنبه‌های مختلف این پدیده متمرکز شوند و هر نظریه‌ای چه گستره‌ای از موضوعات را پوشش می‌دهد.

خلاصه بخش Development since Holmes کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی

خلاصه بخش فصل اول کتاب Introducing Translation Studies نوشته‌ی Jeremy Munday با عنوان "Development since Holmes" دقیقاً به تحولاتی می‌پردازد که پس از چارچوب‌بندی اولیه‌ی هولمز در مطالعات ترجمه رخ داده‌اند، و شامل مفاهیم کلیدی‌ای است که عبارتند از:

📚 مفاهیم کلیدی در توسعه مطالعات ترجمه پس از هولمز

1. Contrastive Linguistics (زبان‌شناسی تقابلی)

• مقایسه‌ی ساختارهای زبانی بین دو یا چند زبان.
• هدف: شناسایی تفاوت‌ها و شباهت‌ها برای بهبود ترجمه و آموزش زبان.
• در ترجمه، کمک می‌کند تا مترجم تفاوت‌های نحوی، معنایی و کاربردی بین زبان‌ها را بهتر درک کند.

2. Equivalence (هم‌ارزی)

• یکی از مفاهیم محوری در نظریه‌های اولیه ترجمه.
• تلاش برای یافتن معادل معنایی، سبکی یا کاربردی در زبان مقصد.
• انواع هم‌ارزی: صوری، پویا، عملکردی، معنایی.
• بعدها مورد نقد قرار گرفت چون ترجمه همیشه نمی‌تواند "هم‌ارز کامل" ایجاد کند.

3. Text Type & Text Purpose (نوع متن و هدف متن)

• نظریه‌ی Reiss و Vermeer: ترجمه باید بر اساس نوع متن (اطلاعی، بیانی، ترغیبی) و هدف آن انجام شود.
• در نظریه‌ی اسکاپوس، هدف متن مقصد مهم‌تر از ساختار متن مبدأ است.
• مثال: ترجمه‌ی تبلیغات با ترجمه‌ی مقاله‌ی علمی تفاوت دارد چون هدف‌ها متفاوت‌اند.

4. Discourse Analysis (تحلیل گفتمان)

• بررسی زبان در بستر اجتماعی و ارتباطی.
• تمرکز بر انسجام، کوهِرِنس، نقش‌های گفتمانی، و تعاملات متنی.
• در ترجمه، تحلیل گفتمان کمک می‌کند تا مترجم ساختارهای معنایی و ارتباطی متن را حفظ کند.

5. Systemic Functional Grammar (دستور زبان نظام‌مند-کارکردی)

• نظریه‌ی Halliday: زبان دارای سه کارکرد اصلی است—ایدئولوژیک، بینافردی، متنی.
• ترجمه باید این سه کارکرد را در زبان مقصد بازتولید کند.
• کاربرد در ترجمه‌ی متون پیچیده، مانند متون علمی یا حقوقی.

این مفاهیم نشان‌دهنده‌ی گذار از دیدگاه‌های صرفاً زبانی به دیدگاه‌های کاربردی، فرهنگی و اجتماعی در مطالعات ترجمه هستند.

مطالب اصلی مقاله جیمز اس. هولمز بر اساس کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی

در کتاب «مقدمه‌ای بر مطالعات ترجمه» (Introducing Translation Studies)، جرمی ماندی در فصل اول، چارچوب نظری جیمز اس. هولمز را به عنوان نقشه اصلی برای رشته مطالعات ترجمه معرفی می‌کند.

مقاله مشهور هولمز با عنوان «نام و ماهیت مطالعات ترجمه» (The Name and Nature of Translation Studies) که در سال ۱۹۷۲ ارائه شد، اولین تلاش نظام‌مند برای ترسیم نقشه این رشته دانشگاهی بود. این چارچوب به «نقشه هولمز» معروف است.

هولمز کل رشته مطالعات ترجمه را به دو حوزه اصلی تقسیم می‌کند:

۱. مطالعات ترجمه ی محض (Pure Translation Studies)

هدف این بخش، توصیف پدیده‌های ترجمه و توسعه نظریه‌هایی برای تبیین آن‌ها است. این حوزه خود به دو زیرشاخه تقسیم می‌شود:

نظری (Theoretical): این بخش به ایجاد نظریه‌های عمومی (Genaral) و جزئی (Partial) در مورد ترجمه می‌پردازد.

توصیفی (Descriptive) DTS Discriptive Translation Studies: این شاخه به بررسی واقعیت‌های موجود در ترجمه می‌پردازد و خود سه زیربخش دارد:

A- محصول‌محور (Product-oriented): مطالعه و مقایسه متون ترجمه‌شده با متون اصلی (مانند مطالعه یک ترجمه خاص از یک اثر ادبی).

B- فرایند‌محور (Process-oriented): مطالعه فرایند شناختی ترجمه، یعنی بررسی آنچه در ذهن مترجم اتفاق می‌افتد.

C- کارکرد‌محور (Function-oriented): بررسی نقش و کارکرد ترجمه در یک بستر فرهنگی- اجتماعی خاص (مانند مطالعه تأثیر ترجمه در ادبیات یک کشور).

۲. مطالعات ترجمه ی کاربردی (Applied Translation Studies)

این بخش از دانش حاصل از مطالعات ترجمه محض برای کاربردهای عملی استفاده می‌کند. زیرشاخه‌های اصلی آن عبارتند از:

آموزش مترجم (Translator Training): طراحی برنامه درسی، روش‌های تدریس و آزمون‌ها.

ابزارهای ترجمه (Translation Aids): ساخت فرهنگ لغت‌ها، واژه‌نامه‌ها و نرم‌افزارهای ترجمه.

نقد ترجمه (Translation Criticism): ارزیابی و نقد ترجمه‌های انجام‌شده.

* علاوه بر این دو حوزه اصلی، هولمز یک شاخه سوم با عنوان «مطالعات مرتبط با ترجمه» (Translation-related Studies) را نیز مطرح می‌کند که به بررسی ابعاد تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ترجمه می‌پردازد.

به طور خلاصه، ماندی از چارچوب هولمز به عنوان یک مدل اولیه و اساسی برای سازماندهی و تبیین تنوع گسترده نظریه‌ها و تحقیقات در رشته مطالعات ترجمه استفاده می‌کند. این نقشه به وضوح نشان می‌دهد که ترجمه تنها یک عمل زبانی نیست، بلکه یک رشته علمی گسترده با ابعاد نظری، توصیفی و کاربردی است.

کار اصلی هولمز:

1- مطالعات ترجمه را به عنوان یک رشته ی مستقل پیشنهاد داد.

2- یک چارچوب کلی برای این رشته ارائه داد.

نظریه جان درایدن (John Dryden) درباره ترجمه بر اساس کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی

بر اساس کتاب «مقدمه‌ای بر مطالعات ترجمه» Introducing Translation Studies جرمی ماندی، جان درایدن (John Dryden)، شاعر و منتقد ادبی انگلیسی قرن هفدهم، سه نوع ترجمه را از یکدیگر متمایز کرد. این نظریه سه‌گانه در پیشگفتار ترجمه او از «اشعار اووید» در سال ۱۶۸۰ میلادی مطرح شد.

این سه دسته عبارتند از:

1. متفریز (Metaphrase):

این روش به معنای ترجمه کلمه به کلمه و خط به خط است.

درایدن این روش را به دلیل نادیده گرفتن روح و زیبایی متن اصلی و همچنین عدم رعایت اصول زبان مقصد، مورد انتقاد قرار می‌دهد. به عقیده او، مترجمی که از این روش استفاده می‌کند، مانند هنرمندی است که به جای کشیدن یک پرتره زیبا، فقط سعی در کپی کردن دقیق هر چین و چروک صورت دارد.

2. پرافریز (Paraphrase):

این روش، ترجمه معنا به معنی یا ترجمه ی آزاد است.

درایدن این روش را به عنوان بهترین رویکرد برای ترجمه می‌پذیرد. در این نوع ترجمه، مترجم تلاش می‌کند معنای کلی متن اصلی را درک کرده و آن را با رعایت اصول و زیبایی‌های زبان مقصد بازنویسی کند. او درایدن معتقد بود که این روش نه بیش از حد به متن اصلی پایبند است و نه بیش از حد از آن فاصله می‌گیرد.

3. ایمیتِیشن (Imitation):

این روش به معنای اقتباس یا بازآفرینی است.

درایدن این روش را اساساً ترجمه نمی‌داند، زیرا مترجم در آن آزادی عمل بیش از حدی دارد و می‌تواند تغییراتی اساسی در متن اصلی ایجاد کند، بخش‌هایی را حذف یا اضافه کند و در کل، متن جدیدی بر اساس ایده‌های اصلی اثر مبدأ خلق کند. او این روش را برای مترجمی که به متن اصلی متعهد است، نامناسب می‌داند.

نظریه درایدن به عنوان یکی از اولین تلاش‌های جدی در تاریخ نظریه‌های ترجمه برای دسته‌بندی و تعریف انواع ترجمه، هنوز هم در مطالعات ترجمه مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

نظریه ترجمه جورج اشتاینر (George Steiner) بر اساس کتاب «مقدمه‌ای بر مطالعات ترجمه» جرمی ماندی

بر اساس کتاب «مقدمه‌ای بر مطالعات ترجمه» نوشته جرمی ماندی، نظریه ترجمه جورج اشتاینر (George Steiner)، به ویژه در کتاب مشهور او با عنوان «بعد از بابل: جنبه‌هایی از زبان و ترجمه» (After Babel: Aspects of Language and Translation)، یک رویکرد هرمنوتیکی و فلسفی به ترجمه است.

شتاینر ترجمه را به عنوان یک فرایند چهار مرحله‌ای یا چهارگانه هرمنوتیکی توصیف می‌کند که در آن مترجم با متن اصلی درگیر می‌شود. این چهار مرحله عبارتند از:

1. اعتماد (Initiative Trust): در این مرحله، مترجم با این باور اولیه کار خود را آغاز می‌کند که متن اصلی حاوی معنایی است که قابل انتقال است و ارزش ترجمه کردن دارد. این یک عمل ایمانی و اعتماد به نفس است که متن چیزی برای گفتن دارد.

2. تجاوز (Aggression): این مرحله، ورود مترجم به متن اصلی و "تسخیر" آن است. مترجم تلاش می‌کند معنا و مفهوم متن را از طریق تفسیر و تحلیل، به دست آورد. این فرایند نوعی «برداشتن» یا «جدا کردن» از متن اصلی است که شتاینر آن را به عنوان یک عمل تهاجمی توصیف می‌کند.

3. جذب (Incorporation): در این مرحله، مترجم آنچه را از متن اصلی به دست آورده، به زبان مقصد وارد می‌کند. در این فرایند، زبان و فرهنگ مقصد ممکن است تحت تأثیر قرار گرفته و حتی تغییر یابند. این جذب می‌تواند به صورت کامل یا ناقص باشد.

4. بازگشت (Restitution): این مرحله پایانی، به معنای بازگرداندن تعادل است. پس از جذب، مترجم باید جبران کند و تعادلی میان متن مبدأ و متن مقصد برقرار سازد. این جبران به معنای آن است که متن مقصد نه تنها باید ترجمه‌ای از متن اصلی باشد، بلکه باید یک «ارزش افزوده» نیز داشته باشد تا جای خالی حاصل از از دست دادن در ترجمه را پر کند. این بازگشت ممکن است به صورت «انرژی» یا «نور» به متن اصلی بازگردد.

نظریه شتاینر بر خلاف رویکردهای زبان‌شناختی، بر رابطه انسانی میان مترجم و متن تأکید دارد و ترجمه را یک فرایند بسیار شخصی و تفسیرگرایانه می‌بیند. او معتقد است که ترجمه تنها یک انتقال مکانیکی نیست، بلکه یک رویارویی وجودی است که می‌تواند منجر به درک عمیق‌تری از زبان و انسان شود.

لیست 14 دانشمند مطالعات ترجمه که مطلب جدیدی در این علم آورده اند

بر اساس کتاب «مقدمه‌ای بر مطالعات ترجمه» (Introducing Translation Studies) نوشته جرمی ماندی، چهارده شخص یا گروهی که در نظریه‌های ترجمه تأثیرگذار بوده‌اند و چیزی جدید به این حوزه اضافه کرده‌اند، به شرح زیر هستند:

1. سیسرو: ترجمه "sensus pro sensu" (معنی به معنی) به جای "verbum pro verbo" (کلمه به کلمه).

2. سنت جروم: ترجمه کتاب مقدس به لاتین (Vulgate) و تأکید بر ترجمه معنی به معنی.

3. مارتین لوتر: تأکید بر تأثیرگذاری ترجمه بر زبان مقصد و اهمیت ترجمه برای خواننده.

4. یوهان ولفگانگ فون گوته و شلایرماخر: تأکید بر اهمیت خوانش و تفسیر متن اصلی توسط مترجم.

5. ادوارد فیتزجرالد: تأکید بر بازآفرینی متن اصلی و نه ترجمه دقیق آن.

6. والتر بنیامین: ترجمه به عنوان بازآفرینی "روح" متن اصلی در زبان مقصد.

7. رومن یاکوبسون: ترجمه بین‌زبانی، درون‌زبانی و بینامتنی.

8. یوجین نایدا: نظریه معادل پویا (Dynamic Equivalence) در ترجمه.

9. جان کاتفورد: رویکرد زبان‌شناسی و نظریه تغییرات ترجمه‌ای.

10. هانس ورنر اشتور: نظریه "اسکوپوس" یا هدف‌گرا در ترجمه.

11. گیدئون توری: نظریه توصیفی مطالعات ترجمه.

12. سوزان بسنت و آندره لوفور: رویکرد فرهنگی در مطالعات ترجمه.

13. نیومن و پیترز: رویکرد شناختی در ترجمه.

14. جورج استاینر: با کتاب «بعد از بابل»، بر جنبه‌های فلسفی و هرمنوتیکی ترجمه تأکید کرد.

دیدگاه شلایرماخر درباره ترجمه بر اساس کتاب جرمی ماندی (Introducing Translation Studies)

بر اساس کتاب جرمی ماندی (Introducing Translation Studies)، فریدریش شلایرماخر (Friedrich Schleiermacher)، فیلسوف و الهیدان آلمانی قرن ۱۹، یکی از دیدگاه‌های کلاسیک و تأثیرگذار در نظریه ترجمه را ارائه کرده است.

دیدگاه شلایرماخر درباره ترجمه

1. دو راه برای ترجمه:

شلایرماخر در مقاله مشهورش “On the Different Methods of Translating” (۱۸۲۰) توضیح می‌دهد که مترجم دو گزینه دارد:

نزدیک کردن نویسنده به خواننده (bringing the author to the reader)

مترجم متن را طوری ترجمه می‌کند که برای خواننده مقصد راحت و قابل فهم باشد.

متن مقصد ممکن است با فرهنگ و زبان مقصد سازگار شود و سبک نویسنده کمی تعدیل شود.

نزدیک کردن خواننده به نویسنده (bringing the reader to the author) این نظریه ی مرجح خود شلایرماخر است

مترجم تلاش می‌کند سبک، ساختار و فرهنگ زبان مبدأ را حفظ کند.

خواننده با ویژگی‌های فرهنگی و زبانی متن اصلی مواجه می‌شود و تجربه «غیرمحلی» (foreignizing) ایجاد می‌شود.

2. تمرکز بر تجربه خواننده و حفظ «غیرمحلی بودن» متن:

شلایرماخر بیشتر طرفدار راه دوم است، یعنی آشنایی خواننده با فرهنگ و زبان متن مبدأ، حتی اگر خواندن متن کمی دشوار شود.

او معتقد بود که ترجمه نباید همیشه متن را به فرهنگ مقصد «خودمانی» کند، بلکه ارزش آن در انتقال تفاوت‌ها و اصالت متن اصلی است.

3. اهمیت تاریخی و نظری:

دیدگاه شلایرماخر نقطه شروع مهمی برای نظریه‌های بعدی ترجمه شد، به‌ویژه در بحث‌های domesticating vs. foreignizing (تلطیف یا بیگانه‌سازی متن) که در نظریه‌های مدرن ترجمه کاربرد دارد.

📌 جمع‌بندی:

شلایرماخر ترجمه را هنری انتخابی و دوگانه می‌دانست:

یا خواننده را با متن و فرهنگ نویسنده آشنا کنیم، یا متن را به خواننده مقصد «خودمانی» کنیم، اما ترجیح او غالباً حفظ ویژگی‌های فرهنگ و زبان مبدأ بود.

---

In Schleiermacher’s view, a translator should

A) Always adapt the text to the target culture
B) Either bring the reader to the author or bring the author to the reader
C) Focus only on word-for-word fidelity
D) Avoid any influence of the source culture on the target text

تاریخچه ترجمه متون دینی و چالش ها بر اساس کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی

بر اساس کتاب “Introducing Translation Studies” جرمی ماندی، ترجمه متون مذهبی (religious texts) از نظر تاریخی و نظری اهمیت ویژه‌ای دارد و با چالش‌های خاص خودش همراه است. در این کتاب، دو نمونه بارز بررسی شده‌اند:

متون مذهبی عمومی و متون بودایی (Buddhist sutras)

۱. ترجمه متون مذهبی (Religious Texts)

اهمیت تاریخی:

ترجمه ی متون مذهبی یکی از قدیمی‌ترین زمینه‌های ترجمه است. از ترجمه‌های تورات، انجیل و قرآن گرفته تا متون مقدس ادیان مختلف، همیشه هدف حفظ معنا و انتقال آموزه‌های دینی بوده است.

ویژگی‌ها و چالش‌ها:

1. حساسیت معنایی و اعتقادی: حتی تغییر کوچک در معنا می‌تواند برداشت مذهبی متفاوت ایجاد کند.

2. زبان کهن و سبک ادبی خاص: اغلب متون مقدس به زبان‌های کلاسیک نوشته شده‌اند (مثلاً عبری، سانسکریت، یونانی)، که ترجمه دقیق آن‌ها دشوار است.

3. انتخاب بین ترجمه کلمه‌به‌کلمه و ترجمه معنا: برخی متون ترجمه تحت‌اللفظی (literal) می‌شوند تا وفاداری به متن حفظ شود، برخی دیگر ترجمه آزاد دارند تا مفهوم برای مخاطب قابل فهم شود.

---

۲. ترجمه سوتراهای بودایی (Buddhist Sutras)

تاریخچه:

بسیاری از سوتراها (متون مقدس بودایی) که ابتدا به سانسکریت نوشته شدند، در طول قرن‌ها به چینی، تبت و دیگر زبان‌ها ترجمه شده‌اند.

ویژگی‌ها و چالش‌ها:

1. تطبیق مفاهیم فلسفی پیچیده: بعضی مفاهیم بودایی مثل śūnyatā یا karma معادل دقیق در زبان مقصد ندارند.

2. تأثیر فرهنگ مقصد: مترجمان چینی یا تبت برای فهم بهتر، گاهی مفاهیم را با اندیشه‌های فلسفی و فرهنگی خودشان ترکیب می‌کردند.

3. وفاداری به متن در مقابل درک مخاطب: برخی ترجمه‌ها وفادار به متن بودند، برخی دیگر تلاش می‌کردند پیام را برای پیروان قابل فهم کنند، حتی اگر ساختار و واژگان تغییر کند.

* اهمیت نظری:

جرمی ماندی نشان می‌دهد که ترجمه ی متون مذهبی، به‌ویژه سوتراهای بودایی، نمونه ی بارز چالش‌های ترجمه بین فرهنگی و ترجمه معنا به جای واژه است. این متون نقش مهمی در شکل‌گیری نظریه‌های ترجمه‌ای داشته‌اند، به‌خصوص در بحث equivalence و cultural adaptation.

چهار دوره اصلی ترجمه بر اساس کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی

بر اساس کتاب «Introducing Translation Studies» نوشته جرمی ماندی، تاریخچه مطالعات ترجمه به‌عنوان یک رشته دانشگاهی به چهار دوره اصلی تقسیم می‌شود:

۱. دوره پیش‌علمی (Pre-scientific period)

در این دوره، ترجمه بیشتر به‌عنوان یک هنر یا مهارت عملی در نظر گرفته می‌شد و کمتر به‌عنوان یک موضوع علمی مستقل مورد مطالعه قرار می‌گرفت. برخی از متفکران اولیه مانند سایروس و سنت آگوستین به مسائل مرتبط با ترجمه پرداخته‌اند، اما این مباحث بیشتر در قالب نظریات عمومی و فلسفی بودند تا تحلیل‌های علمی و سیستماتیک.

۲. دوره نهادینه‌سازی (Institutionalization period)

از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم، با تأسیس مؤسسات آموزشی و دانشگاهی که دوره‌های تخصصی در زمینه ترجمه ارائه می‌دادند، مطالعات ترجمه به‌عنوان یک رشته علمی نهادینه شد. در این دوره، متفکرانی مانند جیمز هلمز با معرفی اصطلاح «Translation Studies» در مقاله معروف خود در سال ۱۹۷۲، پایه‌گذار این رشته به‌عنوان یک حوزه مستقل علمی شدند.

۳. دوره توسعه نظریه‌ها (Development of theories)

در این دوره، مطالعات ترجمه شاهد توسعه و تنوع نظریه‌های مختلف شد. از جمله این نظریه‌ها می‌توان به نظریه‌های معادل‌سازی، وظیفه‌گرایی، تحلیل گفتمان و نظریه‌های فرهنگی و پساکولونیالی اشاره کرد. این دوره با تأسیس ژورنال‌ها و کنفرانس‌های تخصصی، بستری مناسب برای تبادل نظر و پیشرفت علمی در این حوزه فراهم آورد.

۴. دوره بین‌رشته‌ای (Interdisciplinary period)

در این دوره، مطالعات ترجمه به‌عنوان یک رشته بین‌رشته‌ای شناخته می‌شود که از نظریه‌ها و روش‌های مختلف رشته‌های دیگر مانند زبان‌شناسی، انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی و مطالعات فرهنگی بهره می‌برد. این رویکرد باعث غنای بیشتر مطالعات ترجمه و توسعه ابعاد مختلف آن در زمینه‌های گوناگون شده است.

در مجموع، تاریخچه مطالعات ترجمه نشان‌دهنده تحول این رشته از یک مهارت عملی به یک حوزه علمی مستقل و بین‌رشته‌ای است که در قرن بیستم به‌طور جدی‌تر مورد توجه قرار گرفت.

۴ دلیل جدی گرفته شدن ترجمه بر اساس کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی

بر اساس کتاب "Introducing Translation Studies: Theories and Applications" از جرمی ماندی (Jeremy Munday)، چهار عامل مهم باعث شدند که مطالعات ترجمه در مراحل اولیه قرن بیستم جدی‌تر گرفته شود

۱. گسترش برنامه‌های دانشگاهی ترجمه و تفسیر (Expansion in translating and interpreting programmes at academic level)

با افزایش تعداد دوره‌های ترجمه و تفسیر (تفسیر همزمان یا تحت‌الفظی) در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی، این حوزه توانست جایگاه مستقل‌تری در ساختار آکادمیک پیدا کند.
این دوره‌ها که در مقاطع کارشناسی و کارشناسی‌ارشد ارائه می‌شدند، هزاران دانشجو را جذب کرده و ترجمه را به یک حرفه و تخصص تعریف‌شده تبدیل کردند.

۲. رشد کنفرانس‌ها، کتاب‌ها و ژورنال‌های تخصصی (Proliferation of conferences, books and journals on translation)

در کنار گسترش آموزش رسمی، تعداد بیشتری از کنفرانس‌های تخصصی ترجمه، کتاب‌ها و ژورنال‌های دانشگاهی منتشر شدند.
این منابع علمی و تخصصی فضا را برای گفتگو، نقد، تبادل نظریه و پیشرفت در رشته فراهم کردند.

۳. افزایش ابزارهای تخصصی مانند بانک‌های داده، راهنماها و غیره (Increased demand for instruments such as databases, handbooks, etc.)

با رشد رشته و نیازهای حرفه‌ای، نیاز به منابع کاربردی مانند پایگاه‌های داده‌ی زبانی، راهنماهای ترجمه، واژه‌نامه‌ها و ابزارهای دیجیتال افزایش یافت.
این ابزارها نقش کمک‌آموزنده و عملی در خدمت مترجمان واقعی و محققان ترجمه داشتند.

۴. رونق سازمان‌های بین‌المللی (Prosperity of many international organizations)

ظهور و رشد نهادهای بین‌المللی مرتبط با ترجمه مثل FIT (International Federation of Translators)، EST، و ESIST (European Society for Translation Studies) سبب شد که این رشته بیشتر بین‌المللی دیده و سازماندهی شود.
این سازمان‌ها با برگزاری همایش، انتشار گزارش‌ها و برقراری شبکه‌های همکاری میان جوامع علمی و حرفه‌ای، نقش مهمی در ارتقای رشته داشتند.

جمع‌بندی چهار دلیل:

1. تقاضای روزافزون برای ترجمه (demands for translation)

2. گسترش برنامه‌های دانشگاهی ترجمه و تفسیر (Expansion in translating and interpreting programmes at academic level)

3. رشد کنفرانس‌ها، کتاب‌ها و ژورنال‌های تخصصی (Proliferation of conferences, books and journals on translation)

4. افزایش ابزارهای تخصصی، مانند بانک‌های داده و راهنماها (Increased demand for instruments such as databases, handbooks, etc.)

5. رونق سازمان‌های بین‌المللی فعال در حوزه ترجمه (Prosperity of many international organizations)

معنای توپیکالیزیشن (Topicalization)+مثال

توپیکالیزیشن (Topicalization)

توپیکالیزیشن سازوکاری نحوی است که طی آن، بخشی از جمله به ابتدای آن منتقل می‌شود تا به موضوع اصلی (Topic) گفتار تبدیل شود و بر آن تأکید شود با این کار، گوینده یا نویسنده توجه مخاطب را به آن بخش خاص جلب می‌کند

در زبان انگلیسی، این پدیده به‌وضوح دیده می‌شود:

جمله اصلی (Standard sentence):
`I saw that movie yesterday`
(من آن فیلم را دیروز دیدم)

توپیکالیزه (Topicalized sentence):
`That movie I saw yesterday`
(آن فیلم را، من دیروز دیدم)

در مثال دوم، با قرار دادن عبارت "That movie" در ابتدای جمله، گوینده بر روی فیلم تأکید می‌کند و آن را به موضوع اصلی گفتار تبدیل می‌نماید

---

تفاوت با فوکوس (Focus)

توپیکالیزیشن اغلب با فوکوس (Focus) اشتباه گرفته می‌شود هرچند هر دو بر روی بخشی از جمله تأکید می‌کنند، اما تفاوت‌های کلیدی دارند:

توپیکالیزیشن: بر روی موضوع اصلی تأکید دارد، که معمولاً اطلاعاتی از پیش شناخته‌شده است

فوکوس: بر روی اطلاعات جدید یا مهم‌ترین بخش جمله تأکید می‌کند و معمولاً به سؤال «چه چیزی؟» یا «چه کسی؟» پاسخ می‌دهد

مثال:

جمله اصلی:
`John ate the pizza`
(جان پیتزا را خورد)

توپیکالیزیشن:
`The pizza, John ate`
(پیتزا را، جان خورد)

فوکوس:
`It was John who ate the pizza`
(این جان بود که پیتزا را خورد)

در مثال دوم (توپیکالیزیشن)، تأکید روی پیتزا است، در حالی که در مثال سوم (فوکوس)، تأکید روی جان به عنوان عامل اصلی است

عبارت Translation Studies ساخته کیست؟

عبارت Translation Studies را نخستین‌بار جیمز اس. هلمز (James S. Holmes)، مترجم و نظریه‌پرداز آمریکایی-هلندی، در مقاله معروفش با عنوان:

The Name and Nature of Translation Studies – 1972

به‌صورت رسمی و آکادمیک به کار برد. البته این مقاله تا سال 1988 در اختیار همه نبود.

توضیح کوتاه:

پیش از هلمز، بحث‌ها درباره ترجمه پراکنده و در حوزه‌هایی مثل زبان‌شناسی، ادبیات تطبیقی یا نقد ادبی مطرح می‌شد.

هلمز پیشنهاد کرد که برای پیشرفت علمی، این مطالعات باید به‌عنوان یک رشته مستقل با عنوان Translation Studies شناخته شود.

او همچنین نقشه‌ای برای این رشته ارائه داد (که امروز به “Holmes’ Map” معروف است) و آن را به دو شاخه اصلی تقسیم کرد:

1. Pure Translation Studies (مطالعات نظری و توصیفی)

2. Applied Translation Studies (کاربردی، مثل آموزش ترجمه و تهیه فرهنگ‌نامه‌ها)

📌 نتیجه:

اصطلاح Translation Studies به معنای «مطالعات ترجمه» از جیمز هلمز – ۱۹۷۲ وارد ادبیات دانشگاهی شد و از همان زمان به‌سرعت در اروپا و بعد در سراسر جهان رواج پیدا کرد.

مطالعات ترجمه از چه زمانی جدی گرفته شد؟

مطالعات ترجمه به‌عنوان یک حوزه دانشگاهی مستقل، از دهه ۱۹۷۰ میلادی در قرن ۲۰ به‌طور جدی شکل گرفت و جدی گرفته شد.

قبل از آن، در نیمه اول قرن ۲۰، بیشتر بحث‌های ترجمه در قالب نقد ادبی، زبان‌شناسی یا دستور زبان بود و رشته‌ای جداگانه محسوب نمی‌شد.

اما از دهه ۷۰، با کارهای کسانی مثل:

جیمز هلمز (James S. Holmes) با مقاله معروفش The Name and Nature of Translation Studies (۱۹۷۲)

ایتامار اِوِن-زوهار و گیدئون توری (نظریه نظام چندگانه و رویکرد توصیفی)

کاترینا ریس و هانس ورمیر (نظریه اسکوپوس)

ترجمه به یک رشته آکادمیک مستقل تبدیل شد و اصطلاح Translation Studies رسماً وارد فضای دانشگاهی شد.

به‌طور خلاصه:

> جدی‌شدن مطالعات ترجمه به‌عنوان رشته مستقل = دهه ۱۹۷۰ قرن ۲۰

نظر ماریا تیموچکو (Maria Tymoczko) درباره معنای ترجمه

ماریا تیموچکو (Maria Tymoczko) یکی از نظریه‌پردازان برجسته حوزه مطالعات ترجمه است که رویکردش بیشتر به Translation Studies و به‌ویژه دیدگاه‌های چندفرهنگی و پساکولونیالی نزدیک است.

خلاصه دیدگاه:

1. ترجمه یک «دسته‌بندی ثابت و بسته» نیست

تیموچکو معتقد است که ترجمه یک مفهوم باز (open concept) است، نه یک تعریف بسته و محدود.

به‌جای جستجوی یک تعریف جهانی و ثابت برای ترجمه، باید آن را در زمینه فرهنگی، تاریخی و ایدئولوژیک بررسی کرد.

2. بُعد فرهنگی و قدرت در ترجمه

او در آثارش، به‌خصوص در کتاب Enlarging Translation, Empowering Translators (2007)، تأکید می‌کند که ترجمه همیشه در چارچوب روابط قدرت، سیاست، ایدئولوژی و فرهنگ انجام می‌شود.

ترجمه را تنها یک عمل زبانی نمی‌داند، بلکه یک کنش فرهنگی و سیاسی هم هست.

3. ترجمه به‌عنوان بازنویسی (Rewriting)

تحت تأثیر آندره لِفِور (André Lefevere) و نظریه بازنویسی، تیموچکو معتقد است که هر ترجمه در واقع نوعی بازآفرینی است، چون مترجم ناگزیر است در انتخاب واژگان، سبک، حذف یا اضافه‌کردن اطلاعات، اثر را بازنویسی کند.

4. نقد معیار «برابری مطلق»

او به این ایده که ترجمه باید همیشه کاملاً معادل متن اصلی باشد، انتقاد دارد.

از نظرش، معادل‌سازی کامل غیرممکن است چون هر زبان و فرهنگ، نظام معنایی خاص خودش را دارد.

* جمع‌بندی:

از نگاه تیموچکو، ترجمه یک فعالیت فرهنگی-اجتماعی و سیاسی است که تعریف بسته ندارد، همیشه بخشی از متن و معنا را تغییر می‌دهد و تحت تأثیر ایدئولوژی و قدرت است.

تفاوت Translation با Transcreation/Localization

Translation (ترجمه)

تعریف: انتقال متن از زبان مبدأ به زبان مقصد با حفظ معنا، لحن و سبک تا حد ممکن.
تمرکز: دقت در معادل‌یابی زبانی و حفظ امانت.
آزادی تغییر: کم.
کاربرد: کتاب، مقاله، اسناد رسمی.

Transcreation (بازآفرینی متنی / خلاقانه)

تعریف: بازآفرینی پیام برای زبان و فرهنگ مقصد به گونه‌ای که همان احساس، تأثیر و هدف ارتباطی را منتقل کند، حتی اگر لازم باشد ساختار و واژگان کاملاً تغییر کنند.
تمرکز: انتقال احساس و تجربه، نه صرفاً کلمات.
آزادی تغییر: زیاد.
کاربرد: تبلیغات، شعارها، محتوای خلاق.

Localization (بومی‌سازی)

تعریف: تطبیق محتوا با زبان، فرهنگ، قوانین و عادات منطقه یا بازار هدف.
تمرکز: سازگاری فرهنگی و فنی.
آزادی تغییر: متوسط تا زیاد.
کاربرد: نرم‌افزار، وبسایت، بازی ویدئویی، بسته‌بندی محصول.

انواع ترجمه در دیدگاه رومن یاکوبسن (Roman Jakobson)

رومن یاکوبسن (Roman Jakobson)، زبان‌شناس و نظریه‌پرداز ارتباطات، در مقاله مشهورش "On Linguistic Aspects of Translation" (۱۹۵۹) سه نوع اصلی ترجمه را معرفی می‌کند:

1. ترجمه درون‌زبانی (Intralingual Translation / Rewording)

تعریف: بازنویسی یا تبیین یک پیام در همان زبان، با واژگان یا ساختارهای دیگر.
مثال: توضیح جمله «The boy is precocious» به انگلیسی ساده‌تر: The boy is very advanced for his age.
کاربرد: ساده‌سازی متن، بازگویی برای کودکان، یا بازنویسی متون ادبی به زبان امروزی.

2. ترجمه بین‌زبانی (Interlingual Translation / Translation proper)

تعریف: انتقال پیام از یک زبان به زبان دیگر.
مثال: ترجمه جمله انگلیسی She is reading a book به فارسی: «او دارد کتابی می‌خواند.»
کاربرد: رایج‌ترین نوع ترجمه که ما معمولاً از کلمه «ترجمه» همین را منظور می‌کنیم.

3. ترجمه بین‌نشانه‌ای (Intersemiotic Translation / Transmutation)

تعریف: انتقال پیام از یک نظام نشانه‌ای به نظام نشانه‌ای دیگر (نه الزاماً زبانی).
مثال: تبدیل یک رمان به فیلم، یا تبدیل داده‌های آماری به نمودار.
کاربرد: اقتباس فیلم از کتاب، ساخت اینفوگرافیک از متن، ترجمه شعر به موسیقی.

* یاکوبسن معتقد بود که "equivalence in difference" اصل اساسی ترجمه است، یعنی برابری در عین تفاوت.

---

واژه semiotic از ریشه یونانی sēmeion به معنی «نشانه» می‌آید و به علم نشانه‌شناسی اشاره دارد.

به زبان ساده:

• semiotics یعنی مطالعه نشانه‌ها و معناهایی که این نشانه‌ها منتقل می‌کنند.

• نشانه می‌تواند کلمه، تصویر، صدا، رنگ، حرکت، یا هر چیز دیگری باشد که پیام یا مفهومی را به ذهن منتقل کند.

مثال‌ها:

• 🚦 چراغ قرمز = «ایست» (نشانه بصری)

• 💔 قلب شکسته = «غم یا جدایی» (نشانه نمادین)

• صدای آژیر = «هشدار یا خطر» (نشانه شنیداری)

پس وقتی یاکوبسن می‌گوید intersemiotic translation، منظورش انتقال پیام از یک نظام نشانه‌ای به نظام دیگر است؛ مثلاً از متن به تصویر یا از موسیقی به حرکات موزون.

تعریف اتو کید (Otto Kade) درباره مفهوم ترجمه

اتّو کید (Otto Kade) از نظریه‌پردازان آلمانی ترجمه در دهه ۱۹۶۰، ترجمه را این‌طور تعریف می‌کند:

A one-time act of transferring a text from one language into another language, during which the text in the source language is replaced by an equivalent text in the target language

«یک عمل یک‌باره برای انتقال یک متن از یک زبان به زبان دیگر که در آن، متن زبان مبدأ با یک متن معادل در زبان مقصد جایگزین می‌شود.»

نکات اصلی در تعریف کید:

1. عمل یک‌باره (one-time act): یعنی هر ترجمه منحصربه‌فرد است و حتی اگر همان متن دوباره ترجمه شود، ترجمه جدید عیناً مثل قبلی نخواهد بود.

2. جایگزینی متن معادل (equivalent text): هدف این است که متن مقصد از نظر معنا و کارکرد ارتباطی با متن مبدأ برابر باشد.

3. او بر پایه این تعریف، چهار نوع ترجمه را هم از هم تفکیک می‌کند:

word-for-word translation (ترجمه واژه به واژه)

literal translation (ترجمه تحت‌اللفظی)

faithful translation (ترجمه امانت‌دارانه)

free translation (ترجمه آزاد)

---

Which statement best reflects Otto Kade’s view of translation

A) Translation is purely a word-for-word transfer between languages
B) Translation is the transformation of a text’s form only
C) Translation is the transfer of a text from one language into another with functional equivalence
D) Translation is the replacement of cultural norms with new ones

معرفی کتاب Audiovisual Translation: Subtitling (Jorge Díaz-Cintas & Aline Remael)

معرفی کتاب

عنوان: Audiovisual Translation: Subtitling
نویسندگان: Jorge Díaz-Cintas & Aline Remael
سال انتشار: 2021 (نسخه جدید و به‌روز)
موضوع اصلی: ترجمه دیداری-شنیداری (AVT) با تمرکز ویژه روی زیرنویس (Subtitling)

محتوای کتاب

1. مبانی ترجمه دیداری-شنیداری (AVT)

   • توضیح مفاهیم اصلی مثل چندکانالی بودن رسانه، همزمانی تصویر و صدا، محدودیت‌های زمان و فضا.

   • بررسی تفاوت ترجمه متون نوشتاری و ترجمه زیرنویس.

2. اصول و تکنیک‌های زیرنویس

   • قوانین محدودیت کاراکتر و زمان نمایش (مثلاً معمولاً ۲ خط و حداکثر ۳۵ کاراکتر در هر خط)

   • خوانایی و سرعت مطالعه مخاطب

   • نحوه ترجمه اصطلاحات، شوخی‌ها، اصطلاحات عامیانه و ضرب‌المثل‌ها

3. راهکارها و استراتژی‌های ترجمه

   • Condensation (خلاصه‌سازی): کوتاه کردن جمله برای فیت شدن در زیرنویس

   • Cultural substitution: جایگزینی مفاهیم فرهنگی با معادل بومی

   • Omission (حذف): وقتی ترجمه مستقیم باعث گیج شدن مخاطب می‌شود

   • Paraphrasing (بازنویسی): بیان همان معنا با کلمات دیگر

4. کیفیت و تحلیل زیرنویس

   • بررسی شاخص‌های کیفیت مثل دقت، وضوح، روان بودن و انتقال لحن

   • مقایسه زیرنویس‌های رسمی و فن‌ساخت، ترجمه انسانی و ماشینی

5. مطالعات موردی و مثال‌ها

   • مثال‌های عملی از فیلم‌های واقعی، نحوه برخورد با اصطلاحات عامیانه، طنز، و دیالوگ‌های سریع

   • کاربرد در تحلیل پایان‌نامه‌ها و پروژه‌های آموزشی ترجمه

چرا برای پایان‌نامه تو مهمه؟

• فصل‌های مربوط به ترجمه اصطلاحات عامیانه و slang دقیقا با موضوعت مرتبط هستند.

• توضیح می‌دهد که چطور محدودیت‌های زمان و کاراکتر در زیرنویس روی انتخاب راهبرد ترجمه تأثیر می‌گذارد.

• مثال‌های واقعی فیلمی دارد که می‌توانی مستقیماً در فصل ۴ پایان‌نامه استفاده کنی.

• برای تحلیل راهکارها و مقایسه ترجمه رسمی و فن‌ساخت چارچوب آماده ارائه می‌دهد.