نقشه ترجمه جیمز اس. هولمز، کتاب جرمی ماندی - توضیح ۶ بخش Partial

بر اساس نقشه جیمز اس. هولمز، که در کتاب جرمی ماندی نیز به آن پرداخته شده است، بخش نظریه‌های جزئی (Partial Theories) به شش بخش تقسیم می‌شود. این بخش‌ها، بر خلاف نظریه‌های کلی که سعی در توضیح کل پدیده ترجمه دارند، تنها بر روی جنبه‌های خاصی از ترجمه تمرکز می‌کنند.

این شش بخش عبارتند از:

1. نظریه‌های وابسته به واسطه (Medium-restricted theories):

این نظریه‌ها بر روی نوع وسیله یا رسانه‌ای که ترجمه از طریق آن انجام می‌شود، تمرکز دارند. برای مثال:

ترجمه ماشینی

ترجمه شفاهی (همزمان و متوالی)

ترجمه کتبی

2. نظریه‌های وابسته به حوزه (Area-restricted theories):

این نظریه‌ها بر اساس زبان‌ها و فرهنگ‌های خاصی که درگیر فرایند ترجمه هستند، شکل می‌گیرند. این می‌تواند شامل یک جفت زبان (مانند ترجمه از انگلیسی به فارسی)، یا گروهی از زبان‌های مرتبط (مانند زبان‌های اسلاوی) باشد.

3. نظریه‌های وابسته به رتبه (Rank-restricted theories):

این نظریه‌ها بر سطح خاصی از زبان تمرکز می‌کنند. برای مثال، یک نظریه ممکن است به ترجمه در سطح کلمه، گروه واژگانی، جمله یا متن بپردازد.

4. نظریه‌های وابسته به نوع متن (Text-type restricted theories):

این نظریه‌ها بر اساس نوع و ژانر متن اصلی به ترجمه می‌پردازند. برای مثال، نظریه‌هایی برای ترجمه متون ادبی، علمی-تخصصی، خبری یا متون مذهبی وجود دارند که هر کدام اصول و ملاحظات خاص خود را دارند.

5. نظریه‌های وابسته به زمان (Time-restricted theories):

این نظریه‌ها به بررسی دوره‌های تاریخی مختلف در ترجمه می‌پردازند. برای مثال، نظریه‌هایی که رویکردهای ترجمه در عصر باستان، قرون وسطی یا دوران معاصر را مطالعه می‌کنند.

6. نظریه‌های وابسته به مسئله (Problem-restricted theories):

این نظریه‌ها بر روی مشکلات و چالش‌های خاصی در ترجمه تمرکز می‌کنند. برای مثال، نظریه‌هایی که فقط به معادل‌یابی در ترجمه اصطلاحات، استعاره‌ها یا اشارات فرهنگی می‌پردازند.

این تقسیم‌بندی هولمز به ما کمک می‌کند تا بفهمیم نظریه‌های ترجمه چگونه می‌توانند بر جنبه‌های مختلف این پدیده متمرکز شوند و هر نظریه‌ای چه گستره‌ای از موضوعات را پوشش می‌دهد.

خلاصه بخش Development since Holmes کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی

خلاصه بخش فصل اول کتاب Introducing Translation Studies نوشته‌ی Jeremy Munday با عنوان "Development since Holmes" دقیقاً به تحولاتی می‌پردازد که پس از چارچوب‌بندی اولیه‌ی هولمز در مطالعات ترجمه رخ داده‌اند، و شامل مفاهیم کلیدی‌ای است که عبارتند از:

📚 مفاهیم کلیدی در توسعه مطالعات ترجمه پس از هولمز

1. Contrastive Linguistics (زبان‌شناسی تقابلی)

• مقایسه‌ی ساختارهای زبانی بین دو یا چند زبان.
• هدف: شناسایی تفاوت‌ها و شباهت‌ها برای بهبود ترجمه و آموزش زبان.
• در ترجمه، کمک می‌کند تا مترجم تفاوت‌های نحوی، معنایی و کاربردی بین زبان‌ها را بهتر درک کند.

2. Equivalence (هم‌ارزی)

• یکی از مفاهیم محوری در نظریه‌های اولیه ترجمه.
• تلاش برای یافتن معادل معنایی، سبکی یا کاربردی در زبان مقصد.
• انواع هم‌ارزی: صوری، پویا، عملکردی، معنایی.
• بعدها مورد نقد قرار گرفت چون ترجمه همیشه نمی‌تواند "هم‌ارز کامل" ایجاد کند.

3. Text Type & Text Purpose (نوع متن و هدف متن)

• نظریه‌ی Reiss و Vermeer: ترجمه باید بر اساس نوع متن (اطلاعی، بیانی، ترغیبی) و هدف آن انجام شود.
• در نظریه‌ی اسکاپوس، هدف متن مقصد مهم‌تر از ساختار متن مبدأ است.
• مثال: ترجمه‌ی تبلیغات با ترجمه‌ی مقاله‌ی علمی تفاوت دارد چون هدف‌ها متفاوت‌اند.

4. Discourse Analysis (تحلیل گفتمان)

• بررسی زبان در بستر اجتماعی و ارتباطی.
• تمرکز بر انسجام، کوهِرِنس، نقش‌های گفتمانی، و تعاملات متنی.
• در ترجمه، تحلیل گفتمان کمک می‌کند تا مترجم ساختارهای معنایی و ارتباطی متن را حفظ کند.

5. Systemic Functional Grammar (دستور زبان نظام‌مند-کارکردی)

• نظریه‌ی Halliday: زبان دارای سه کارکرد اصلی است—ایدئولوژیک، بینافردی، متنی.
• ترجمه باید این سه کارکرد را در زبان مقصد بازتولید کند.
• کاربرد در ترجمه‌ی متون پیچیده، مانند متون علمی یا حقوقی.

این مفاهیم نشان‌دهنده‌ی گذار از دیدگاه‌های صرفاً زبانی به دیدگاه‌های کاربردی، فرهنگی و اجتماعی در مطالعات ترجمه هستند.

مطالب اصلی مقاله جیمز اس. هولمز بر اساس کتاب Introducing Translation Studies جرمی ماندی

در کتاب «مقدمه‌ای بر مطالعات ترجمه» (Introducing Translation Studies)، جرمی ماندی در فصل اول، چارچوب نظری جیمز اس. هولمز را به عنوان نقشه اصلی برای رشته مطالعات ترجمه معرفی می‌کند.

مقاله مشهور هولمز با عنوان «نام و ماهیت مطالعات ترجمه» (The Name and Nature of Translation Studies) که در سال ۱۹۷۲ ارائه شد، اولین تلاش نظام‌مند برای ترسیم نقشه این رشته دانشگاهی بود. این چارچوب به «نقشه هولمز» معروف است.

هولمز کل رشته مطالعات ترجمه را به دو حوزه اصلی تقسیم می‌کند:

۱. مطالعات ترجمه ی محض (Pure Translation Studies)

هدف این بخش، توصیف پدیده‌های ترجمه و توسعه نظریه‌هایی برای تبیین آن‌ها است. این حوزه خود به دو زیرشاخه تقسیم می‌شود:

نظری (Theoretical): این بخش به ایجاد نظریه‌های عمومی (Genaral) و جزئی (Partial) در مورد ترجمه می‌پردازد.

توصیفی (Descriptive) DTS Discriptive Translation Studies: این شاخه به بررسی واقعیت‌های موجود در ترجمه می‌پردازد و خود سه زیربخش دارد:

A- محصول‌محور (Product-oriented): مطالعه و مقایسه متون ترجمه‌شده با متون اصلی (مانند مطالعه یک ترجمه خاص از یک اثر ادبی).

B- فرایند‌محور (Process-oriented): مطالعه فرایند شناختی ترجمه، یعنی بررسی آنچه در ذهن مترجم اتفاق می‌افتد.

C- کارکرد‌محور (Function-oriented): بررسی نقش و کارکرد ترجمه در یک بستر فرهنگی- اجتماعی خاص (مانند مطالعه تأثیر ترجمه در ادبیات یک کشور).

۲. مطالعات ترجمه ی کاربردی (Applied Translation Studies)

این بخش از دانش حاصل از مطالعات ترجمه محض برای کاربردهای عملی استفاده می‌کند. زیرشاخه‌های اصلی آن عبارتند از:

آموزش مترجم (Translator Training): طراحی برنامه درسی، روش‌های تدریس و آزمون‌ها.

ابزارهای ترجمه (Translation Aids): ساخت فرهنگ لغت‌ها، واژه‌نامه‌ها و نرم‌افزارهای ترجمه.

نقد ترجمه (Translation Criticism): ارزیابی و نقد ترجمه‌های انجام‌شده.

* علاوه بر این دو حوزه اصلی، هولمز یک شاخه سوم با عنوان «مطالعات مرتبط با ترجمه» (Translation-related Studies) را نیز مطرح می‌کند که به بررسی ابعاد تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی ترجمه می‌پردازد.

به طور خلاصه، ماندی از چارچوب هولمز به عنوان یک مدل اولیه و اساسی برای سازماندهی و تبیین تنوع گسترده نظریه‌ها و تحقیقات در رشته مطالعات ترجمه استفاده می‌کند. این نقشه به وضوح نشان می‌دهد که ترجمه تنها یک عمل زبانی نیست، بلکه یک رشته علمی گسترده با ابعاد نظری، توصیفی و کاربردی است.

کار اصلی هولمز:

1- مطالعات ترجمه را به عنوان یک رشته ی مستقل پیشنهاد داد.

2- یک چارچوب کلی برای این رشته ارائه داد.