محمدعلی انصاری: (تقوا در نهج‌البلاغه؛ رهایی از تعلقات دنیوی)

محمدعلی انصاری، مفسر قرآن کریم در پنجمین قسمت از درس‌گفتار «امیر ملک سخن» که پیرامون سخنان امیرالمؤمنین(ع) می‌پردازد؛ می‌گوید:

در بررسی موضوعات مطرح شده در نهج‌البلاغه، یکی از مهم‌ترین و خاص‌ترین موضوعات، مفهوم تقوا است. امام علی(ع) در این زمینه به بحث و تحلیل می‌پردازند. توصیه‌های الهی به تقوا و کرامت اهل تقوا در کلام خداوند آمده است؛ چنان‌که در آیه «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ» به این موضوع اشاره شده است. ویژگی‌ها و صفات متقین نیز در آیات قرآن به وضوح بیان شده است. برای مثال، متقین کسانی هستند که به غیب ایمان دارند، نماز را برپا می‌دارند و زکات می‌دهند. این ویژگی‌ها به ما نگرشی کلی درباره تقوا ارائه می‌دهد.

در ترجمه‌های فارسی، برخی مترجمان تقوا را با واژه‌هایی چون «پرهیز» و «پروا» ترجمه کرده‌اند. واژه «تقوا» از ریشه «وقایة» به معنای حفظ و نگهداری است. در زبان عربی، وقتی این واژه صرف می‌شود، به معنای ترس و احتیاط نیز در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، تقوا به معنای توانمندی در حفظ خود از آسیب‌های درونی و بیرونی است. امام علی(ع) در نهج‌البلاغه، تقوا را با این معنای لغوی توضیح داده و ابعاد آن را گسترش می‌دهند. ایشان حقایقی را درباره تقوا مطرح می‌کنند که پیش از آن در هیچ متنی مشاهده نشده است.

به عنوان مثال، امام می‌فرمایند: «و عِتقٌ مِن كُلِّ مَلَكَةٍ، و نَجاةٌ مِن كُلِّ هَلَكَةٍ»؛ بدین معنا که تقوا رهایی و آزادی از هر قید و بند است. این نکته حائز اهمیت است که نسبت بین فهم جامعه از تقوا و تعریفی که امام علی(ع) از آن ارائه می‌دهد، باید مورد توجه قرار گیرد. تقوایی که امیرالمؤمنین(ع) بیان می‌کند، به نوعی آزادی و رهایی از تعلقات دنیوی است. به عبارت دیگر، غلام همت آنم که زیر چرخ کبود، ز هر چه رنگ تعلق پذیرد آزاد است؛ این همان تقوای امیرالمؤمنین(ع) است که انسان را از هر عامل هلاکتی نجات می‌دهد.

https://iqna.ir/files/fa/news/1404/3/26/3918110_712.mp4

محمدعلی انصاری تفسیر مشکاة - شیوه درخواست از خداوند

محمدعلی انصاری صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، در نشست مجازی با موضوع «شیوه درخواست از خداوند» برگزار شد، اظهار کرد: با توجه به آیات و روایات، درباره درخواست کردن و چیزی خواستن از خداوند باید به دو نکته توجه داشته باشیم نکته اول این است که شایسته است همواره به صورت مصداقی از خداوند چیزی نخواهیم و چنین نباشد که برای خداوند تعیین تکلیف کنیم و مسیر مشخصی را نشان بدهیم. پس باید آنچه را از او می‌خواهیم در قالب خواهش‌های کلی باشد نه اینکه مصادیق ریزی را در خواسته‌های خودمان در نظر گیریم، زیرا ما نمی‌دانیم آن چیز با دنیا و آخرت، امروز و فردا و نسل و ذریه‌مان هماهنگ، همگون و سازگار قرار دارد یا ناهماهنگ با فطرت بشری ما خواهد شد.

وی ادامه داد: نکته دوم این است که باید خواسته‌های خود را به مشیت خداوند محول کنیم؛ یعنی بگوییم: خدایا به ذهن کوچک من رسیده است که این چیز خواسته و نیاز من است. حال اگر به صلاح من است و مشیت تو بر این است که آن را به من بدهی، آن را به من کرامت کن. اگر هم به مصلحت من نیست و مشیت تو به آن تعلق نمی‌گیرد، ما سرسپرده حکم و فرمان تو هستیم. حافظ دراین باره در غزل شماره ۴۱۸ دیوان خود سروده است:

گر تیغ بارد، در کوی آن ماه----- گردن نهادیم، الحکم للّه

آیین تقوا ما نیز دانیم------ لیکن چه چاره با بخت گمراه

انصاری بیان کرد: خداوند چون خالق، معبود و غنی بالذات است، آن به آن فيضش جاری بوده و دست عطای او گشوده است، فلذا شیخ عباس قومی در مفاتیح الجنان دعای «يَا دَائِمَ الْفَضْلِ عَلَی الْبَرِيَّة؛ ای خدايی كه فضل و كرمش به آفريدگان هميشگی است.» را در شب‌های مبارک توصیه کرده است و خداوند را با این تعبیر در دعا خطاب قرار داده است. او «دَائِمُ‌الفَضْل» است و تمام مخلوقات، «دَائِمُ ‌الفَقْر» و «دَائِمُ‌ الحَاجَة» قرار دارند. بنابراين حاجت انسان‌ها به خدای سبحان مستمر و بدون توقف است. يكی از وجوه زيبا و لذت‌آفرين ارتباط انسان با خالق همين طلب پيوسته از اوست، خداوند در قسمتی از آیه 16 سوره «سجده» در قرآن می‌فرماید: «يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفاً وَ طَمَعاً؛ پروردگارشان را از روی بيم و اميد می‌خوانند.»

صاحب تفسیر مشکاة اظهار کرد: در تمام هستی، همه موجودات لحظه به لحظه از او خواسته‌های خود را طلب می‌كنند، فلذا حضرت حق طلب كردنِ مخلوقات را خوش می‌دارد و خود، ايشان را به آن فراخوانده است و در آیه ۳۲ سوره «نساء» فرموده است: «وَلَا تَتَمَنَّوْا مَا فَضَّلَ اللَّهُ بِهِ بَعْضَكُمْ عَلَىٰ بَعْضٍ لِلرِّجَالِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبُوا وَلِلنِّسَاءِ نَصِيبٌ مِمَّا اكْتَسَبْنَ وَاسْأَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا؛ و زنهار، آنچه را خداوند به سبب‌ آن، بعضى از شما را بر بعضى [ديگر] برترى داده آرزو مكنيد. براى مردان از آنچه به اختيار كسب كرده‌اند بهره‌اى است، و براى زنان از آنچه به اختیار كسب كرده‌اند بهره‌اى است. و از فضل خدا درخواست كنيد، كه خدا به هر چيزى داناست.» رابطه حاجت‌خواهی بندگان و حاجت‌دهی حضرت پروردگار هرگز پايان نمی‌پذيرد و گسسته نمی‌گردد؛ زیرا رابطه انسان با خداوند رابطه‌ای است كه در آن از سوی انسان كوشش و از سوی خداوند کشش قرار دارد. بندگان همواره دست خواهش به سوی او دراز می‌كنند و او نيز پيوسته آغوش خير و بركت و سعادتش را به روی آنان گشوده نگاه می‌دارد.

وی افزود: درِ خواهش و مسئلت از خداوند همواره، به پهنای نیازهای انسان‌ها گشوده است. از خوش‌ترین و زیباترین روابط میان انسان و خداوند، درخواست از حضرت اوست. زیرا این خواهش‌ها و طلب‌ها، بهانه‌ای است تا انسان‌ها روی نیاز از دیگران بگردانند و به درگاه خداوند بیایند و در وادی عبودیت قرار گیرند و با هر خواسته به خدای خود نزدیک‌تر شوند. این عرض نیاز، ایشان را به تفكر وامی‌دارد كه بر درِ چه كسی آمده‌اند و با كه سخن می‌گویند. درنتیجه این امر انسان‌ها در بهبود روابط خود با پروردگار و نیز اصلاح مسیر زندگی خویش می‌كوشند و امروز و فردایشان را آباد می‌كنند. به تعبیر دیگر، خواهش از خداوند متعال، بهانه‌ای برای دعا كردن به درگاه او و رفتن به سوی بندگی است. از همین رو هم هست كه خداوند انسان‌ها را به دعا و درخواست از خود فرامی‌خواند و در آیه ۶۰ سوره «غافر» به انسان‌ها می‌گوید: «آیه وَ قالَ رَبُّكُمُ ادْعُوني أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرينَ؛ پروردگار شما گفته است: «مرا بخوانيد تا [دعاى] شما را اجابت كنم. به يقين كسانى كه از عبادت من تكبّر مى‌ورزند به‌زودى با ذلّت وارد دوزخ مى‌شوند.»

شرح خطبه 83 نهج‌ البلاغه توسط محمدعلی انصاری

شرح خطبه ۸۳ نهج‌ البلاغه توسط محمدعلی انصاری

خطبه ٨٣ جلسه ۵ بخش‌‌ اوّل

حتَّى إِذَا تَصَرَّمَتِ الْأُمُورُ وَ تَقَضَّتِ الدُّهُورُ وَ أَزِفَ النُّشُورُ أَخْرَجَهُمْ مِنْ ضَرَائِحِ الْقُبُورِ وَ أَوْكَارِ الطُّيُورِ وَ أَوْجِرَةِ السِّبَاعِ وَ مَطَارِحِ الْمَهَالِكِ سِرَاعاً إِلَى أَمْرِهِ مُهْطِعِينَ إِلَى مَعَادِهِ رَعِيلًا صُمُوتاً قِيَاماً صُفُوفاً يَنْفُذُهُمُ الْبَصَرُ وَ يُسْمِعُهُمُ الدَّاعِي عَلَيْهِمْ لَبُوسُ الِاسْتِكَانَةِ وَ ضَرَعُ الِاسْتِسْلَامِ وَ الذِّلَّةِ قَدْ ضَلَّتِ الْحِيَلُ وَ انْقَطَعَ الْأَمَلُ وَ هَوَتِ الْأَفْئِدَةُ كَاظِمَةً وَ خَشَعَتِ الْأَصْوَاتُ مُهَيْنِمَةً وَ أَلْجَمَ الْعَرَقُ وَ عَظُمَ الشَّفَقُ وَ أُرْعِدَتِ الْأَسْمَاعُ لِزَبْرَةِ الدَّاعِي إِلَى فَصْلِ الْخِطَابِ وَ مُقَايَضَةِ الْجَزَاءِ وَ نَكَالِ الْعِقَابِ وَ نَوَالِ الثَّوَابِ.

تا آنجا که امور زندگانی پیاپی بگذرد، و روزگاران سپری شود، و رستاخیز بر پا گردد، در آن زمان، انسانها را از شکاف گورها، و لانه های پرندگان، و خانه درندگان، و میدان های جنگ، بیرون می آورد که با شتاب به سوی فرمان پروردگار می روند، و به صورت دسته هایی خاموش، وصف های آرام و ایستاده حاضر می شوند، چشم بیننده خدا آنها را می نگرد، و صدای فرشتگان به گوش آنها می رسد. لباس نیاز و فروتنی پوشیده درهای حیله و فریب بسته شده و آرزوها قطع گردیده است. دل ها آرام، صداها آهسته، عرق از گونه ها چنان جاری است که امکان حرف زدن نمی باشد، اضطراب و وحشت همه را فرا گرفته، بانگی رعد آسا و گوش خراش، همه را لرزانده، به سوی پیشگاه عدالت، برای دریافت کیفر و پاداش می کشاند.

شرح خطبه 83

دانلود شرح نامه 31 نهج البلاغه در توبه همیشه بازه استاد محمدعلی انصاری

دانلود کلیپ تصویری شرح نامه 31 نهج البلاغه - در توبه همیشه بازه - استاد محمدعلی انصاری

دانلود شرح نهج البلاغه خطبه 80 محمدعلی انصاری

دانلود شرح نهج البلاغه خطبه 80 محمدعلی انصاری (صوتی) - بخش 4

شرط قبولی زیارت امام رضا(ع) - محمدعلی انصاری

محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة و مفسر قرآن، شامگاه، 22 اسفندماه 1401 در نشستی مجازی با موضوع «شرط قبولی زیارت امام رضا (ع)» اظهار کرد: نکته بسیار مهمی که کلید ارتباط معنوی و مادی با امام رضا (ع) و به‌ نوعی ذخیره بزرگ الهی برای ما است در فرمایش امام جواد (ع) آمده است که می‌فرماید: «من امام جواد ضمانت می‌کنم بهشت را برای کسی که پدرم را در طوس زیارت و ضمانت من برای کسی است که با معرفت پدرم، ایشان را زیارت کند».

وی بیان کرد: همچنین امام رضا (ع) فرموده‌اند: من خودم ضمانت می‌کنم بهشت را برای کسی که مرا زیارت کند، گرچه گناه بزرگی انجام داده باشد، به شرط اینکه آگاه باشد که خداوند چه چیزی را از طاعت من واجب کرده که این همان بیان امام جواد (ع) در این‌باره است.

این مفسر قرآن تصریح کرد: این قیدی است که سایر روایات مطلق نیز ما را مقید می‌کند و اگر روایاتی وجود داشته باشد که زیارات را به‌صورت مطلق گفته باشند با این حدیث متوجه می‌شویم که این زیارات و این ضمانت‌ها با این شرط است.

انصاری اظهار کرد: چطور می‌شود که خدمت امام رضا (ع) برسیم بدون اینکه معرفت و شناختی نسبت به اینکه مزورمان کیست و چه جایگاهی در وجود هستی دارد، داشته باشیم و چگونه می‌توانیم با چنین فردی ارتباط برقرار کنیم؟

وی بیان کرد: این میزان معرفت، تعیین‌کننده میزان ارتباط با وجود علی‌بن موسی‌الرضا (ع) است و شاید این حرف گزافی نباشد که بگوییم قدم اصلی نیز همین است و اگر این شناخت وجود نداشته باشد، زیارت هم مفهوم خود را پیدا نمی‌کند.

صاحب تفسیر مشکاة گفت: البته این مقوله معرفتی نسبی است، اما موضوع آن گسترده و روشن است و به نوعی می‌توان از این دریچه معرفت به معرفت سیره عملی و مبانی فکری آن حضرت دست پیدا کرد.

محمدعلی انصاری - مسئولیت انسان در آفرینش الهی

محمدعلی انصاری، مفسر قرآن کریم و صاحب تفسیر مشکاة، شامگاه، ۱۰ اسفندماه در نشستی مجازی با موضوع «مسئولیت انسان در آفرینش الهی»، اظهار کرد: همانگونه که می‌دانیم مسئول، کسی است که باید پاسخ دهد و مسئولیت هم به کسی واگذار می‌شود که عهده‌دار مقام، امانت و ... است که این موضوع در نظام آفرینش هم صدق می‌کند، به گونه‌ای که در نظام آفرینش الهی هیچ موجودی به اندازه انسان نیست.

وی ادامه داد: مسئولیت انسان در آفرینش الهی از همه پدیده‌های خلقت بالاتر است، به این دلیل که اختیار و انتخاب انسان نسبت به سایر پدیده‌های آفرینش گسترده‌تر است.

این مفسر قرآن کریم گفت: اختیار و انتخاب انسان در آفرینش الهی به گونه‌ای است که زشت و زیبا به او نشان داده می‌شود و اوست که انتخاب می‌کند که مؤمن، کافر، شاکر و... باشد و اینکه چگونه می‌خواهد اعمال خود را بسازد، اما این گزینه‌های انتخابی برای هیچ یک از حیوانات، فرشتگان و سایر خلقت آفرینش وجود ندارد و هیچ یک از آنها از چنین اختیار و انتخابی برخوردار نیستند.

صاحب مفسر مشکاة گفت: در مقام اختیار می‌دانیم که همانند سایر موجودات آفرینش در اصل وجودمان هیچ اختیاری از خودمان نداریم و این را هم می‌دانیم که اختیاری در مسیر انتقالمان از این جهان به جهان دیگر را نداریم و همواره تابع حکم الهی هستیم.

انصاری تصریح کرد: اما اعمال و رفتاری که از انسان‌ها سر می‌زند، بدون هیچ تردیدی منطبق بر قاعده اختیار و انتخاب آن‌هاست، چرا که ما خودمان اعمالمان را تدبیر می‌کنیم و این اعمال تقدیر نمی‌شوند و این ما هستیم که این اعمال را انتخاب می‌کنیم.

وی در پایان گفت: از این‌رو براساس این قوه اختیاری که داریم و این امکانی که به ما داده شده، در مقابل این امکان باید پاسخگو باشیم که به نوعی مسئولیت این اعمال بر عهده ما قرار دارد، چرا که از هر آنچه که به ما داده شده مورد بازخواست قرار می‌گیریم که این بازخواست‌ها در محدوده اختیارات و داشته‌های ما انسان‌ها است.

موانع استجابت دعا - محمدعلی انصاری

محمدعلی انصاری، شامگاه، دوم اسفندماه در نشستی مجازی با موضوع «موانع استجابت دعا» اظهار کرد: عوامل مختلفی می‌تواند مانع از استجابت دعای انسان شود که می‌توان به چند مورد از این عوامل اشاره کرد.

وی بیان کرد: هر ارتباطی، دو سو دارد و در دعا نیز چنین رابطه‌ای برقرار است که یک‌سوی این ارتباط كه از دعا حاصل می‌شود، بنده و سوی دیگر آن نیز خداوند است، اما اولین مانع در این ارتباط، نبود استعداد و آمادگی برای ایجاد ارتباط در خواننده و خواهنده است.

این مفسر قرآن گفت: در واقع دعا ریسمان رابطه با پروردگار است، اما گاه در وجود آدمی آمادگی نیست كه با خداوند ارتباط برقرار كند، همچنین دومین عامل، نبود خلوص در دعاست، به‌گونه‌ای که در ادب دعا مهم است كه انسان خالصانه و از سویدای دل، خدا را بخواند و حاجتش را نزد او ببرد و از او بخواهد.

انصاری تصریح کرد: سومین عامل نیز این است که گاه انسان با خدا سخن می‌گوید و حاجت خود را نزد او می‌برد، اما حضور قلب لازم را در پیشگاه وی ندارد که نمونه بارز این موضوع، نماز است كه فرد در پیشگاه پروردگار می‌ایستد، اما فكر و یادش درگیر مسائل خرد و كلان دنیایی می‌شود.

وی بیان کرد: همچنین نبود «إِنْقِطَاع إِلَی‌الله» یکی دیگر از موانع اجابت دعا به‌شمار می‌رود. انسانی كه ذهن و فكرش متوجه اسباب و شیوه‌های مختلف است و از سر عادت یا برای عبادت، دستی هم به دعا بلند می‌كند و حاجت می‌خواهد، دعایش به اجابت نمی‌رسد.

خداوند هیچ دعایی را بی‌جواب نمی‌گذارد

صاحب تفسیر مشکاة تأکید کرد: خداوند متعال هیچ دعا و خواسته‌ای را بی‌جواب نمی‌گذارد و همیشه «مُجِیبُ‏ الدَّعَوَاتِ»یعنی اجابت‌كننده دعاها است، اما اجابت خداوند برخاسته از حكمت اوست و از همین‌رو گاه خواسته آدمی با مصلحت او هماهنگ است و حضرت حق جواب دعا را مطابق با درخواست او می‌دهد و به اصطلاح، دعای او را برآورده می‌کند و گاه نیز این خواسته با مصالح كلی وجود یا خود فرد هماهنگی ندارد و خداوند متعال جواب دعای فرد را مطابق با خواسته‌اش نمی‌دهد.

انصاری افزود: امیر مؤمنان(ع) در همین راستا می‌فرمایند: «إِنَّ كَرَمَ‌اللهِ سُبحَانَهُ لَا ینْقُضُ‏ حِكْمَتَهُ‏ فَلِذَلِكَ لَا تَقَعُ الْإِجَابَۀُ فِی كُلِّ دَعْوَۀٍ»؛ همانا كرم و سخاوت خداوند سبحان حكمتش را نقض نمی‌كند. به همین دلیل است كه در هر دعایی اجابت واقع نمی‌شود و چه‌بسا خواسته‌هایی كه برای ما خوشایند هستند، اما به مصلحت نیستند و چه بسا خواسته‌هایی كه به مصلحت ماست، اما از آنها روی‌ گردانیم.

استجابت دعا با درود فرستادن بر پیامبر(ص)

وی بیان کرد: شاید پرسشی كه در این میان به ذهن برسد آن است كه چرا بارها بر فرستادن درود و تحيت بر رسول عظيم‌الشأن اسلام(ص) تأكيد شده است؟ اولين دليل آن است كه صلوات بر پيامبر(ص) شريعت او را رفعت می‌بخشد، آيينش را زنده می‌دارد و حقیقتاً تثبيت شريعت محمدی با عشق‌ورزی و توجه و ارادت به ايشان گره خورده است.

این مفسر قرآن ادامه داد: دومين دليل نیز ابراز قدردانی فراوان مسلمانان از پيامبر اسلام(ص) است و به این صورت پيروان پيامبر خاتم(ص) با صلوات فرستادن بر حضرت از ۲۳ سال تلاش بی‌وقفه ايشان، سپاسگزاری می‌كنند.

انصاری تأکید کرد: دليل سوم هم اين است كه سلام و صلوات به خود انسان بازمی‌گردد، يعنی هنگامی‌كه نام پيامبر مكرم اسلام(ص) را می‌بريم و بر ايشان درود می‌فرستيم، وجود خود را ارتقا می‌بخشيم.

وی گفت: چهارمين دليل برای این مهم نیز دستيابی به خواسته‌ها و اجابت دعاهاست و در روايات بسياری آمده است كه بهترين راه تضمين پذيرش و استجابت دعا، فرستادن درود و تحيت بر پيامبر(ص) است.

صاحب تفسیر مشکاة - وجود مبارک پیامبر(ص) والاترین نعمت خداوند بر بشریت

محمدعلی انصاری، مفسر قرآن کریم و صاحب تفسیر مشکاة، در نشستی مجازی با موضوع «بعثت پیامبر(ص)» اظهار کرد: پیامبران الهی بزرگ‌ترین نعمت خداوند بر بشریت هستند، چرا که آن‌ها هدایت را که مهم‌ترین نعمت انسان است از طریق رسالت و نبوت خود برای انسان‌ها آوردند و بالاترین نعمت خداوند بر انسان نیز وجود مبارک پیامبر اکرم(ص) است و چه نعمت بزرگی است وجود رسول خدا بر مسلمانان و آشنایی ما با رسول خدا، مکتب، اطاعات، کلام، سیره و سنت ایشان و این چه نعمت بزرگی است که خداوند پیامبر را پیشینه و جلوداری قرار داد که ما از او تبعیت کنیم؟

این مفسر قرآن کریم گفت: اگر ایشان نبودند ما باید هزار راه نرفته را می‌رفتیم، زمین می‌خوردیم و بلند می‌شدیم و آزمون و خطاهای بسیاری انجام می‌دادیم اما خداوند با فرستادن رسول خود برای هدایت ما انسان‌ها به ما گفت که حضرت محمد(ص) رسول من و اسوه شماست و اگر مرا دوست دارید باید از او پیروی کنید. در واقع خداوند با این سخن خود به ما گفته است که راه پاکیزه، رفته شده و به نتیجه رسیده را دقیقا پیش روی شما گذاشتیم و دیگر نیازی به آزمون و خطاهای بسیاری نیست.

ادامه نوشته

جلسه تفسیر قرآن محمدعلی انصاری (سوره لقمان: معنی شکر واقعی از دیدگاه قرآن)

جلسه تفسیر قرآن محمدعلی انصاری، مفسر قرآن کریم، شب گذشته ۹ دی‌ماه با محوریت سوره لقمان در فضای مجازی برگزار شد که گزیده مباحث آن را در ادامه می‌خوانید؛

«وَلَقَدْ آتَيْنَا لُقْمَانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ وَمَنْ يَشْكُرْ فَإِنَّمَا يَشْكُرُ لِنَفْسِهِ وَمَنْ كَفَرَ فَإِنَّ اللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ»

خداوند متعال در آغاز آیه شریفه می‌فرماید ما قطعا به لقمان حکمت دادیم. در قرآن حکمت، خیر کثیر شمرده شده است. حکمت بخشی از مجموعه آموزه‌هایی است که انبیا به مردم آموزش می‌دهند و شامل بخش باورها و اعتقادات و اصول اخلاقی است. شاید بتوان گفت حکمت یعنی مولفه‌های سبک زندگی کامیابانه و موفق.

در اینجا هم بناست شمه‌ای از معنای سوم مطرح شود یعنی اصولی که عناصر و مولفه‌های زندگی کامیاب الهی است. در ابتدا فرمود به لقمان حکمت دادیم که شکر کن برای خدا. شکر در لغت به معنای پرده‌برداری و کشف کردن و اظهار کردن است. نقطه مقابل آن کفر است به معنای پنهان کردن. لغویون می‌گویند شکر یعنی نعمتی را تصور کنید آنگاه آن را ابراز و آشکار کنید. با توجه به این معنای لغوی و مبنایی که در دانش لغت مطرح شده است و شکر شامل دو مرحله معرفت و اظهار و نشر است، به تعالیم قرآن و روایات نگاه می‌کنیم. گویی برای شکر سه ساحت مطرح می‌شود شکر در حوزه قلب، شکر در ساحت زبان و شکر در ساحت ارکان و اندام آدمی. به تعبیر دیگر می‌گوییم شکر قلبی، شکر زبانی، شکر ارکانی و عملی.

پیوند وثیق حکمت و شکر

با توجه به آنچه حضرت حق فرمود، این حکمت عظیمی که خدا به لقمان داده است ابتدا تفسیر به شکر شد؛ یعنی پیوند حکمت و شکر، پیوند عجیبی است. اگر کسی به مقام شکر برسد گویی به مقام حکمت می‌رسد و اگر کسی حکیم باشد حقیقت شکر در وجود او متبلور خواهد شد. این شکر نه شکری است که در ذهن عموم جامعه وجود دارد که دست بلند کنیم و بگوییم خدایا صد مرتبه شکر، شکر این نیست. شریعت به ما آموزش نداده است که بگویید «شکر». اگر بیان شکر بر زبان توصیه شده است در قالب همین تقسیم سه گانه است.

اولین نکته در باب شکر این است که شکر مقوله‌ای قلبی است، یعنی اولین گام در باب شکر آن است که انسان نعمت‌های الهی را بشمارد و بشناسد. شناخت، امر قلبی و درونی است. شکر در این مرحله یعنی اینکه انسان نعمت‌های الهی را بشناسد. نعمت از واژه نعومت است. نعومت به معنای سازگاری است. به حیواناتی که با زندگی انسان سازگار هستند انعام گفته می‌شود. نعمت یعنی آنچه با وجود انسان سازگاری دارد و نیازهای او را رقم می‌زند.

ادامه نوشته

تفسیر قرآن محمدعلی انصاری - سوره تغابن

جلسه تفسیر قرآن محمدعلی انصاری، مفسر قرآن کریم، شب گذشته ۱۱ آذر ماه با محوریت سوره تغابن در فضای مجازی برگزار شد که گزیده مباحث آن را در ادامه می‌خوانید؛

ابتدای این سوره با مقوله تسبیح با تمام گستردگی زمانی و مکانی آن آغاز شد است. آنگاه انحصار ملک به پروردگار بیان شد و سپس فرمود: «هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ فَمِنْكُمْ كَافِرٌ وَمِنْكُمْ مُؤْمِنٌ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ». جلسه گذشته اشاره‌ای به تقسیم انسان‌ها در قبال آموزه‌های الهی شد. در آیه سوم فرمود: «خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ وَصَوَّرَكُمْ فَأَحْسَنَ صُوَرَكُمْ وَإِلَيْهِ الْمَصِيرُ».

در ابتدا کلمه سماوات و ارض می‌آید که حاکی از فراگیری خلقت و آفرینش الهی است، یعنی خداوند تمام کائنات و وجود و تمام هستی را آفریده است. بنابراین کلمه سماوات و ارض معادل همه آفرینش است. حرف باء در «بالحق» می‌تواند بای سببیت و علیت باشد یعنی آسمان و زمین را به سبب حق آفرید، می‌تواند بای مقارنه باشد یعنی مقارن و همراه با حق آفرید. کلمه حق به معنای امری است که لازم و به‌جاست، ارزشمند و مفید است، پایدار و ماندگار است. این سه نکته در کلمه حق وجود دارد.

ادامه نوشته

محمدعلی انصاری مفسر قرآن کریم و نهج‌البلاغه (محک مسلمان بودن)

محمدعلی انصاری، مفسر قرآن کریم و نهج‌البلاغه درباره نشانه مسلمانی افراد می‌گوید: از مهمترین محک‌هایی که در اسلام نشانه مسلمانی فرد است، مسائل مالی است. برای اینکه بفهمید فردی مسلمان است به تعهد مالی او نگاه کنید. به وفای به تعهدات مالی او دقت کنید. ببینید مرزهای حلال و حرام الهی را رعایت می‌کند یا خیر، این بهترین شاخص است.

محمدعلی انصاری (تفسیر مشکاة)

محمدعلی انصاری (تفسیر مشکاة)

محمدعلی انصاری، صاحب تفسیر مشکاة، شامگاه گذشته ۱۹ آذرماه در نشستی مجازی با موضوع «شرح خطبه ۱۲۷ نهج‌البلاغه» که به‌صورت مجازی برگزار شد، اظهار کرد: همانگونه که در شب گذشته به شرح این خطبه پرداختیم و به این نکته اشاره کردیم که وجود امام علی (ع) در بیان اندیشه غلط و مبنای ناروایی که خوارج بنیاد نهادند مبتنی بر اینکه کسی که گناه کبیره‌ای انجام می‌دهد کافر است و اگر چنین کفری داشته باشد واجب‌القتل است، در حالی‌که امام علی (ع) این ادعا را رد کردند.

وی ادامه داد: همچنین ایشان در ادامه نیز فرمودند کسانی که در ارتباط با من افراط و تفریط دارند به هلاکت خواهند رسید، اما در این میان آن دسته از افرادی که راه میانه را انتخاب می‌کنند و آن را پیش می‌گیرند قطعاً این‌ها، جماعت بر حق هستند و به سعادت و کامیابی دست خواهند یافت و همواره بدانید که اگر از مسیر اعتدال در پیروی، محبت و شناخت ما خاندان فاصله گرفتید به اهل هلاکت ملحق خواهید شد.

این مفسر قرآن کریم بیان کرد: همچنین امام علی(ع) به این افراد توصیه می‌کند که سعی کنید از جماعت حق و جمع مسلمانان جدا نشوید و به شدت از اینکه بین شما تفرقه ایجاد شود بپرهیزید و گروه گروه نشوید که اگر بین شما تفرقه ایجاد شد مانند تک گوسفندی که نصیب گرگ بیابان می‌شود، تکی خواهید شد که نصیب شیطان می‌شود.

انصاری تأکید کرد: در این میان لازم است به این نکته نیز اشاره شود که انسان‌هایی که به لحاظ فکری و اعتقادی تک‌روی و خود را از دیگران جدا می‌کنند و سعی دارند که نظرات و شیوه نگاهی را القا و بر اساس این نگاه خود حرکت کنند، اگر به عقبه زندگی آن‌ها نگاهی داشته باشیم متوجه می‌شویم که عقده‌های روانی، شکست‌ها و ناکامی‌هایی در زندگی آن‌ها وجود دارد که موجب می‌شود این افراد با روش تک‌روی رفتار و به نوعی خود را از دیگران جدا کنند.

وی با تأکید براینکه در حقیقت ریشه‌های تفریق در دامن اسلام، افراط، تفریط و خروج از تعادل است، گفت: دلیل شکل‌گیری فرقه‌های گوناگون در جامعه امروز نیز از میان همین افراد افراطی و تفریطی بیرون می‌آیند و مسیر خود را مشخص می‌کنند.

صاحب تفسیر مشکات عنوان کرد: از این‌رو با توجه به این اقدامات و جنایاتی که خوارج انجام دادند امام علی(ع) فرمودند این خوارجی که شمشیر بر دوش داشتند و بر اساس ادعایی که داشتند امت پیامبر(ص) را تکفیر کردند، دستور قتل آن‌ها را به مسلمانان دادند و فرمودند که آن‌ها باید کشته شوند ولو اینکه خودشان را به دستگاه حاکمیت من نزدیک و خود را منتسب به من کرده باشند و سپس فرمودند که پس از من دیگر شما نمی‌توانید حکمی را برای آن‌ها صادر کنید و فقط من می‌توانم با آن‌ها مقابله و حکمی را در برابر آن‌ها صادر کنم، زیرا شما توانایی مقابله با آن‌ها را ندارید و همواره ایشان می‌دانستند که پس از خود اگر مسلمانان بخواهند اقدامی انجام دهند آشفتگی‌ها و بلواهای زیادی به وجود خواهد آمد.

انصاری با بیان اینکه تا اینجا امام علی(ع) مبنای غلط فکری خوارج را اثبات کردند و سپس به مسئله‌ای که خوارج، امام و امت پیامبر(ص) را متهم به گناه کردند، پرداختند، گفت: از این‌رو فرمودند که من خطا، شبهه و نیرنگی انجام نداده‌ام که شما چنین حکمی را صادر کنید، در حالی‌که شما هیچ رسالت و ریشه‌ای ندارید که بخواهید این چنین حکم تکفیر را برای مسلمانان و امت پیامبر(ص) صادر می‌کنید.

وی اظهار کرد: از نظر حضرت امام علی(ع) گروه خوارج بر اساس هوای نفس خود چنین حکمی را صادر کردند و نه بر اساس قرآن و کلام الهی و همواره این گروه بر روش نفسانی خود حرکت کردند. همچنین خطاب به خوارج فرمودند که من پیش از آنکه شما وارد حکمیت شوید به شما تأکید کردم که شما باید در ابتدا بر اساس عدل حکمیت کنید و حق را هدف خود قرار دهید و مبادا که در حکم خود به ستم، بیداد، تفکر غلط و اندیشه بد بر حق مسلمانان گرفتار شوید.

این مفسر قرآن کریم ادامه داد: سپس فرمودند که پس با وجود چنین توصیه‌ها و تأکیداتی چه گناهی در حکمیت از من سر زده است که چنین حکمی را صادر می‌کنید؟ در این صورت بود که امام علی(ع) از وقایعی پرده برداشتند که چندین سال پس از شهادت ایشان، رخ داد.

هدف خلقت انسان در قرآن مجید (محمدعلی انصاری)

هدف خلقت انسان در قرآن مجید (محمدعلی انصاری)

برنامه‌ ویژه استقبال ماه مبارک رمضان با سخنرانی استاد محمدعلی انصاری، مدرس دانشگاه روز گذشته ۲۱ فروردین‌ماه از سوی انجمن مسلمانان شیعه دانشگاه نورث‌وسترن برگزار شد. مقدمه بحث از نظر می‌گذرد؛

از پیچیده‌ترین سوالاتی که همواره ذهن آدمیان را به خود مشغول کرده است، چرایی حضور انسان در زمین است. گروهی از انسان‌ها به دلیل دشواری این سوال برای پاسخگویی، صورت مسئله را حذف کردند و از این سوال اجتناب کردند. گفتند ما برای این سوال پاسخی نداریم، پس همان بهتر که این سوال مطرح نشود. جماعتی قائل به لاادری‌گری شدند و در این باب سکوت اختیار کردند. گروهی طرح این سوال را عامل به هم خوردن شیرینی زندگی دانستند، لذا از آن منصرف شدند.

ادامه نوشته

دانلود تفسیر سوره طلاق صوتی(محمدعلی انصاری)

دانلود تفسیر سوره طلاق صوتی(محمدعلی انصاری)

ادامه نوشته