کرسی تدبر در قرآن
رمضان ۱۴۴۵
با ارائه استاد محمد الهی خراسانی
تدبر در آیات کلیدی قرآن
فروردین ۱۴۰۳ - مسجد سهله (معروف‌به‌نظریافته)
جلسه نوزدهم:
تدبر در آیه ۲۰۰ آل عمران
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ
کرسی تدبر در قرآن
رمضان 1445
با ارائه استاد محمد الهی خراسانی
تدبر در آیات کلیدی قرآن
فروردین 1403 - مسجد سهله (معروف به نظریافته)
جلسه هفدهم:
تدبر در آیه 134 آل عمران
الَّذِينَ يُنْفِقُونَ فِي السَّرَّاءِ وَالضَّرَّاءِ وَالْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَالْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
کرسی تدبر در قرآن
رمضان ۱۴۴۵
با ارائه استاد محمد الهی خراسانی
تدبر در آیات کلیدی قرآن
فروردین ۱۴۰۳ - مسجد سهله (معروف‌به‌نظریافته)
جلسه شانزدهم:
تدبر در آیه ۱۳۳ آل عمران
وَسَارِعُوا إِلَى مَغْفِرَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ وَجَنَّةٍ عَرْضُهَا السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقِين
کرسی تدبر در قرآن
رمضان ۱۴۴۵
با ارائه استاد محمد الهی خراسانی
تدبر در آیات کلیدی قرآن
فروردین ۱۴۰۳ - مسجد سهله (معروف‌به‌نظریافته)
جلسه سیزدهم:
تدبر در آیه ۹۲ سوره آل عمران
لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَيْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ
کرسی تدبر در قرآن
رمضان ۱۴۴۵
با ارائه استاد محمد الهی خراسانی
تدبر در آیات کلیدی قرآن
اسفند ۱۴۰۲ - مسجد خاتم الانبیاء صلی الله علیه و آله (جنت ۴)
جلسه سوم:
تدبر در آیه ۱۳۹ سوره آل عمران
"وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِين.
آیه مباهله، آیه ۶۱ سوره آل عمران است که پیرامون مناظره‌ای بین پیامبر مکرم اسلام و مسیحیان نجران نازل شده است. مباهله به معنای نفرین دو طرف برای خروج طرف مقابل از سرپرستی خداوند و مستوجب عقاب و عذاب واقع شدن است. آیه مباهله در ارتباط با آیات پیشین از آن نازل شده است و خطاب به حضرت رسول الله(ص)، از گفت‌وگو و احتجاج مسیحیان با او خبر می‌دهد.
بازخوانی نقد ترجمه های قرآن بر اساس نگرش ساختاری به سوره (بررسی موردی آیات منتخب سوره آل عمران)
از جمله چالش های فرا روی ترجمه قرآن، اختلاف فراوان ترجمه ها در اثر اختلاف در تفسیر آیات است. از آنجا که مترجم ملزم به تبعیت از آراء مفسران است، حل این چالش محتاج یافتن شاخصی دقیق و مبتنی بر منطق زبانی قرآن برای قضاوت میان آراء تفسیری گوناگون است. این شاخص، ناگزیر محصول نگرش ساختارمند به قرآن کریم است. چرا که چنین نگرشی تلاشی عالمانه برای کشف هندسه حکیمانه سور است و ما را به آنچه غرض خداوند حکیم در نزول متن قرآن بوده، می رساند. این جستار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از استخراج ساختار هندسی سوره آل عمران و تحلیل اختلافات موجود در ترجمه برخی از آیات این سوره و میزان انطباق هر کدام از آراء تفسیری با شاخص سازگاری با غرض کلی حاصل از ساختار هندسی سوره، در صدد پاسخ به این پرسش بوده است که چگونه از نگرش منظومه ای یا ساختارمند به سوره می توان برای نقد ترجمه بهره برد. برخی نتایج این پژوهش عبارتند از:
اولاً: با توجه به اینکه قرآن خود شاخص ارزیابی همه چیز حتی سخنان معصومان علیهم السلام است، شاخص ارزیابی آراء تفسیری لزوما باید درون متنی باشد و این شاخص همان غرض مستنبط از ساختار هندسی سوره است. در این نگاه، واژگان و آیات هر سوره اجزای سازه ای هدفمند هستند که حول محوری واحد چیده شده اند. پس هر نظر تفسیری یا ترجمه ذیل هر آیه که با غرض سوره و جایگاه آیه در این ساختار هماهنگی نداشته باشد مقبول نیست.
ثانیاً: ترجمه آیات منتخب سوره مبارکه آل عمران به عنوان مصادیق عینی با این شاخص ارزیابی و آراء تفسیری منطبق با ساختار سوره و ترجمه صحیح مبتنی بر آن ها تعیین گردید.
نویسندگان: انسیه برومندپور، دکتر محمدحسین برومند
منبع: مطالعات ترجمه قرآن و حدیث دوره 8 پاییز و زمستان 1400 شماره 16
دانلود مقاله بصورت کامل
تلاوت آیات 189 تا 195 سوره آل عمران (وحید غفران نیا)
همزمان با تقارن نوروز ۱۴۰۲ه.ش با رمضان ۱۴۴۴ ه.ق، وحید غفران نیا، پرافتخارترین حافظ کل جمهوری اسلامی ایران با بیش از ۱۵ رتبه اول کشوری با دعوت ایکنا به تلاوت آیاتی متناسب با این ایام پرداخت.
این حافظ بین‌المللی کشورمان و داور و مدرس قرآن آیات ۱۸۹ تا ۱۹۵ سوره مبارکه آل‌عمران را تلاوت کرده است.
تفسیر آیه 160 سوره آل عمران (برگزیده تفسیر نمونه) - إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلَا غَالِبَ لَكُمْ وَإِنْ يَخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِي يَنْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ
اگر خدا شما را يارى كند، هيچ كس بر شما غالب نخواهد شد؛ و اگر دست از يارى شما بردارد، چه كسى بعد از او شما را يارى خواهد كرد؟ و مؤمنان بايد تنها بر خدا توكل كنند.
If Allah helps you, none can overcome you: If He forsakes you, who is there, after that, that can help you? in Allah, then, Let believers put their trust
نتیجه توکل! در این آیه که مکمل آیه قبل است، نکته توکل بر خداوند بیان شده است و آن این که: قدرت او بالاترین قدرتهاست و «اگر خداوند شما را یاری کند هیچ کس بر شما پیروز نخواهد شد، و اگر دست از یاری شما بردارد کیست که بعد از او شما را یاری کند» (إِنْ یَنْصُرْکُمُ اللَّهُ فَلا غالِبَ لَکُمْ وَ إِنْ یَخْذُلْکُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِی یَنْصُرُکُمْ مِنْ بَعْدِهِ)
در آیه گذشته روی سخن به پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله بود و به او دستور می‌داد، اما در این آیه روی سخن به همه مؤمنان است و به آنها می‌گوید: همانند پیامبر، باید بر ذات پاک خدا تکیه کنند، و لذا در پایان آیه می‌خوانیم: «و مؤمنان تنها بر ذات خداوند، باید توکل کنند» (وَ عَلَی اللَّهِ فَلْیَتَوَکَّلِ الْمُؤْمِنُونَ).
به كسانى كه كفر ورزيدند بگو: «به زودى مغلوب خواهيد شد و [سپس در روز رستاخيز] در دوزخ محشور مى‌شويد، و چه بد بسترى است.»
Say (O Muhammad) unto those who disbelieve: Ye shall be overcome and gathered unto Hell, an evil resting-place
شأن نزول:
پس از جنگ «بدر» و پیروزی مسلمانان جمعی از یهود گفتند: آن پیامبر که ما وصف او را در کتاب دینی خود (تورات) خوانده‌ایم که در جنگ مغلوب نمی‌شود همین پیغمبر است، بعضی دیگر گفتند: عجله و شتاب نکنید تا نبرد دیگری واقع شود، هنگامی که جنگ احد پیش آمد و ظاهرا به شکست مسلمانان پایان یافت گفتند: نه به خدا سوگند آن پیامبری که در کتاب ما بشارت به آن داده شده این نیست در این هنگام آیه نازل شد و پاسخ دندانشکنی به آنها داد که نتیجه را در پایان کار حساب کنید و بدانید همگی مغلوب خواهید شد.
برگزیده تفسیر نمونه:
با توجه به شأن نزول فوق معلوم می‌شود کفاری که به اموال و ثروتها و فرزندان مغرور بودند انتظار شکست اسلام را داشتند، قرآن روی سخن را به پیامبر کرده، میفرماید: «به کافران بگو: به زودی مغلوب خواهید شد (در این دنیا خوار و بی‌مقدار و در قیامت) به سوی جهنم محشور و رانده خواهید شد و چه بد جایگاهی است دوزخ» (قُلْ لِلَّذِینَ کَفَرُوا سَتُغْلَبُونَ وَ تُحْشَرُونَ إِلی جَهَنَّمَ وَ بِئْسَ الْمِهادُ).
در قرآن مجید اخبار غیبی فراوانی است که از ادله عظمت و اعجاز قرآن می‌باشد و یک نمونه آن آیه فوق است که خداوند صریحا به پیامبر خود بشارت پیروزی بر همه دشمنان را می‌دهد.
طولی نکشید که مضمون آیه، تحقق یافت، یهودیان مدینه (بنی قریظه و بنی نضیر) در هم شکسته شدند و در غزوه خیبر مهمترین مرکز قدرت آنان از هم متلاشی شد و مشرکان نیز در فتح مکه برای همیشه مغلوب گشتند.
ج1، ص266
متن آیه: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»
ترجمه آیه: «اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، صبر كنيد و ايستادگى ورزيد و مرزها را نگهبانى كنيد و از خدا پروا نماييد، اميد است كه رستگار شويد.»
اين آيه، در چند مرحله به صبر در برابر انواع حوادث و مصائب توصيه مى‌كند؛
ـ در برابر ناگوارى‌هاى شخصى و هوسها صبر كنيد؛ اصبروا
ـ در برابر فشارهاى كفّار، مقاومت بيشتر كنيد؛ صابروا
ـ در حفظ مرزهاى جغرافيايى از هجوم دشمن، حفظ مرزهاى اعتقادى و فكرى، از طريق مباحث علمى و حفظ مرز دل‌ها، از هجوم وسوسه‌ها بكوشيد؛ رابِطُوا
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان در خصوص این آیه بیان می‌دارد
جلسه تفسیر قرآن حجت‌الاسلام والمسلمین هادی عباسی خراسانی، مدرس حوزه علمیه قم، صبح امروز ۷ آبان‌ماه، در مدرسه فیضیه برگزار شد.
عباسی خراسانی در این جلسه به تبیین آیه ۱۴ سوره آل عمران پرداخت. خداوند متعال در این آیه میفرماید: «زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ وَالْقَنَاطِيرِ الْمُقَنْطَرَةِ مِنَ الذَّهَبِ وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ الْمُسَوَّمَةِ وَالْأَنْعَامِ وَالْحَرْثِ ذَلِكَ مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَاللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الْمَآبِ»
ترجمه آیه: دوستى خواستنی‌ها[ى گوناگون] از زنان و پسران و اموال فراوان از زر و سيم و اسبهاى نشاندار و دامها و كشتزار[ها] براى مردم آراسته شده [ليكن] اين جمله مايه تمتع زندگى دنياست و [حال آنكه] فرجام نيكو نزد خداست.
گزیده متن این جلسه را در ادامه می‌خوانید؛
آیه قبل راجع به جنگ بدر و دو گروه مومن و کافر که در برابر هم قرار گرفته بودند، است. در این آیه شریفه گویا حضرت حق عواملی که باعث سقوط یا اسقاط جوامع می‌شود یا به عبارت بهتر باعث کفر می‌شود را مشخص می‌کند.
معانی شهوات
کلمه «زیّن» به معنی زینت و آرایش است. آیه میفرماید دوستی‌ها و علاقه به شهوت‌ها را برای مردم زینت دادیم. شهوت برعکس معنای عرفی که از آن غرایز جنسی برداشت می‌شود، در لغت به معنای میل شدید به چیزی است که معمولا موافق طبع آدمی است. بنابراین شهوات اعم از مسائل مادی و معنوی است و هر چیزی که انسان به آن میل شدید داشته باشد شهوت است. هفت مورد از شهوات در این آیه شریفه بیان شده است. باید توجه داشت که بیان این هفت مورد از باب تمثیل است نه اینکه به نحو تخصیص باشد و فقط این هفت مورد مشمول «حب الشهوات» باشد.
ابتدا توضیحی درباره مفردات آیه بیان کنم؛ مورد اول از این شهوات، «نساء» است. کلمه نساء کلمه عبری است و به جمع زنان اطلاق می‌شود. «قناطیر» به معنای مال زیاد است. پل هم که در عربی «قنطره» نامیده می‌شود به جهت ارزشمندی آن است. «ذهب» را از آن جهت «ذهب» می‌گویند که در دست انسان نمی‌ماند و مورد معامله قرار می‌گیرد. «فضه» را هم از آن جهت «فضه» می‌گوید که قابل شکستن است. «خیل» در اصل لغت به معنای شیئی است که خودش را با تکبر نشان می‌دهد. اینکه به اسب خیل می‌گویند به این دلیل است که اسب‌های نشاندار برای مسابقات ارزش خاص دارند. همچنین خیل برای چیزهایی به کار برده می‌شود که برای نمایش و عرضه مورد استفاده قرار می‌گیرند. در زمان‌های قدیم یکی از افتخارات عرب اسب‌های نشاندار بوده است.
«حرث» به معنای مزرعه و کشاورزی است. چنانکه عرض کردم این هفت مورد، تمثیلی تغلیبی برای اکثر مردم است. بر همین اساس می‌توانیم بگوییم خیل مسومه در زمان قدیم شامل اسب‌ها بوده است ولی امروز به معنای خودروهای گران‌قیمت است.
ما بارها عرض کردیم که هر آیه قرآن، آیات دیگر را تفسیر می‌کند. آیه دهم این سوره بیان فرمود: «إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَنْ تُغْنِيَ عَنْهُمْ أَمْوَالُهُمْ وَلَا أَوْلَادُهُمْ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا وَأُولَئِكَ هُمْ وَقُودُ النَّارِ»، در آیه ۱۴ نیز خصوصیات کلی چنین افرادی بیان می‌شود و به این طریق، این آیه آیات قبلی را تفسیر می‌کند.
زینت ممدوح و زینت مذموم
ما هم زینت ممدوح داریم و هم زینت غیر ممدوح و این نشان می‌دهد که زینت امری نسبی است. اگر منتسب الیه زینت امری زشت باشد زینت غیر ممدوح است ولی اگر منتسب الیه آن اشیای حقیقی باشد، آن زینت ارزش دارد. امور دنیوی چون اعتباری است زینت به آنها بی‌ارزش است ولی زینت نسبت به امور اخروی ارزش دارد؛ همانطور که در روایات داریم زینت مومن عبادت است یا سجود و رکوع است.
از آیاتی که دلیل بر این است که زینت اعم است این آیه است که میفرماید: «إِنَّا زَيَّنَّا السَّمَاءَ الدُّنْيَا بِزِينَةٍ الْكَوَاكِبِ» یعنی کواکب زینت آسمان دنیا هستند. در آیه دیگری می‌خوانیم: «إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِينَةً لَهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَيُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا» یعنی آنچه در زمین است زینت آن قرار دادیم. در آیه دیگری می‌خوانیم: «الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَالْبَاقِيَاتُ الصَّالِحَاتُ خَيْرٌ عِنْدَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَيْرٌ أَمَلًا». باز بیان می‌شود مال و بنون زینت حیات دنیاست.
وابستگی به زینت زشت است والا داشتن زینت بد نیست. چنانکه در آیه دیگری می‌خوانیم: «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ». پس باید به زینت گرایش داشته باشیم، ولی وابستگی به زینت غلط است. این نکته را هم عرض کنم که اضافه زینت به الله در «زينَةَ اللَّهِ» اضافه به فاعل است و اضافه زینت به آسمان و زمین در دو آیه قبلی اضافه زینت به قابل است یعنی خداوند فاعل زینت است ولی آسمان و زمین قابل زینت است.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ كَفَرُوا وَقَالُوا لِإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُوا فِي الْأَرْضِ أَوْ كَانُوا غُزًّى لَوْ كَانُوا عِنْدَنَا مَا مَاتُوا وَمَا قُتِلُوا لِيَجْعَلَ اللَّهُ ذَلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ وَاللَّهُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ ﴿١٥٦﴾
ای اهل ایمان! مانند کسانی نباشید که کفر ورزیدند و درباره برادرانشان هنگامی که آنان به سفر رفتند [و در سفر مُردند] و یا جهادگر بودند [و شهید شدند]، گفتند: اگر نزد ما مانده بودند نمی مردند و شهید نمی شدند. [شما به کافران اعتنا نکنید] تا خدا این [اعتقاد و گفتار] را حسرتی در دل هایشان قرار دهد. و خداست که زنده می کند و می میراند؛ و خدا به آنچه انجام می‌دهید، بیناست. (۱۵۶)
وَلَئِنْ قُتِلْتُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوْ مُتُّمْ لَمَغْفِرَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَحْمَةٌ خَيْرٌ مِمَّا يَجْمَعُونَ ﴿١٥٧﴾
و اگر در راه خدا شهید شوید یا بمیرید، یقیناً آمرزش و رحمتی از سوی خدا، بهتر است از آنچه [آنان از مال و منال دنیا] جمع می‌کنند.
وَلَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ ﴿١٥٨﴾
و اگر بمیرید یا شهید شوید، به سوی خدا محشور خواهید شد.
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ ﴿١٥٩﴾
[ای پیامبر!] پس به مهر و رحمتی از سوی خدا با آنان نرم خوی شدی، و اگر درشت خوی و سخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می‌شدند؛ بنابراین از آنان گذشت کن، و برای آنان آمرزش بخواه، و در کارها با آنان مشورت کن، و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن؛ زیرا خدا توکل کنندگان را دوست دارد. تاریخ تلاوت 1401.06.30
تفسیر آیه 158 سوره آل عمران - وَلَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَى اللَّهِ تُحْشَرُونَ - نتیجه استخاره
و اگر [در راه جهاد] بميريد يا كشته شويد، قطعاً به سوى خدا گردآورده خواهيد شد.
سوم: از همه گذشته مرگ به معنی فنا و نابودی نیست که این قدر از آن وحشت دارید بلکه دریچه‌ای است به سوی زندگانی دیگری در سطحی بسیار وسیعتر و آمیخته با ابدیت «و اگر بمیرید و یا کشته شوید به سوی خدا باز می‌گردید» (وَ لَئِنْ مُتُّمْ أَوْ قُتِلْتُمْ لَإِلَی اللَّهِ تُحْشَرُونَ).
نتیجه استخاره: اختیار با توست
نتیجه کلی: میانه است خوب فکر کن با افراد خبره مشورت کن انجام ندهی بهتر است.
نتیجه ازدواج: صبر کنید زیاد عجله نکنید مورد بهتری هم نصیبتان می‌شود مشورت کن انجام ندهی بهتر است.
نتیجه معامله: با افراد خبره مشورت کن آن‌چنان هم تعریفی ندارد.
تفسیر آیه 84 سوره آل عمران - قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ عَلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ عَلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَىٰ وَعِيسَى وَالنَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ - نتیجه استخاره
بگو: «به خدا و آنچه بر ما نازل شده، و آنچه بر ابراهيم و اسماعيل و اسحاق و يعقوب و اسباط نازل گرديده، و آنچه به موسى و عيسى و انبياى [ديگر] از جانب پروردگارشان داده شده، گرويديم؛ و ميان هيچ يک از آنان فرق نمى‌گذاريم و ما او را فرمانبرداريم.
در این آیه خداوند به پیامبر صلّی اللّه علیه و آله (و همه پیروان او) دستور می‌دهد که نسبت به همه تعلیمات انبیاء و پیامبران پیشین، علاوه بر آنچه بر پیغمبر اسلام نازل شده ایمان داشته باشند میفرماید: «بگو: ایمان به خدا آوردیم و به آنچه بر ما و بر ابراهیم و بر اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط (پیامبران تیره‌های بنی اسرائیل) نازل شده و آنچه به موسی و عیسی و همه پیامبران از سوی پروردگارشان داده شده است نیز ایمان آورده‌ایم ما در میان آنها فرقی نمی‌گذاریم و ما در برابر او (خداوند) تسلیم هستیم» (قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ عَلَیْنا وَ ما أُنْزِلَ عَلی إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یَعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِیَ مُوسی وَ عِیسی وَ النَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ).
نتیجه استخاره: انجام بده
نتیجه کلی: خوب است با حفظ موازین شرعی اقدام کنید ان‌شاءالله در کارتان موفق خواهید شد.
نتیجه ازدواج: ان‌شاءالله که مبارک است صدقه زیاد بدهید و موازین شرعی را رعایت کنید.
نتیجه معامله: خوب است با توکل به‌خدا اقدام کنید صدقه فراموش نشود.
فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ كُنْتَ فَظًّا غَلِيظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِكَ فَاعْفُ عَنْهُمْ وَاسْتَغْفِرْ لَهُمْ وَشَاوِرْهُمْ فِي الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ ﴿١٥٩﴾
[ای پیامبر!] پس به مهر و رحمتی از سوی خدا با آنان نرم خوی شدی، و اگر درشت خوی و سخت دل بودی از پیرامونت پراکنده می‌شدند؛ بنابراین از آنان گذشت کن، و برای آنان آمرزش بخواه، و در کارها با آنان مشورت کن، و چون تصمیم گرفتی بر خدا توکل کن؛ زیرا خدا توکل کنندگان را دوست دارد.
إِنْ يَنْصُرْكُمُ اللَّهُ فَلَا غَالِبَ لَكُمْ وَإِنْ يَخْذُلْكُمْ فَمَنْ ذَا الَّذِي يَنْصُرُكُمْ مِنْ بَعْدِهِ وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ ﴿١٦٠﴾
اگر خدا شما را یاری کند، هیچ کس بر شما چیره و غالب نخواهد شد، و اگر شما را واگذارد، چه کسی بعد از او شما را یاری خواهد داد؟ و مؤمنان باید فقط بر خدا توکل کنند.
وَمَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَغُلَّ وَمَنْ يَغْلُلْ يَأْتِ بِمَا غَلَّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ ۚ ثُمَّ تُوَفَّى كُلُّ نَفْسٍ مَا كَسَبَتْ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ ﴿١٦١﴾
هیچ پیامبری را نَسِزد که [در اموال، غنایم، سایر امور به امت خود] خیانت ورزد و هر که خیانت کند، روز قیامت با آنچه در آن خیانت کرده بیاید؛ سپس به هر کس آنچه را مرتکب شده به طور کامل می دهند، و آنان مورد ستم قرار نمی گیرند.
أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَ اللَّهِ كَمَنْ بَاءَ بِسَخَطٍ مِنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ ۚ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ ﴿١٦٢﴾
پس آیا کسی که [با طاعت و عبادت] از خشنودی خدا پیروی کرده، همانند کسی است که [بر اثر گناه] به خشمی از سوی خدا سزاوار شده؟ و جایگاه او دوزخ است و آن بد بازگشت گاهی است.
هُمْ دَرَجَاتٌ عِنْدَ اللَّهِ وَاللَّهُ بَصِيرٌ بِمَا يَعْمَلُونَ ﴿١٦٣﴾
همه آنان را [چه مؤمن، چه کافر] نزد خدا درجات و منزلت هایی [متفاوت] است، و خدا به آنچه انجام می دهند، بیناست.
لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿١٦٤﴾
یقیناً خدا بر مؤمنان منّت نهاد که در میان آنان پیامبری از خودشان برانگیخت که آیات او را بر آنان می خواند و [از آلودگی های فکری و روحی] پاکشان می کند، و کتاب و حکمت به آنان می‌آموزد، و به راستی که آنان پیش از آن در گمراهی آشکاری بودند.
تفسیر آیه 189 سوره آل عمران (ولِلَّه مُلْكُ السَّماوات والْأَرْض وَاللَّه عَلى كُلِّ شيء قدير)
از آن خداست فرمانروايى آسمانها و زمين و خدا بر هر چيزى تواناست.
برگزیده تفسیر نمونه
در این آیه که بشارتی است برای مؤمنان و تهدیدی است نسبت به کافران، میفرماید: «و حکومت آسمان ها و زمین از آن خداست، و خداوند بر همه چیز قادر است» (وَ لِلَّهِ مُلْکُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اللَّهُ عَلی کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ).
یعنی، دلیلی ندارد که مؤمنان برای پیشرفت خود از راه های انحرافی وارد شوند، آنها می‌توانند در پرتو قدرت خداوند با استفاده از طرق مشروع و صحیح به پیشروی خود ادامه دهند.
تفسیر آیه 65 سوره آل عمران (يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِي إِبْرَاهِيمَ وَمَا أُنْزِلَتِ التَّوْرَاةُ وَالْإِنْجِيلُ إِلَّا مِنْ بَعْدِهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ)
ای اهل کتاب، چرا در آیین ابراهیم با یکدیگر مجادله می‌کنید (که هر یک او را به خود نسبت می‌دهید)؟! در صورتی که تورات و انجیل شما فرستاده نشد مگر بعد از ابراهیم؛ آیا تعقل نمی‌کنید؟
تفسیر اطیب البیان
ای اهل كتاب برای چه محاجّه می كنید در مورد ابراهیم (که یهود گفتند یهودی بوده و نصاری گفتند نصرانی بوده) و حال آنكه توریة (که مبدء دین یهود است) و انجیل (که محدث دین نصاری است) بعد از ابراهیم نازل شده آیا تعقّل نمیكنید (که در زمان ابراهیم نه موسی و نه عیسی و نه شریعه آنها وجود داشته است).
یا أَهل‌َ الكِتاب‌ِ لِمَ تُحَاجُّونَ فِی إِبراهِیم‌َ محاجّه باب مفاعله طرفین است یعنی هر كدام اقامه حجت بر دیگری میكنند و اینکه اشاره باینست که یهود مدّعی بودند که ابراهیم از ماست و متدین بدین ماست و نصاری میگفتند از ماست و متدین بدین ماست با اینكه اینکه دو دعوی بی دلیل و مجرّد ادّعاء است و از روی بی علمی است چنانچه بیانش میآید بعلاوه دلیل بر بطلان هر دو دعوی داریم چنانچه میفرماید وَ ما أُنزِلَت‌ِ التَّوراةُ وَ الإِنجِیل‌ُ إِلّا مِن بَعدِه‌ِ توریة بر حضرت موسی و انجیل بر عیسی و اینکه دو پیغمبر زمانشان بسیار متأخر از زمان ابراهیم بوده و مشرع دین یهود موسی علیه السّلام و دین نصاری عیسی علیه السّلام بوده پس در زمان ابراهیم نه دین یهود و نه دین نصاری بوده و اینکه یك دلیل واضح روشنی است که هر عاقلی درك میكند، لذا میفرماید أَ فَلا تَعقِلُون‌َ كسی که دعوی داشته باشد که بر تمام عقلاء فسادش ظاهر باشد از روی بی‌خردیست.
تفسیر آیه 156 سوره آل عمران يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ كَفَرُوا وَقَالُوا لِإِخْوَانِهِمْ إِذَا ضَرَبُوا فِي الْأَرْضِ أَوْ كَانُوا غُزًّى لَوْ كَانُوا عِنْدَنَا مَا مَاتُوا وَمَا قُتِلُوا لِيَجْعَلَ اللَّهُ ذَٰلِكَ حَسْرَةً فِي قُلُوبِهِمْ وَاللَّهُ يُحْيِي وَيُمِيتُ وَاللَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ.
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! همانند کافران نباشید که چون برادرانشان به مسافرتی می‌روند، یا در جنگ شرکت می‌کنند (و از دنیا می‌روند و یا کشته می‌شوند)، می‌گویند: «اگر آنها نزد ما بودند، نمی‌مردند و کشته نمی‌شدند»! (شما از این گونه سخنان نگویید،) تا خدا این حسرت را بر دل آنها [= کافران] بگذارد. خداوند، زنده می‌کند و می‌میراند؛ (و زندگی و مرگ، به دست اوست؛) و خدا به آنچه انجام می‌دهید، بیناست.
بهره‌برداری منافقان! حادثه احد زمینه را برای سمپاشی دشمنان و منافقان آماده ساخت، به همین دلیل آیات زیادی برای خنثی کردن این سمپاشی ها نازل گردید در این آیه نیز به منظور درهم کوبیدن فعالیتهای تخریبی منافقان و هشدار به مسلمانان، نخست به مؤمنان خطاب کرده، می‌گوید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! شما همانند کافران نباشید که هنگامی که برادرانشان (در راه خدا) به مسافرتی می‌روند و یا در صف مجاهدان قرار می‌گیرند و کشته می‌شوند می‌گویند: افسوس اگر نزد ما بودند نمی‌مردند و کشته نمی‌شدند» (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ کَفَرُوا وَ قالُوا لِإِخْوانِهِمْ إِذا ضَرَبُوا فِی الْأَرْضِ أَوْ کانُوا غُزًّی لَوْ کانُوا عِنْدَنا ما ماتُوا وَ ما قُتِلُوا).
اگر شما مؤمنان تحت تأثیر سخنان گمراه کننده آنان قرار گیرید و همان حرفها را تکرار کنید طبعا روحیه شما ضعیف گشته و از رفتن به میدان جهاد و سفر در راه خدا خودداری خواهید کرد و آنها به هدف خود نائل می‌شوند، ولی شما این گونه سخنان را نگویید «تا خدا این حسرت را بر دل آنها (کافران) بگذارد» (لِیَجْعَلَ اللَّهُ ذلِکَ حَسْرَةً فِی قُلُوبِهِمْ).
سپس قرآن به سمپاشی آنها سه پاسخ منطقی می‌دهد:
1- مرگ و حیات در هر حال به دست خداست (و مسافرت و یا حضور در میدان جنگ نمی‌تواند مسیر قطعی آن را تغییر دهد) و خداوند زنده می‌کند و می‌میراند و خدا به آنچه انجام می‌دهید بیناست» (وَ اللَّهُ یُحْیِی وَ یُمِیتُ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ).
و (او را به عنوان) رسول و فرستاده به سوی بنی اسرائیل (قرار داده، که به آنها می‌گوید:) من نشانه‌ای از طرف پروردگار شما، برایتان آورده‌ام؛ من از گِل، چیزی به شکل پرنده می‌سازم؛ سپس در آن می‌دمم و به فرمان خدا، پرنده‌ای می‌گردد. و به اذن خدا، کورِ مادرزاد و مبتلایان به برص [= پیسی] را بهبودی می‌بخشم؛ و مردگان را به اذن خدا زنده می‌کنم؛ و از آنچه می‌خورید، و در خانه‌های خود ذخیره می‌کنید، به شما خبر می‌دهم؛ مسلماً در اینها، نشانه‌ای برای شماست، اگر ایمان داشته باشید!
در این آیه به معجزات حضرت مسیح (ع) اشاره کرده میفرماید:
«و (خداوند) او را رسول و فرستاده به سوی بنی اسرائیل قرار می‌دهد» (وَ رَسُولًا إِلی بَنِی إِسْرائِیلَ).
سپس می‌افزاید: او مأمور بود به آنها بگوید: «من نشانه‌ای از سوی پروردگارتان برای شما آورده‌ام» (أَنِّی قَدْ جِئْتُکُمْ بِآیَةٍ مِنْ رَبِّکُمْ).
نه یک نشانه بلکه نشانه‌های متعدد! «من از گل چیزی به شکل پرنده می‌سازم، سپس در آن می‌دمم و به فرمان خدا پرنده‌ای می‌گردد» (أَنِّی أَخْلُقُ لَکُمْ مِنَ الطِّینِ کَهَیْئَةِ الطَّیْرِ فَأَنْفُخُ فِیهِ فَیَکُونُ طَیْراً بِإِذْنِ اللَّهِ).
سپس به بیان دومین معجزه یعنی درمان بیماریهای صعب العلاج یا غیر قابل علاج از طریق عادی پرداخته می‌گوید: «من کور مادر زاد و مبتلا به برص (پیسی) را بهبودی می‌بخشم» (وَ أُبْرِئُ الْأَکْمَهَ وَ الْأَبْرَصَ).
شک نیست که این موضوعات مخصوصا برای پزشکان و دانشمندان آن زمان معجزات غیر قابل انکاری بوده است.
در سومین مرحله، اشاره به معجزه دیگری می‌کند و آن این که: «من مردگان را به فرمان خدا زنده می‌کنم» (وَ أُحْیِ الْمَوْتی بِإِذْنِ اللَّهِ).
چیزی که در هر عصر و زمانی جزء معجزات و کارهای خارق العاده است.
و در مرحله چهارم موضوعات خبر دادن از اسرار نهانی مردم را مطرح می‌کند، زیرا هر کس معمولا در زندگی فردی و شخصی خود، اسراری دارد که دیگران از آن آگاه نیستند مسیح می‌گوید: «من شما را از آنچه می‌خورید و در خانه‌ها ذخیره می‌کنید خبر می‌دهم» (وَ أُنَبِّئُکُمْ بِما تَأْکُلُونَ وَ ما تَدَّخِرُونَ فِی بُیُوتِکُمْ).
و در پایان به تمام این چهار معجزه اشاره کرده می‌گوید: «مسلما در اینها نشانه‌ای است برای شما اگر ایمان داشته باشید» و در جستجوی حقیقت باشید (إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَةً لَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ).
از مفاد آیه فوق و آیات مشابه آن استفاده می‌شود که فرستادگان و اولیای خدا به اذن او می‌توانند به هنگام لزوم در جهان تکوین و آفرینش تصرف کنند و بر خلاف عادت و جریان طبیعی حوادثی به وجود آورند و این چیزی است بالاتر از ولایت تشریعی یعنی سرپرستی مردم که نام آن ولایت تکوینی است.
تفسیر آیه 149 سوره آل عمران - يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ تُطِيعُوا الَّذِينَ كَفَرُوا يَرُدُّوكُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ فَتَنْقَلِبُوا خَاسِرِينَ - جواب استخاره
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر از کسانی که کافر شده‌اند اطاعت کنید، شما را به گذشته‌هایتان بازمی‌گردانند؛ و سرانجام، زیانکار خواهید شد.
برگزیده تفسیر نمونه
اخطارهای مکرر! بعد از پایان جنگ احد دشمنان اسلام با یک سلسله تبلیغات مسموم کننده در لباس نصیحت و دلسوزی تخم تفرقه در میان مسلمانان می‌پاشیدند و آنها را نسبت به اسلام بدبین می‌کردند در این آیه به مسلمانان اخطار می‌کند و از پیروی آنها بر حذر می‌دارد و می‌گوید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اگر از کفار پیروی کنید شما را به عقب بر می‌گردانند (و پس از پیمودن راه پرافتخار تکامل معنوی و مادی در پرتو تعلیمات اسلام) به نقطه اول که نقطه کفر و فساد بود سقوط می‌دهند و در این موقع بزرگترین زیانکاری دامن‌گیر شما خواهد شد» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تُطِیعُوا الَّذِینَ کَفَرُوا یَرُدُّوکُمْ عَلی أَعْقابِکُمْ فَتَنْقَلِبُوا خاسِرِینَ).
چه زیانی از این بالاتر که انسان اسلام را با کفر، و سعادت را با شقاوت، و حقیقت را با باطل معاوضه کند.
نتیجه استخاره: انجام نده.
نتیجه کلی: بد است، دچار ناراحتی زیادی خواهید شد و در راهی قرار می‌گیرید که بازگشتی در آن نیست.
نتیجه ازدواج: هیچ خوبی و خیری در آن نیست ترک کنید.
نتیجه معامله: به حرام می‌افتید و فریب خواهید خورد ترک کنید.
تفسیر آیه 23 سوره آل عمران - أَلَمْ تَرَ إِلَى الَّذِينَ أُوتُوا نَصِيبًا مِنَ الْكِتَابِ يُدْعَوْنَ إِلَى كِتَابِ اللَّهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِنْهُمْ وَهُمْ مُعْرِضُونَ - جواب استخاره
آیا ندیدی کسانی را که بهره‌ای از کتاب (آسمانی) داشتند، به سوی کتاب الهی دعوت شدند تا در میان آنها داوری کند، سپس گروهی از آنان، (با علم و آگاهی،) روی می‌گردانند، در حالی که (از قبول حق) اعراض دارند؟
برگزیده تفسیر نمونه
شأن نزول:
از ابن عباس نقل شده که: در عصر پیامبر صلّی اللّه علیه و آله زن و مردی از یهود مرتکب زنای محصنه شدند با این که در تورات دستور مجازات سنگباران در باره این چنین اشخاص داده شده بود، چون آنها از طبقه اشراف بودند بزرگان یهود از اجرای این دستور در مورد آنها سر باز زدند و پیشنهاد شد که به پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و آله مراجعه کرده داوری طلبند.
پیغمبر صلّی اللّه علیه و آله فرمود: همین تورات فعلی میان من و شما داوری می‌کند آنها پذیرفتند. پیامبر صلّی اللّه علیه و آله دستور داد قسمتی از تورات را که آیه «رجم» (سنگباران) در آن بود پیش روی دانشمند یهود «ابن صوریا» بگذارند. او که قبلا از جریان آگاه شده بود هنگامی که به این آیه رسید دست روی آن گذاشت و جمله‌های بعد را خواند «عبد اللّه بن سلام» که نخست از دانشمندان یهود بود و سپس اسلام اختیار کرده بود فورا متوجه پرده‌پوشی «ابن صوریا» شد و برخاست و دست او را از روی این جمله برداشت و آن را از متن تورات قرائت کرد، سپس پیامبر صلّی اللّه علیه و آله دستور داد مجازات مزبور طبق آیین آنها در مورد این دو مجرم اجرا شود. جمعی از یهود خشمناک شدند و این آیه در باره وضع آنها نازل گردید.
تفسیر:
به دنبال آیات گذشته که سخن از محاجّه و بحث و گفتگوهای لجوجانه گروهی از اهل کتاب به میان آورد، در اینجا روشن می‌سازد که آنها تسلیم پیشنهادهای منطقی نبودند و انگیزه‌های این عمل و نتایج آن را نیز بازگو می‌کند.
آیه نخست میفرماید: «آیا مشاهده نکردی کسانی را که بهره‌ای از کتاب آسمانی داشتند و دعوت به سوی کتاب الهی شدند تا در میان آنها داوری کند ولی عده‌ای از آنها روی گرداندند و از قبول حق اعراض نمودند» این در حالی بود که کتاب آسمانی آنها حکم الهی را بازگو کرده بود و آنها از آن آگاهی داشتند. (أَ لَمْ تَرَ إِلَی الَّذِینَ أُوتُوا نَصِیباً مِنَ الْکِتابِ یُدْعَوْنَ إِلی کِتابِ اللَّهِ لِیَحْکُمَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ یَتَوَلَّی فَرِیقٌ مِنْهُمْ وَ هُمْ مُعْرِضُونَ).
از جمله «اوتوا نصیبا من الکتاب» بر میآید که تورات و انجیلی که در دست یهود و نصاری در آن عصر بود، تنها قسمتی از آن بود و احتمالا قسمت بیشتر از این دو کتاب آسمانی، از میان رفته یا تحریف شده بود.
آری! آنها به همان حکم موجود در کتاب مذهبی خویش نیز گردن ننهادند و با بهانه‌جویی و مطالب بی‌اساس از اجرای حدود الهی سرپیچی کردند.
ج1، ص273
انجام نده
نتیجه کلی: بد است حرف شما پیش نمی‌رود و ضرر می‌کنید ترک کنید.
نتیجه ازدواج: در شأن شما نیستند باعث اذیت و آزار شما می‌شوند، فراموششان کنید.
نتیجه معامله: شما را فریب می‌دهند و سرتان کلاه می‌گذارند، انجام ندهید.
تفسیر آیه 139 سوره آل عمران وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ
و سست نشوید! و غمگین نگردید! و شما برترید اگر ایمان داشته باشید!
در مورد نزول این آیه و چهار آیه بعد از آن روایات متعددی وارد شده که از آنها استفاده می‌شود این چند آیه دنباله آیاتی است که در باره جنگ احد داشتیم، و این آیات تجزیه و تحلیلی است روی نتایج جنگ احد، زیرا همانطور که گفتیم جنگ احد بر اثر نافرمانی و عدم انضباط نظامی جمعی از سربازان اسلام، در پایان به شکست انجامید و جمعی از شخصیت ها و چهره‌های برجسته اسلام از جمله «حمزه» عموی پیامبر، در این میدان شربت شهادت نوشیدند.
پیامبر همان شب با یاران خود به میان کشتگان رفت و برای بزرگداشت ارواح شهداء بر سر جنازه یکایک آنها می‌نشست و اشک می‌ریخت و طلب آمرزش می‌نمود، و سپس اجساد همه آنها در دامنه کوه احد در میان اندوه فراوان به خاک سپرده شد، در این لحظات حساس که مسلمانان نیاز شدید به تقویت روحی و هم استفاده معنوی از نتایج شکست داشتند این آیات نازل گردید.
برگزیده تفسیر نمونه:
نتایج جنگ احد- در این آیه به مسلمانان هشدار داده، می‌گوید افراد بیدار همانطور که از پیروزیها استفاده می‌کنند از شکستها نیز درس می‌آموزند و در پرتو آن نقاط ضعفی را که سر چشمه شکست شده، پیدا می‌کنند و با برطرف ساختن آن برای پیروزی نهایی آماده می‌شوند، لذا آیه شریفه میفرماید: «و سست نشوید و غمگین مگردید شما برترید اگر ایمان داشته باشید» (وَ لا تَهِنُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ) یعنی، شکست شما در حقیقت به خاطر از دست دادن روح ایمان و آثار آن بوده.
تفسیر آیه 190 سوره آل عمران إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ.
ترجمه
مسلماً در آفرينش آسمانها و زمين، و در پى يكديگر آمدن شب و روز، براى خردمندان نشانه‌هايى [قانع كننده] است.
مفهوم آیه
آیه دعوتی است به سوی تفکر در چگونگی آفرینش. این آیه به انضمام آیات مشابه، وحدانیت خالق هستی را اثبات می‌کند؛ چرا که اگر کسی به دقت و از روی تفکر و تعقل در چگونگی آفرینش آسمانها و زمین بنگرد، نشانه‌های روشنی بر قدرت خدای متعال خواهد یافت؛ آثار بدیع و اسرار عجیبی که بندگان را به سوی مبدأ و معاد راهنمایی و آنان را مجذوب قدرت لایزال الهی می‌کند.
یکی از آیات و نشانه‌های تکوینی‌اش که هر انسانی آن‌را حس می‌کند، پشت سر هم آمدن روز و شب است که بر اساس نظم دقیق بوده، و دارای آثار، برکات و خواص محسوس در نباتات، حیوانات و انسان است.
امام باقر علیه السلام می فرمایند: کسی که آفرینش آسمان و زمین، درپی هم آمدن شب و روز، گردش فلک و خورشید و ماه و نشانه‌های بسیار عجیب، در نزد او دلالت بر این ندارد که در پشت تمام اینها حقیقتی بزرگ‌تر از اینها نهفته است در آخرت کور و گمراه‌تر خواهد بود و او در مقابل آن چیزهایی که ندیده است کورتر و گمراه‌تر خواهد بود.
پیام ها
هستى‌شناسى، مقدّمه‌ى خداشناسى است. «خَلْقِ السَّماواتِ ... لَآياتٍ».
آفرينش، پر از راز و رمز، و ظرافت و دقّت است كه تنها خردمندان به درك آن راه دارند. «لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ».
منبع: دکتر قاسم نژاد - دانشکده الهیات دانشگاه شیراز
تفسیر آیه 50 سوره آل عمران - وَمُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ وَلِأُحِلَّ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي حُرِّمَ عَلَيْكُمْ وَجِئْتُكُمْ بِآيَةٍ مِنْ رَبِّكُمْ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ
و آنچه را پیش از من از تورات بوده، تصدیق می کنم و ( آمده ام) تا پاره ای از چیزهایی را که ( بر اثر ظلم و گناه) بر شما حرام شده، (مانند گوشت بعضی از چهارپایان و ماهی ها) حلال کنم و نشانه ای از طرف پروردگار شما، برایتان آورده ام پس از خدا بترسید ، و مرا اطاعت کنید!
خلاصه تفسیر المیزان
(وَمُصَدِّقًا لِمَا بَيْنَ يَدَيَّ مِنَ التَّوْرَاةِ): (و نیز در حالیکه تورات را تصدیق می کنم) یعنی آنچه را خداوند از تورات به او تعلیم داده بود تأیید و تصدیق می نمود نه توراتی را که در دست یهود موجود بود، (و لاحل لکم بعض الذی حرم علیکم): (و آمده ام تا بعضی از چیزهایی را که بر شما حرام شده حلال کنم) یعنی بعضی از طیباتی را که خداوند به واسطه عقوبت ظلم بنی اسرائیل بر آنهاحرام کرده بود،حلال نمود، (وجئتکم بایه من ربکم ):(و بوسیله نشانه ای ازپروردگارتان آمده ام)، یعنی با معجزه ای بر شما مبعوث شده ام و بدست من خداوند برای شما نشانه می آورد،(فاتقوا الله و اطیعون): (پس از خدا بترسید ومرا اطاعت کنید) این جمله فرع بر آوردن معجزه و آیت است ، نه فرع بر حلال کردن محرمات و این کلام برای دفع توهم می باشد.
کُلُّ الطَّعامِ کانَ حِلاًّ لِبَني إِسْرائيلَ إِلاَّ ما حَرَّمَ إِسْرائيلُ عَلي نَفْسِهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُنَزَّلَ التَّوْراةُ قُلْ فَأْتُوا بِالتَّوْراةِ فَاتْلُوها إِنْ کُنْتُمْ صادِقينَ
همه غذاها (ی پاک) بر بنی اسرائیل حلال بود، جز آنچه اسرائیل (یعقوب)، پیش از نزول تورات، بر خود تحریم کرده بود؛ (مانند گوشت شتر که برای او ضرر داشت.) بگو: «اگر راست می‌گویید تورات را بیاورید و بخوانید! (این نسبتهایی که به پیامبران پیشین می‌دهید، حتّی در تورات تحریف شده شما نیست!)»
خلاصه تفسیر المیزان
(کُلُّ الطَّعامِ کانَ حِلاًّ لِبَني إِسْرائيلَ إِلاَّ ما حَرَّمَ إِسْرائيلُ عَلي نَفْسِهِ مِنْ قَبْلِ أَنْ تُنَزَّلَ التَّوْراةُ): (همه طعامها بر بنی اسرائیل حلال بود ،مگر آنچه را که خود اسرائیل پیش از نزول تورات برخود حرام کرده بود) اسرائیل نام یعقوب علیه السلام است و وجه تسمیه اش مجاهده او در راه خداست ،پس همه طعامها قبل از نزول تورات بر آنان حلال بود جز آنچه یعقوب آنها را از پیش خود حرام کرده بود،امابنی اسرائیل منکر این قضیه هستند، (قل فاتوا بالتوره فاتلوها ان کنتم صادقین): (بگو اگر راست می گوئید و سخن مرا نمی پذیرید، تورات را بیاورید وبخوانید) چون یهود منکر نسخ در شرایع و قوانین الهی هستند و به مسلمانان می گفتند: پیغمبرشما کاذب است، چون از نسخ سخن می گوید و بیان می کند که خدای تعالی بخاطر ظلمهایی که بنی اسرائیل کردند، طیبات را برآنان حرام کرد واین تحریم وقتی صادق است که طیبات قبل از آن حلال بوده باشد و این همان نسخ است که محال می باشد.اما آنچه قرآن کریم در جواب آنان می گوید، آنست که در تورات آمده که همه طعام ها قبل از نزول تورات حلال بوده است و اگر قبول ندارید، توراتتان را بیاورید و بخوانید،آنوقت آشکار می شود که کدامیک از ما برحق و صادق هستیم.
حجت‌الاسلام والمسلمین احمد واعظی، در نشستی با حضور دبیران اتحادیه انجمن‌های اسلامی اروپا، با اشاره به مناسبت‌های مربوط به روز ملی «مبارزه با استکبار جهانی» اظهار کرد: در رابطه با مسئله مبارزه با استکبار جهانی در شرایط فعلی سیاسی، اجتماعی و فکری جامعه ایران، جریان‌ها و تفکراتی وجود دارد که رویکرد مقاومتی نظام جمهوری اسلامی و مبارزه چهار دهه جامعه و نظام ایران با استکبار جهانی را مورد تردید یا سؤال، نقد و مناقشه قرار می‌دهد.
نماینده رهبر انقلاب در اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان در اروپا افزود: جریان‌هایی که به این رویکرد جمهوری اسلامی نگاه انتقادی دارند، به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند؛ دسته اول، کسانی هستند که کاملاً با رویکرد سیاسی به این مسئله نگاه می‌کنند و خاستگاه و منشأ رویکردشان، تقابل سیاسی با جمهوری اسلامی است؛ به تعبیر دیگر، مخالفت جدی و رادیکالی با اصل جمهوری اسلامی یا جهت‌گیری‌های آن دارند و از موضع سیاسی به آن می‌نگرند.
تفسیر آیه 119 سوره آل عمران (تفسیر نمونه)
هَا أَنْتُمْ أُولَاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَلَا يُحِبُّونَكُمْ وَتُؤْمِنُونَ بِالْكِتَابِ كُلِّهِ وَإِذَا لَقُوكُمْ قَالُوا آمَنَّا وَإِذَا خَلَوْا عَضُّوا عَلَيْكُمُ الْأَنَامِلَ مِنَ الْغَيْظِ قُلْ مُوتُوا بِغَيْظِكُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ بِذَاتِ الصُّدُورِ
شما (مسلمانان) کسانی هستید که آنها را دوست می‌دارید؛ امّا آنها شما را دوست ندارند! در حالی که شما به همه کتابهای آسمانی ایمان دارید (و آنها به کتاب آسمانی شما ایمان ندارند). هنگامی که شما را ملاقات می‌کنند، (به دروغ) می‌گویند: «ایمان آورده‌ایم!» امّا هنگامی که تنها می‌شوند، از شدّت خشم بر شما، سر انگشتان خود را به دندان می‌گزند! بگو: «با همین خشمی که دارید بمیرید! خدا از (اسرار) درون سینه‌ها آگاه است.»
معانی کلمات آیه
عضوا: عض: بدندان گرفتن: «عضه عضا: امسكه باسنانه» مراد گزيدن بدندان است.
انامل: انمله: سر انگشت، بقولى بند آخر انگشت است، جمع آن انامل مى باشد، اصل آن از نمل (مورچه) است. سرانگشت در كوچكى و حركت به مورچه تشبيه شده است.
غيظ: خشم شديد.
ذات: ذات و ذو به معنى صاحب است، ذو مال يعنى صاحب مال، مراد از ذات الصدور چيزهايى است كه در سينه ها است و مصاحب سينه ها مى باشد (افكار).
در این آیه میفرماید: «شما ای جمعیت مسلمانان آنان را روی خویشاوندی و یا همجواری و یا به علل دیگر دوست می‌دارید، غافل از این که آنها شما را دوست نمی‌دارند، در حالی که شما به تمام کتابهایی که از طرف خداوند نازل شده (اعم از کتاب خودتان و کتابهای آسمانی آنها) ایمان دارید، ولی آنان به کتاب آسمانی شما ایمان ندارند» (ها أَنْتُمْ أُولاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَ لا یُحِبُّونَکُمْ وَ تُؤْمِنُونَ بِالْکِتابِ کُلِّهِ)
سپس قرآن چهره اصلی آنها را معرفی کرده، می‌گوید: «این دسته از اهل کتاب منافق هستند، چون با شما ملاقات کنند، می‌گویند ما ایمان داریم و آیین شما را تصدیق می‌کنیم، ولی چون تنها شوند، از شدت کینه و عداوت و خشم سر انگشتان خود را به دندان می‌گیرند» (وَ إِذا لَقُوکُمْ قالُوا آمَنَّا وَ إِذا خَلَوْا عَضُّوا عَلَیْکُمُ الْأَنامِلَ مِنَ الْغَیْظِ).
ای پیامبر! «بگو: با همین خشمی که دارید، بمیرید» و این غصّه تا روز مرگ دست از شما برنخواهد داشت (قُلْ مُوتُوا بِغَیْظِکُمْ).
شما از وضع آنها آگاه نبودید، و خدا آگاه است «زیرا خداوند از اسرار درون سینه‌ها باخبر است» (إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ).
تفسیر و تبیین آیه 187 سوره آل عمران (امام خامنه ای) وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۖ فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ
رهبر معظم انقلاب در بیانات اخیرشان در پایان مراسم عزاداری اربعین جوانان را به دعوت جهاد تبیین کرده و فرمودند: «به مسئله «تبیین» اهمیت بدهید. خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود. در قبال این حرکت گمراه‌کننده‌ای که از صد طرف به سمت ملّت ایران سرازیر است و تأثیرگذاری بر افکار عمومی که یکی از هدف‌های بزرگ دشمنان ایران و اسلام و انقلاب اسلامی است و دچار ابهام نگه داشتنِ افکار و رها کردن اذهان مردم و به خصوص جوان‌ها، «حرکت تبیین» خنثی‌کننده این توطئه دشمن و این حرکت دشمن است. امروز خوشبختانه میدان باز است برای انتشار افکار. این فضای عمومی در کنار مشکلاتی که ممکن است به وجود بیاورد، برکات بزرگی هم دارد؛ می‌توانید افکار درست را، افکار صحیح را منتشر کنید، پاسخ به اشکالات را، پاسخ به ابهام‌آفرینی‌ها را در این فضا با استفاده از این امکان منتشر کنید و می‌توانید در این زمینه به معنای واقعی کلمه جهاد کنید.»
تفسیر آیه 167 سوره آل عمران (تفسیر نمونه)
تفسیر آیه 167 سوره آل عمران: وَلِیَعْلَمَ الَّذِینَ نَافَقُوا وَقِیلَ لَهُمْ تَعَالَوْا قَاتِلُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا قَالُوا لَوْ نَعْلَمُ قِتَالًا لَاتَّبَعْنَاکُمْ هُمْ لِلْکُفْرِ یَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِیمَانِ یَقُولُونَ بِأَفْوَاهِهِمْ مَا لَیْسَ فِی قُلُوبِهِمْ وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِمَا یَکْتُمُونَ.
ترجمه های مختلف
* و تا نيز معلوم شود حال آنهائى كه در دين نفاق و دوروئى كردند و چون به آنها گفته شد بيائيد در راه خدا جهاد و يا دفاع كنيد عذر آوردند كه اگر ما به فنون جنگى دانا بوديم از شما تبعيت نموده و به كارزار مى آمديم اينان با آنكه دعوى مسلمانى دارند به كفر نزديكترند تا به ايمان با زبان چيزى را اظهار كنند كه در دل خلاف آن را پنهان داشته اند و خدا بر آنچه پنهان مى دارند آگاه تر از خود آنها است.
**و تا معلوم کند حالِ آنان که نفاق و دورویی کردند و (چون) به آنها گفته شد بیایید در راه خدا جهاد و یا دفاع کنید (عذر آوردند و) گفتند که اگر ما به فنون جنگی دانا بودیم از شما تبعیت نموده و به کارزار می‌آمدیم. اینان به کفر نزدیکترند تا به ایمان؛ به زبان چیزی اظهار کنند که در دل خلاف آن پنهان داشته‌اند، و خدا بر آنچه پنهان می‌دارند آگاهتر از خود آنهاست.
***و نیز کسانی را که نفاق و دورویی ورزیدند، معلوم و مشخص کند. و به آنان گفته شد: بیایید در راه خدا بجنگید یا [از مدینه و کیان جامعه] دفاع کنید. گفتند: اگر جنگیدن می دانستیم، قطعاً از شما پیروی می کردیم. آنان در آن روز به کفر نزدیک تر بودند تا ایمان. به زبانشان چیزی را می گویند که در دل هایشان نیست؛ و خدا به آنچه پنهان می کنند، داناتر است.
****همچنين كسانى را كه دو رويى نمودند [نيز] معلوم بدارد. و به ايشان گفته شد: «بياييد در راه خدا بجنگيد يا دفاع كنيد.» گفتند: «اگر جنگيدن مى‌دانستيم مسلماً از شما پيروى مى‌كرديم.» آن روز، آنان به كفر نزديكتر بودند تا به ايمان. به زبان خويش چيزى مى‌گفتند كه در دلهايشان نبود، و خدا به آنچه مى‌نهفتند داناتر است.
*****و آنان را نيز كه نفاق ورزيدند، معلوم دارد. به آنها گفته مى‌شد: بياييد در راه خدا كارزار كنيد يا به دفاع پردازيد. مى‌گفتند: اگر يقين داشتيم كه جنگى درمى‌گيرد، با شما مى‌آمديم. آنان به كفر نزديكترند تا به ايمان. به زبان چيزهايى مى‌گويند كه به دل اعتقاد ندارند و خدا به آنچه در دل نهفته مى‌دارند آگاهتر است.
******و نیز برای این بود که منافقان شناخته شوند؛ آنهایی که به ایشان گفته شد: «بیایید در راه خدا نبرد کنید! یا (حداقل) از حریم خود، دفاع نمایید!» گفتند: «اگر می‌دانستیم جنگی روی خواهد داد، از شما پیروی می‌کردیم. (اما می‌دانیم جنگی نمی‌شود.)» آنها در آن هنگام، به کفر نزدیکتر بودند تا به ایمان؛ به زبان خود چیزی می‌گویند که در دلهایشان نیست! و خداوند از آنچه کتمان می‌کنند، آگاهتر است.
و در قسمت دوم آيه مىفرمايد: وَ لِيَعْلَمَ الْمُؤْمِنِينَ وَ لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا:
يكى ديگر از آثار اين جنگ، اين بود كه صفوف مؤمنان و منافقان از هم مشخص شود و افراد با ايمان، از سست ايمان شناخته گردند.
بطور كلى در حادثه احد، سه گروه مشخص در ميان مسلمانان، پيدا شدند:
گروه اول افراد معدودى بودند كه تا آخرين لحظات، پايدارى نمودند و در برابر انبوه دشمنان، تا آخرين نفس ايستادگى بخرج دادند، بعضى شربت شهادت نوشيدند و بعضى جراحات سنگين برداشتند.
گروه ديگر تزلزل و اضطراب در دلهاى آنها پديد آمد و نتوانستند تا آخرين لحظه، استقامت كنند و راه فرار را پيش گرفتند.
گروه سوم، گروه منافقان بودند كه در اثناء راه، به بهانه هايى كه اشاره خواهد شد از شركت در جنگ، خوددارى كرده و به مدينه بازگشتند، كه آنها عبد اللَّه بن ابى سلول و سيصد نفر از يارانش بودند. اگر حادثه سخت احد نبود هيچگاه صفوف به اين روشنى مشخص نمىشد و افراد هر كدام با صفات ويژه خود در صف معينى قرار نمىگرفتند و هر كس ممكن بود، هنگام ادعا، خود را بهترين فرد با ايمان بداند.
در حقيقت در آيه، اشاره به دو چيز شده: نخست علت فاعلى شكست احد و ديگر علت غايى و نتيجه نهايى آن.
تذكر اين نكته نيز لازم است كه در آيه فوق مىفرمايد: لِيَعْلَمَ الَّذِينَ نافَقُوا (تا كسانى كه نفاق ورزيدند شناخته شوند) و نمىفرمايد ليعلم المنافقين (تا منافقان شناخته شوند) و بعبارت ديگر، نفاق بصورت "فعل" ذكر شده نه بصورت" وصف" اين تعبير گويا بدان جهت است كه نفاق، هنوز در همه آنان بصورت صفت ثابتى در نيامده بود و لذا در تاريخ اسلام مىخوانيم كه بعضى از آنان، بعدها موفق به توبه شدند و به صف مؤمنان پيوستند.
سپس قرآن گفتگويى كه ميان بعضى از مسلمانان و منافقين، قبل از جنگ رد و بدل شد به اين صورت بيان مى‌كند: وَ قِيلَ لَهُمْ تَعالَوْا قاتِلُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَوِ ادْفَعُوا: بعضى از مسلمانان (كه طبق نقل ابن عباس" عبد اللَّه بن عمر بن حزام" بوده است) هنگامى كه ديد" عبد اللَّه بن ابى سلول" با يارانش خود را از لشگر اسلام كنار كشيده و تصميم بازگشت به مدينه دارند گفت: بيائيد يا بخاطر خدا و در راه او پيكار كنيد و يا لا اقل در برابر خطرى كه وطن و خويشان شما را تهديد مى‌كند دفاع نمائيد.
ولى آنها به يك بهانه واهى دست زدند و گفتند: لَوْ نَعْلَمُ قِتالًا لَاتَّبَعْناكُمْ: ما اگر ميدانستيم جنگ مىشود بىگمان از شما پيروى ميكرديم، ما فكر مىكنيم اين غائله بدون جنگ و خونريزى پايان پذيرد.
و بنا به تفسير ديگر منافقان گفتند: اگر ما اين را،" جنگ" ميدانستيم با شما همكارى ميكرديم، ولى بنظر ما اين جنگ نيست بلكه يك نوع انتحار و خودكشى است زيرا با عدم توازنى كه ميان لشگر اسلام و كفار ديده مىشود، جنگ كردن با آنها عاقلانه نيست. بخصوص اينكه لشكرگاه اسلام در نقطه نامناسبى قرار گرفته است.
بهر ترتيب اينها بهانهاى بيش نبود، هم وقوع جنگ حتمى بود و هم مسلمانان در آغاز پيروز شدند و اگر شكستى دامنگيرشان شد، بر اثر اشتباهات و خلافكارى هاى خودشان بود، خداوند مىگويد: اينها دروغ مى‌گفتند: هُمْ لِلْكُفْرِ يَوْمَئِذٍ أَقْرَبُ مِنْهُمْ لِلْإِيمانِ: آنها در آن روز به كفر نزديكتر از ايمان بودند - ضمنا از اين جمله استفاده مىشود كه كفر و ايمان داراى درجاتى است كه بعقيده و طرز عمل انسان بستگى دارد. يَقُولُونَ بِأَفْواهِهِمْ ما لَيْسَ فِي قُلُوبِهِمْ: آنها به زبان چيزى مى‌گويند كه در دل ندارند و نيت آنها با آنچه مى‌گفتند كاملا مغايرت داشت آنها بخاطر لجاجت روى پيشنهاد خود، دائر بجنگ كردن در خود مدينه، و يا ترس از ضربات دشمن و يا بىعلاقگى به اسلام از شركت در ميدان، خوددارى كردند وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما يَكْتُمُونَ: ولى خداوند به آنچه منافقان كتمان مىكنند كاملا آگاه است، هم در اين جهان پرده از چهره آنان برداشته و قيافه آنها را به مسلمانان نشان ميدهد و هم در آخرت به حساب آنها رسيدگى خواهد كرد.
تفسير نمونه، ج3، ص: 166
راهنمای آزمون ارشد و دکتری رشته علوم قرآن و حدیث+مطالب آموزنده قرآنی و حدیثی+علایق شخصی