سرکار خانم دکتر قاسم نژاد و آقایان دکتر ایماندار و جاویدی به عنوان سرآمدان آموزشی فرهنگی دانشگاه شیراز برگزیده شدند.
از همین طریق به این بزرگواران تبریک عرض می کنم.
تحلیل تحول آراء مفسران پیرامون «سنت تدافع» در قرآن کریم با محوریت عبارت وَلَوْلَا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ» حج: 40
دکتر زهرا قاسمنژاد، مشاور امور بانوان و خانواده دانشگاه شیراز، ازسوی وزیر علوم، بهعنوان «مشاور برتر» معرفی و تقدیر شد.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه شیراز، دکتر محمدعلی زلفیگل وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، روز دوشنبه ۲۶تیرماه با حضور در نشست سراسری مشاوران امور بانوان و خانوادهی رؤسای دانشگاهها که در محل پارک علم و فناوری دانشگاه تهران برگزار شد، از مشاوران امور بانوان و خانوادهی ۷ دانشگاه کشور، بهعنوان «مشاور برتر» معرفی و تقدیر کرد.
بر این اساس، دکتر فاطمه یزدیان، دکتر نرگس انصاری، دکتر میثاق حیدری، دکتر مرضیه شهریاری، دکتر بهاره پارسا مطلق، شکوفه همتی زلان و دکتر زهرا قاسمنژاد که به ترتیب مشاوران امور بانوان و خانواده رؤسای دانشگاههای تهران، بینالمللی امام خمینی (ره)، لرستان، شهید چمران اهواز، جیرفت، ایلام و شیراز هستند، بهعنوان مشاوران موفق رؤسای دانشگاهها در امور بانوان و خانواده معرفی و تقدیر شدند.
روابط عمومی دانشگاه شیراز، این موفقیت ارزشمند را به دکتر قاسمنژاد، مشاور امور بانوان و خانواده دانشگاه شیراز تبریک عرض نموده، تندرستی، سربلندی و دیرزیستی ایشان را از درگاه خداوند متعال آرزومند است.
تفسیر آیه 195 سوره بقره - وَأَنْفِقُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَأَحْسِنُوا ۛ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
و در راه خدا انفاق كنيد، و خود را با دست خود به هلاكت ميفكنيد، و نيكى كنيد كه خدا نيكوكاران را دوست مىدارد.
در اين آيه، امر به انفاق کرده آمده، و ترک انفاق را موجب هلاکت دانسته است. اين آيه تكميلى است بر آيات جهاد، كه قبل از آن آمده است، زيرا جهاد به همان اندازه كه به مردان با اخلاص و كار آزموده نيازمند است به اموال و ثروت نيز احتياج دارد، و سرباز بدون وسايل و تجهيزات كافى (اعم از سلاح، مهمات، وسيله نقل و انتقال، مواد غذايى، وسايل درمانى) كارى از او ساخته نيست. لذا در اسلام تامين وسايل جهاد با دشمنان از واجبات شمرده شده است. بنابراین جهاد نيز بدون پشتوانه مالى و گذشت از برخى امكانات، امكان ندارد. اگر مردم به هنگام هجوم دشمن و در راه دفاع از حقّ، اموال خود را بكار نگيرند، گرفتار شكست قطعى مىشوند.
جمله" وَ لا تُلْقُوا بِأَیدِیکمْ إِلَی التَّهْلُکةِ" (با دست خویش خود را به هلاکت نیفکنید) هر چند در مورد ترک انفاق، برای جهاد اسلامی وارد شده، ولی مفهوم وسیع و گسترده ای دارد که موارد زیاد دیگری را نیز شامل می شود، از جمله اینکه انسان حق ندارد از جاده های خطرناک (چه از نظر ناامنی و چه عوامل جوی یا غیر آن) بدون پیش بینی های لازم بگذرد، یا غذایی که به احتمال قوی آلوده به سم است تناول کند، و یا حتی در میدان جهاد بدون نقشه و برنامه وارد عمل شود، در تمام این موارد، انسان بی جهت جان خود را به خطر انداخته و مسئول است.
حضرت امام صادق علیه السلام می فرمایند: اگر مردی تمام اموال خود را [به نحوی که خود بیچاره و هلاک شود] در راه خدا انفاق کند، احسان نکرده و هیچ توفیقی بهدست نیاورده است؛ چرا که خداوند میفرماید: وَلاَ تُلْقُواْ بِأَیدِیکُمْ إِلَی التَّهلُکَةِ.
پیام ها
خوددارى از انفاق فى سبیلاللَّه هم سبب مرگ روح انسانى به خاطر بخل خواهد شد، و هم مرگ جامعه به خاطر عجز و ناتوانى، مخصوصا در نظامى همچون نظام اسلام كه بر نیكو كارى بنا شده است.
منبع: دکتر قاسم نژاد دانشکده الهیات دانشگاه شیراز
تفسیر آیه 37 سوره إسراء: ولا تمش في الأرض مَرَحا إِنّك لن تَخْرِقَ الأرضَ ولَنْ تَبْلُغَ الجبال طولا
ترجمه:
و در [روى] زمين به نخوت گام برمدار، چرا كه هرگز زمين را نمىتوانى شكافت، و در بلندى به كوهها نمىتوانى رسيد.
مفهوم آیه:
آیه شریفه انسان را نهی می کند از اینکه به جهت تکبر، خود را بیشتر از آنچه هست بداند و بر دیگران فخر بفروشد و این امر ناشی از جهل نسبت به خالق قاهر است و اگر از میان همه اعمال و گفتار به راه رفتن فرد عنایت دارد به جهت آن است که اثر آن انحراف، در راه رفتن بیشتر نمودار می شود و آنگاه برای شکستن این تکبر و پندار باطل می فرماید: با چنین شیوه متکبرانه ای راه نرو و خود را بزرگتر از آنچه هستی مپندار.
پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم می فرمایند: کسی که از روی تکبر و غرور بر روی زمین راه رود، زمین و آنان که در زمین خفته اند، و بر روی زمین هستند او را لعنت می کنند.
پیام ها:
انسان باید در حین راه رفتن با آگاهی نه بر طبق عادت قدم بردارد و این دو طرز راه رفتن خیلی متفاوت است اگر طبق عادت قدم بر داریم هیچ گاه به عظمت و شکر پروردگار نخواهیم رسید.
منبع: دکتر قاسم نژاد - دانشکده الهیات دانشگاه شیراز
تفسیر آیه 2 سوره فاطر - مَا يَفْتَحِ اللَّهُ لِلنَّاسِ مِنْ رَحْمَةٍ فَلَا مُمْسِكَ لَهَا وَمَا يُمْسِكْ فَلَا مُرْسِلَ لَهُ مِنْ بَعْدِهِ ۚ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ - Interpretation of verse 2 of Surah Fatir
ترجمه: هر رحمتى را كه خدا براى مردم گشايد، بازدارندهاى براى آن نيست، و آنچه را كه باز دارد، پس از [باز گرفتن] گشايندهاى ندارد، و اوست همان شكستناپذير سنجيدهكار.
مفهوم آیه: آیه شریفه سخن از مشیت الهی می گوید و می فرماید: نعمت ها و روزی هایی که خدا از خزانه رحمتش به بندگانش می دهد، در عالم کسی نیست که بتواند مانع
آن شود و آنچه را که او از آنها دریغ می کند، کسی نیست که به جای خدا آن نعمت را به بندگان او بدهد. پس خدای تعالی افاضه اش ناشی از رحمت است و منعش ناشی از حکمت، پس همانطور که در منع اول است دراعطاء نیز اول است. و سپس در مقام تعلیل مطلب می فرماید او عزیز یعنی غالب وشکست ناپذیر است، پس هیچ کس نمی تواند مانع از امر او شود و از اعطاء یا منع او جلوگیری کند ونیز حکیم است پس اعطاء و منعش بر اساس مصلحت و حکمت صورت می گیرد.
حضرت امام صادق علیه السلام می فرمایند:
هیچ تنگنا و گشایشی نیست مگر آنکه مشیت و قضا و امتحان الهی در آن نهفته است.
پیام ها
ای انسان نه در گشایشها مغرور و سرمست شو و نه در تنگناها ناامید! و بدان هر چه غیر خدا بخواهد برایت مانع تراشی کند مادامی که خدا نخواهد، شکست خواهد خورد و هر کس بخواهد به زور دری را بگشاید که خدا بسته است باز هم موفق نخواهد شد. بنابراین همواره و در همه حال امید به خدا داشته باش.
منبع: دکتر قاسم نژاد - دانشکده الهیات دانشگاه شیراز
قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا☆وَجَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنْتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا ☆ وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا ☆ وَالسَّلَامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدْتُ وَيَوْمَ أَمُوتُ وَيَوْمَ أُبْعَثُ حَيًّا
ترجمه: ([كودک] گفت: «منم بنده خدا، به من كتاب داده و مرا پيامبر قرار داده است☆ و هر جا كه باشم مرا با بركت ساخته، و تا زندهام به نماز و زكات سفارش كرده است،☆ و مرا نسبت به مادرم نيكوكار كرده و زورگو و نافرمانم نگردانيده است،☆ و درود بر من، روزى كه زاده شدم و روزى كه مىميرم و روزى كه زنده برانگيخته مىشوم).
مفهوم آیه:
این آیات سخنان عیسی علیه السلام در گهواره است. عیسی علیه السلام از اینجا زبان به سخن می گشاید و خود را معرفی می کند، اما آن حضرت ابدا متعرض مسأله ولادت خود نشد، چون همین سخن گفتن طفل نوزاد خود معجزه ایست که هر تردیدی را در باره صحت گفتار او زایل می کند، خصوصا که در آخر گفتارش با درود و سلام بر خود، از نزاهت و پاکی مولدش خبر داده. از طرف دیگر عیسی علیه السلام گفتار خود را با عبارت «انی عبدالله» آغاز کرد تا به عبودیت و بندگی خود اعتراف کرده و از زیاده گوئی اهل غلو جلوگیری کند و حجت خود را برآنها تمام نماید، همچنانکه در آخر کلامش هم فرمود: (و ان الله ربی و ربکم فاعبدوه) (همانا الله پروردگار من و شماست، پس او را عبادت کنید). و پس از آن مسأله دادن کتاب، یعنی انجیل و مسأله نبوت خود را اعلام فرمود و قبلاگفته شد که نبوت با رسالت تفاوت دارد و نبی شخص است که از عالم غیب خبر داشته وبوسیله وحی با آن در ارتباط است، اما رسول شخصی است که علاوه بر نبوت مأمور به ابلاغ و ارسال پیام خدا و دعوت نمودن مردم بسوی دین الهی است، لذا عیسی در آن زمان فقط نبی بوده و بعدها خداوند او را به رسالت بر می گزیند. و در ادامه می گوید: خداوند مرا در هر جا باشم باعث برکت و نمو خیر قرار داده، یعنی وجود من برای مردم منافع بسیار دارد و علم نافع به آنها می آموزد و ایشان را به عمل شایسته دعوت می کند و با آدابی نیکو تربیتشان می نماید و بیماران آنها را شفا داده و اقویا را اصلاح و ضعیفان را تقویت و یاری می کند. و مرا تا زمانی که زنده هستم به نماز و زکات سفارش فرموده ، یعنی اشاره می کند که در شریعت من حکم نماز و زکات تشریع شده و نماز توجه بندگی مخصوص به جانب خدای متعال است که رابطه فرد با خداوند را اصلاح می کند و زکات انفاق مالیست که رابطه فرد با جامعه را اصلاح می نماید، پس این دو امر یعنی نماز و زکات (که حق جامعه را تضمین می کند) تا زمان مرگ باقیست.
امام باقر علیه السلام می فرمایند: وقتی هفتاد زن آزاد به مریم بیاحترامی کرده و نسبت زنا دادند و گفتند: لَقَدْ جِئْتِ شَیْئاً فَرِیًّا خداوند عیسی (را به سخن در آورد و او فرمود: «وای بر شما که به مادر من تهمت میزنید، من بندهی خدا هستم که به من کتاب داده شده و به خدا سوگند هریک از شما را به سبب تهمتی که به مادرم زدید، حد میزنم».
پیام ها:
تقدیم وصف بندگی، حتی بر نبوت و داشتن کتاب آسمانی، نشانه این است که در دیدگاه عیسی(ع)، این وصف برتر از سایر مقام های او بود.
منبع: دکتر قاسم نژاد - دانشکده الهیات دانشگاه شیراز
تفسیر آیه 190 سوره آل عمران إِنَّ فِي خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ لَآيَاتٍ لِأُولِي الْأَلْبَابِ.
ترجمه
مسلماً در آفرينش آسمانها و زمين، و در پى يكديگر آمدن شب و روز، براى خردمندان نشانههايى [قانع كننده] است.
مفهوم آیه
آیه دعوتی است به سوی تفکر در چگونگی آفرینش. این آیه به انضمام آیات مشابه، وحدانیت خالق هستی را اثبات میکند؛ چرا که اگر کسی به دقت و از روی تفکر و تعقل در چگونگی آفرینش آسمانها و زمین بنگرد، نشانههای روشنی بر قدرت خدای متعال خواهد یافت؛ آثار بدیع و اسرار عجیبی که بندگان را به سوی مبدأ و معاد راهنمایی و آنان را مجذوب قدرت لایزال الهی میکند.
یکی از آیات و نشانههای تکوینیاش که هر انسانی آنرا حس میکند، پشت سر هم آمدن روز و شب است که بر اساس نظم دقیق بوده، و دارای آثار، برکات و خواص محسوس در نباتات، حیوانات و انسان است.
امام باقر علیه السلام می فرمایند: کسی که آفرینش آسمان و زمین، درپی هم آمدن شب و روز، گردش فلک و خورشید و ماه و نشانههای بسیار عجیب، در نزد او دلالت بر این ندارد که در پشت تمام اینها حقیقتی بزرگتر از اینها نهفته است در آخرت کور و گمراهتر خواهد بود و او در مقابل آن چیزهایی که ندیده است کورتر و گمراهتر خواهد بود.
پیام ها
هستىشناسى، مقدّمهى خداشناسى است. «خَلْقِ السَّماواتِ ... لَآياتٍ».
آفرينش، پر از راز و رمز، و ظرافت و دقّت است كه تنها خردمندان به درك آن راه دارند. «لَآياتٍ لِأُولِي الْأَلْبابِ».
منبع: دکتر قاسم نژاد - دانشکده الهیات دانشگاه شیراز
تفسیر آیه 36 سوره نور في بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَيُذْكَرَ فِيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فِيهَا بِالْغُدُوِّ وَالْآصَالِ
خانههايى كه خدا رخصت داده كه [قدر و منزلت] آنها رفعت يابد و نامش در آنها ياد شود. در آن [خانه]ها هر بامداد و شامگاه او را نيايش مىكنند.
آیه شریفه درباره خانههایی (بیوت) است که هر صبح و شام ذکر و تسبیح خدا در آنها گفته میشود و به همین جهت خدا اذن داده منزلت این خانهها بالا رود. مفسران واژه بیوت را در این آیه بر هر خانهای که در آن ذکر و تسبیح خدا گفته شود و همچنین بر مساجد که برای گفتن ذکر و تسبیح خدا ساخته میشوند، تطبیق دادهاند.
در این آیه و آیه بعد از آن ویژگیهایی برای این خانهها ذكر شده است كه از آنها منظور از بیوت روشن میشود. این ویژگیها عبارتند از:
1. در این خانهها هر صبح و شام تسبیح خدا گفته میشود.
2. در این خانهها تجارت و كسب و كار مردان را از یاد خدا و ادای زكات باز نمیدارد.
3. اهل این خانه از روز قیامت، روزی كه دلها و دیدهها در آن دگرگون و زیر و رو میشود، بیم دارند. این ویژگیها نشان میدهد كه این بیوت همان مراكزی است كه به فرمان پروردگار بنا نهاده شده و مركز یاد خداست و حقایق اسلام و احكام خدا از آن نشر مییابد. در گسترة معنای بیوت، مساجد، خانههای انبیا و اولیا به ویژه پیامبر اكرم و ائمه داخل است.
روایت شده که این آیه شریفه را پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) در جمع مردم تلاوت فرمودند. همان موقع یکی از مسلمانان در حالی که به خانه امام علی علیه السلام و حضرت زهرا سلامالله علیها اشاره میکرد، سؤال کرد که آیا این خانه هم از همان خانهها است؟ پیغمبر صلوات الله علیه فرمودند: «بله، از برترین آنها است».
پیام ها:
︎مكانها يكسان نيستند و بعضى از آنها، بر بعضى ديگر برترى دارند. «فِي بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ».
دکتر قاسم نژاد - دانشکده الهیات - دانشگاه شیراز
آیه روز: [شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّىٰ بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَىٰ وَعِيسَىٰ ۖ أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ ۚ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ ۚ اللَّهُ يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ يُنِيبُ] (شوری:۱۳)
ترجمه
از [احكام] دين، آنچه را كه به نوح در باره آن سفارش كرد، براى شما تشريع كرد و آنچه را به تو وحى كرديم و آنچه را كه در باره آن به ابراهيم و موسى و عيسى سفارش نموديم كه: «دين را برپا داريد و در آن تفرقهاندازى مكنيد.» بر مشركان آنچه كه ايشان را به سوى آن فرا مىخوانى، گران مىآيد. خدا هر كه را بخواهد، به سوى خود برمىگزيند، و هر كه را كه از در توبه درآيد، به سوى خود راه مىنمايد.
مفهوم آیه
آیه شریفه دو نکته اصلی را متذکر می شود:
اول: ادب فردی یا ادب نسبت به پروردگار که اقامه دین است. انسان زمانی که پایبند به شریعت بوده و از حدود الهی تجاوز نکند، ادب را در برابر خداوند رعایت کرده است.
دوم: ادب اجتماعی یعنی ادب نسبت به مردم که همان متفرق نشدن است.
وقتی ادب فردی و اجتماعی با هم جمع شود مجتمع واحدی همراه با صلح و آرامش شکل می گیرد.
امام علی علیه السلام می فرمایند: هر چیزی به عقل محتاج است و عقل به ادب نیازمند است.
پیام ها:
وحدت واقعی در سایه دين الهی ممکن است.
تفسیر آیه 11 سوره رعد آیه روز: لَهُ مُعَقِّبَاتٌ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ يَحْفَظُونَهُ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ (رعد:۱۱)
ترجمه آیه: براى او فرشتگانى است كه پى در پى او را به فرمان خدا از پيش رو و از پشت سرش پاسدارى مىكنند. در حقيقت، خدا حال قومى را تغيير نمىدهد تا آنان حال خود را تغيير دهند. و چون خدا براى قومى آسيبى بخواهد، هيچ برگشتى براى آن نيست، و غير از او حمايتگرى براى آنان نخواهد بود.
مفهوم آیه: قانون کلى که از این آیه شریفه به دست می آید، این است که همیشه تغییرات از خود ما است!
جمله «إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى یُغَیِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ » که در دو مورد از قرآن با تفاوت مختصرى آمده است، یک قانون کلى و عمومى را بیان مى کند، قانونى سرنوشت ساز و حرکت آفرین و هشدار دهنده! این قانون که یکى از پایه هاى اساسى جهان بینى و جامعه شناسى در اسلام است، به ما مى گوید مقدرات شما قبل از هر چیز و هر کس در دست خود شما است، و هر گونه تغییر و دگرگونى در خوشبختى و بدبختى اقوام در درجه اول به خود آنها بازگشت مى کند، حتى لطف خداوند، یا مجازات او، بى مقدمه، دامان هیچ ملتى را نخواهد گرفت، بلکه این اراده و خواست ملتها، و تغییرات درونى آنهاست که آنها را مستحق لطف یا مستوجب عذاب خدا مى سازد.
بخش مهم در این آیه که بیش از سایر قسمتهای آن برجسته شده جمله «انَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ» است که به جرئت میتوان این آیه را جنبشآفرین، انقلابساز و مبنای شکل گرفتن بسیاری از جنبشهای ضد استعماری در جهان اسلام دانست که انقلابیون و جنبشهای انقلابی در دنیای اسلام براین اساس با حکومتهای وابسته و استعمارگران به مقابله پرداختند.
به لحاظ جامعهشناسی سیاسی میتوان این آیه را مصداق تقدم و اصالت ساختار بر کارگزار نیز تفسیر کرد. در واقع این آیه به نقش انسان به مثابه کارگزار که قادر است محیط اطراف خود را تغییر دهد و به مثابه یک کنشگر پویا عمل کند تأکید دارد، و تأثیر ساختار بر محدود شدن کارگزار را رد میکند.
از نگاه این آیه انسان هم اختیار و هم توانایی تغییر سرنوشت خود را دارد و آیه ذکر شده با چنین نگاهی انسان را نیروی مولد و پویایی میداند که قادر به تغییر ساختارهاست نه اینکه ساختارها بر او مسلط شده و قدرت پویایی و تغییر را از او بگیرند. اگر هم این اتفاق بیفتد ناشی از سوء اختیار انسان یا عدم استفاده انسان از ظرفیت الهی قدرت تعیین سرنوشت به دست خود است که در اختیار انسان قرار داده شده است.
امام سجّاد علیه السلام می فرمایند: گناهانی که نعمتها را تغییر میدهند، عبارتند از: ستم و بغی به مردم، از دستدادن عادت خوب، کفران نعمت، ترککردن شکر و سپاس؛ خداوند متعال فرموده است: إِنَّ اللهَ لاَ یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یُغَیِّرُواْ مَا بِأَنْفُسِهِمْ.
پیام ها:
برای پایان دادن به بدبختیها و ناکامیها باید دست به انقلابی از درون زد.
منبع: کانال دانشگاه شیراز
راهنمای آزمون ارشد و دکتری رشته علوم قرآن و حدیث+مطالب آموزنده قرآنی و حدیثی+علایق شخصی