ابن جنى، ابوالفتح عثمان بن جنى موصلى (321-392ق)، عالم به صرف و نحو، لغت و ادب عرب مى‌باشد.پدر او برده‌اى رومى از آن سليمان بن فهد ازدى موصلى بود كه «جنى» نام داشت و جنى خود به گفته سيوطى معرب گنى است.
ابن مجاهد اولین کسی است که قرائتهای سبعه را مدوّن کرد. او در مقدّمه کتاب «السبعة» می نویسد:
1 پاره ای از قرّاء و حاملان قرآن کریم، دانا، آگاه به وجوه و اعراب و قرائتها و آشنای به لغات و معانی کلام و بینای به عیوب قرائتها و اهل نقد آثار و اخبار می باشند. اینان همان پیشوایانی هستند که حافظان قرآن کریم در هر سرزمینی از بلاد اسلامی به ایشان پناه آورده و حلّ مشکل مربوط به قرائت را نزد ایشان جستجو می کردند.
کتاب مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة علامه نوشته سید محمد جواد بن محمد حسینی شقرائی عاملی نجفی (م ۱۲۲۶ ق) به زبان عربی و در موضوع فقه استدلالی ؛ محقق و مصحح کتاب آقای محمد باقر خالصی است.
منزلت کتاب
این کتاب مشهورترین و بهترین تالیف علامه سید محمد جواد عاملی می‌باشد و در نوع خود بی نظیر است. کتاب مفتاح الکرامة بی نظیرترین شرح قواعد الاحکام تالیف علامۀ حلی (م ۷۲۶ ق) (قده) است. اگر چه شروح متعددی نظیر ایضاح الفوائد ، کنز الفوائد ، کشف اللثام بر قواعد علامه نوشته شده است اما هیچ کدام از آنان هم سطح و هم طراز با این کتاب نیستند. در این کتاب تمام اقوال و نظریات فقهای عظام، اجماع اصحاب و حتی موارد مشهورترین آنان با دقتی کم نظیر و روشی بدیع گردآوری شده است. آن گونه که در خطبۀ کتاب آمده است «مفتاح الکرامة» را به دستور استادش شیخ جعفر بن خضر جناحی (م ۱۲۲۸ ق)، معروف به کاشف الغطاء ، اعجوبۀ فقه و فقاهت در زمان خود تالیف نموده است و حدود سی سال (۱۲۲۶- ۱۱۹۷) تالیف آن طول کشیده است. با توجه به این که کتاب در اواخر عمر مؤلف تالیف شده است و بنابراین چکیده و خلاصۀ افکار علمی بلند و فقهی این فقیه بزرگوار بوده و همین طور حلقۀ واسطۀ افکار بلند اساتید بزرگوارش همچون سید محمد مهدی طباطبایی مشهور به بحر العلوم (م ۱۲۱۲ ق) و شیخ جعفر کاشف الغطاء (م ۱۲۲۸ ق) و شاگردانی هم چون شیخ محمد حسن نجفی ، صاحب جواهر الکلام (م ۱۲۶۶ ق) و شیخ حسن بن جعفر کاشف الغطاء (م ۱۲۶۲ ق) می‌باشد.
سید محمد جواد بن محمد حسینی عاملی (۱۱۶۰- ۱۲۲۶ق)، معروف به سید جواد عاملی، از اهالی جبل عامل، فقیه و محدّث اوایل قرن سیزدهم هجری و نویسنده کتاب فقهی مفتاح الکرامه. او در دوره مرجعیت وحید بهبهانی به کربلا رفت و نزد سید علی طباطبایی (صاحب ریاض) شاگردی کرد.
تحقیقی پیرامون تواتر قرائات قرآن کریم (مهین شریفی اصفهانی)
تعریف تواتر
تواتر اصطلاحی در فن حدیث است ، چنانکه حدیث را به اعتبار تعداد روات به اقسام: متواتر ، مشهور ، مستفیض و آحاد تقسیم کرده‌اند.
متواتر در لغت به معنای یکی پس از دیگری آمدن بلافاصله است و در اصطلاح علم الحدیث ، منظور خبر جماعتی است که اتفاق آنان بر کذب محال و در نتیجه فی نفسه و بدون انضمام قراین ، موجب علم به مضمون خبر باشد. بنابراین تواتر ، نقل‌های پی در پی و فراوان و یقین آور را گویند که ناقلان آن در کثرت به حدی رسند که نه تنها یقین‌آور باشد، که احتمال تبانی ایشان بر کذب خبر واحد گویند. لذا خبر متواتر را شروطی است که عبارت‌اند از: الف ـ استعمال سند از راوی اخیر تا مصدر حدیث به صورت تام؛ ب ـ رسیدن عدد روات و ناقلین به حدی از کثرت و اشتهار که از تبانی ایشان بر کذب ایمن باشد؛ ج ـ برقراری این کثرت نقل در هر عصر و طبقه تا مصدر اول. در نتیجه هرجا بحث از تواتر می‌شود باید در نظر داشت که خبر مورد نظر واجد شرایط لازم باشد و هرگونه تسامح و غفلت از این شرایط ممکن است منجر به خطا شود. قراءات مختلف قرآن کریم را نیز جمعی چون سیوطی در « الاتقان » به متواتر، مشهور ، شاذ و … تقسیم کرده‌اند. در تعریف قرائت متواتر سیوطی می‌گوید: « هو ما رواه جمع عن جمع لایمکن تواطؤ هم علی الکذب عن مثلهم ، مثاله ما اتفقت الطرق فی نقله عن السبعه و هذا هو الغالب فی القراءات». و نیز در تعریف قرائت مشهور می‌گوید: « هو ما صح سنده بان رواه العدل الضابط عن مثله و هکذا و وافق العربیه و وافق احدالمصاحف العثمانیه سواء أکان عن الأئمه السبعه ام العشره ام غیر هم عن الائمه المقبولین و اشتهر عند القراء فلم یعدوه من الغلط و لا من اشذوذ الا انه لم یبلغ درجه التواتر»
بَنّاء، احمد بن محمد دِمیاطی، عالم شافعی مذهب قرن یازدهم و دوازدهم و از ارکان طریقت نقشبندیه در مصر بود.
تاریخ تولد او نامعلوم است. در دمیاط ، شهری بر حاشیه شاخه شرقی نیل، به دنیا آمد. کودکی را در همین شهر گذراند و به حفظ قرآن و تحصیل علم نزد مشایخ آن‌جا پرداخت، [۱] [۲] سپس به قاهره رفت و نزد شیخ سلطان مَزّاحی و نورالدین علی شَبرامَلِّسی علوم قرائت و فقه آموخت و از آنان [۳] [۴] و از استادانی چون نورالدین علی اَجهوری ، شمس الدین محمد شَوبَری ، شهاب الدین احمد قَلْیوبی ، شمس الدین محمد بابلی و برهان الدین ابراهیم میمونی حدیث شنید. [۵]
مشهور آن است که اولین مدون و مؤلف این فن ابوعبیدة قاسم بن سلّام است، اما ابن جزری در کتاب غایة النهایة می گوید اولین کسی که در قرائات کتابی نوشت ابوحاتم سجستانی است. سید حسن نصر در کتاب تأسیس الشیعة لعلوم الإسلام، أبان بن تغلب را اولین نفر در این بحث می داند و دکتر عبد الهادی فضلی در کتاب تاریخ قراءات قرآن کریم (صفحه 40) بر این عقیده است که یحیی بن یعمر اولین مدون کتابی در تاریخ قراءات قرآن کریم می باشد.
مرحله ضبط (مرحله دهم قرائات قرآن بر اساس تقسیم بندی دکتر عبد الهادی فضلی در کتاب مقدمه ای بر تاریخ قراءات قرآن کریم)
بنابراین، یکی از مراحل پیدایش قرائات را مرحله «ضبط» می‌دانند. در این مرحله، گروهی از مردم تمام فرصت خود را به قرائت و فراگیری قرآن اختصاص داده، به ضبط قرائت سخت اهتمام ورزیدند؛ تا آن جا که در سایه پشتکار و اهتمام خویش دانشمندانی شدند که مردم به آن‌ها اقتدا کردند و پیرو قرائت آن‌ها شدند و به سوی آنان بار سفر بستند و قرائت را از محضر آنان اخذ می‌کردند و مردم بلاد با دیده قبول به قرائت آن‌ها نگریستند و درباره آن‌ها حتی میان دو نفر نیز اختلاف نظر دیده نمی‌شد. [۱] [۲] [۳]
۱. فضلی، عبد الهادی، تاریخ قراءات قرآن کریم، ص۳۸.
۲. اسماعیل، محمدبکر، دراسات فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۳-۳۵.
۳. شریعت، محمد جواد، چهارده روایت در قرائت قرآن مجید، ص۱۳.
عثمان بن مظعون(درگذشت ۲ق)، از صحابه و برادر رضاعی پیامبر(ص).
او از نخستین مسلمانان بود و به همراه برادرش عبدالله و فرزندش سائب در هجرت به حبشه و هجرت به مدینه و نیز در جنگ بدر حضور داشت. عثمان فردی عابد و مورد توجه پیامبر و حضرت علی(ع) بود. امام علی(ع) یکی از فرزندانش را به یاد او «عثمان» نام‌گذاری کرد.
راهنمای آزمون ارشد و دکتری رشته علوم قرآن و حدیث+مطالب آموزنده قرآنی و حدیثی+علایق شخصی