اصل عدم نقل در تفسیر قرآن (بحث معنای لغات)
اصالت عدم نقل، نفی احتمال نقل لفظ از یک معنا به معنای دیگر است.
اصل عدم نقل، از اصول لفظی است. از این اصل تعبیرهای دیگری هم شده است، از جمله: اصالت ثبات در لغت، اصالت عدم هجر و اصالت عدم وقوع.
نمونه از تفاسير باطنی قرآن که مخالف قاعده اند
نمونه ای از تفسیرهای باطنی مخالف قاعده
برای روشن شدن اثر این قاعده، مناسب است نمونه ای از تفسیرهای باطنیِ مخالف این قاعده، بیان شوند:
میبدی در ذیل آیه کریمه «وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ الله...» (بقره: 114) از روی اشارت می گوید: کیست ستمکارتر از آن کس که وطن عبادت، به شهوت خراب کند. کیست ستمکارتر از آن که وطن معرفت، به علاقت خراب کند. کیست ستمکارتر از آن که در مشاهدت، به ملاحظات اغیار خراب کند. وطن عبادت، نفس زاهدان است. وطن معرفت، دل عارفان است. وطن مشاهدت، سر دوستان است.
استفاده از روایات تفسیری (مشترک لفظی و معنوی) آزمون جامع دکتری
کتاب قواعد تفسیر قرآن دکتر علی اکبر بابایی
استفاده از روایات تفسیری
موارد تطبیق در روایات دو نوع هستند: کلمه معنایی عام دارد که یکی از مصداق ها بر آن تطبیق شده است. مثلا در روایتی «غیر المغضوب علیهم» ناصبی ها، نامیده شده است و منظور از «الضالین» یهودی ها....
تفسیر آیه 8 سوره توبه: (كَيْفَ وَإِنْ يَظْهَرُوا عَلَيْكُمْ لَا يَرْقُبُوا فِيكُمْ إِلًّا وَلَا ذِمَّةً)
كَيْفَ وَإِنْ يَظْهَرُوا عَلَيْكُمْ لَا يَرْقُبُوا فِيكُمْ إِلًّا وَلَا ذِمَّةً يُرْضُونَكُمْ بِأَفْوَاهِهِمْ وَتَأْبَى قُلُوبُهُمْ وَأَكْثَرُهُمْ فَاسِقُونَ
چگونه (پیمان مشرکان ارزش دارد)، در حالی که اگر بر شما غالب شوند، نه ملاحظه خویشاوندی با شما را می‌کنند، و نه پیمان را؟! شما را با زبان خود خشنود می‌کنند، ولی دلهایشان ابا دارد؛ و بیشتر آنها فرمانبردار نیستند!
تفسیر آیه 169 سوره بقره: (أَنْ تَقُولُوا عَلَى اللهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ)
إِنَّمَا يَأْمُرُكُمْ بِالسُّوءِ وَالْفَحْشَاءِ وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
او شما را فقط به بدیها و کار زشت فرمان می‌دهد؛ (و نیز دستور می‌دهد) آنچه را که نمی‌دانید، به خدا نسبت دهید.
دلالت آیات کریمه بر معانی مستفاد از آنها، سه گونه است:
الف) دلالت قطعی و آن در صورتی است که دلالت الفاظ آیات کریمه، بر معنایی که از آنها فهمیده می شود، باتوجه به معانی وضعی و کاربردی مواد کلمات و ساختارهای فردی و ترکیبی الفاظ و عبارات آن آیات در زبان عربی و با درنظرگرفتن قرائن متصل و منفصل، چنان واضح و صریح باشد که احتمال خلاف آن داده نشود و مقصود خدا بودن آن معنا قطعی (و به اصطلاح علم درایه، نص) باشد؛
منبع : بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام , جلد 89, صفحه 111
عنوان باب: > الجزء التاسع و الثمانون > كتاب القرآن > أبواب فضله و أحكامه و إعجازه > باب تفسير القرآن بالرأي و تغييره
انواع اخبار تاریخی از لحاظ اعتبار در تفسیر قرآن
اخبار تاریخی چهار دسته اند:
1. اخبار تاریخی متواتر یا محفوف به قرائن قطعی؛
2. اخبار تاریخی معتبر؛
3. اخبار تاریخی غیرمعتبر؛
4. اخبار تاریخی ساختگی و دروغ.
مفهوم علم و علمی در منابع تفسیر قرآن (آزمون جامع دکتری)
کتاب قواعد تفسیر قرآن
منظور از علم و علمی در عنوان این قاعده، علم و علمی به اصطلاح علم اصول فقه است و در اصطلاح آن، به برهان عقلی و دلیل نقلی قطعی «علم»، و به دلیل های نقلی ظنّی معتبر که دلیل قطعی بر اعتبار آنها باشد «علمی» گفته می شود.
ظهور امام زمان با قرآن و سنت جدید (شبهه)
کف عن هذه القراءة اقرا کما یقرا الناس حتی یقوم القائم فاذا قام القائم (علیه‌السّلام) قرا کتاب الله (عزّوجلّ) علی حده واخرج المصحف الذی کتبه علی (علیه‌السّلام)»
هذا بيان للناس وهدى وموعظة للمتقين (آل عمران: 138)
كذبوا اعدا الله و لكنه نزل علی حرف واحد من عند الواحد
بخش اول
جنبه ای که برای حجیت قرائات سبع ارائه داده اند، حدیث معروف «انزل القرآن علی سبعه احرف» است، یعنی قرآن به هفت حرف نازل شده است تا اشاره ای باشد به قرائات سبع.
احرف را جمع حرف، به معنای قرائت گرفته اند ولی روشن خواهیم ساخت که حرف در این حدیث به معنای لهجه است قبایل مختلف عرب بالهجه های گوناگون نماز می خواندند و قرآن را بر خلاف لهجه قریش که فصیح ترین لهجه های عرب است قرائت می کردند برخی از صحابه معترض شده از پیامبر(ص) پرسیدندچگونه است، آیا باید تمامی عرب و تمامی مردم جهان طبق لهجه قریش تلاوت کنند؟
موضوع: حجیت ظن/حجیت ظواهر/ قول چهارم/ ادله اخباریین بر عدم حجیت ظاهر قرآن و رد آن
بحث در رد ادله اخباریین بود که رسیدیم به روایات ناهیه از ردع، که سه جواب برای این روایات را بیان کردیم و امروز به جواب چهارم می رسیم.
چهارم: احتمال دارد که منظور اخبار ناهیه از تفسیر به رای، تفسیر قرآن بدون مراجعه به روایات ائمه باشد. و این هم از بعضی از روایات استفاده می شود.
به بیان دیگر این آیات جایی را شامل می شود که ما بدون اینکه مراجعه به روایات دیگر کنیم تا مخصص یا مقید و... را پیدا کنیم، به ظاهر قرآن عمل کنیم. [1]
وَ لا يَأْتُونَکَ بِمَثَلٍ إِلاَّ جِئْناکَ بِالْحَقِّ وَ أَحْسَنَ تَفْسيراً الفرقان : 33
لَقَدْ مَنَّ اللَه عَلَى الْمُؤْمِنِينَ إِذْ بَعَثَ فِيهِمْ رَسُولًا مِنْ أَنْفُسِهِمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ. آل عمران : 164
این كتاب، با استفاده از مباحث اصول فقه، تدوین و در آن، بیش از چهل قاعدة تفسیری، بر پایۀ سیرۀ عقلا در فهم متون و دلایل عقلی و نقلی تبیین شده است.
شناخت قواعد تفسیری مبتنی بر مبانی متقن عقلی، نقلی یا عقلایی، از علوم پیش نیاز تفسیر قرآن است که با وجود آن، تفسیر اجتهادی ضابطه مند و قابل ارزیابی خواهد شد، خطاهای تفسیری کاهش خواهد یافت و سطح فهم و تبیین معانی واقعی آیات و مراد خدای متعال بالاتر خواهد رفت.
قواعد تفسیر قرآن
پديدآورنده : علي اكبر بابايي
نوبت چاپ : سوم
سال چاپ : 1397
ناشر : پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
ناشر همکار : سازمان سمت
تعداد صفحات : 340
قیمت (ریال) : 260000 ریال
اطلاعات خرید پستی
انواع دلالت ها (اصول)+تعریف و مثال
«دلالت»؛ یعنی چیزى به گونه‌اى باشد که علم به وجود آن موجب انتقال ذهن به چیز دیگرى شود مانند اینکه: به صدا در آمدن زنگ خانه می‌فهماند که کسى پشت در است. در این مثال؛ صداى زنگ «دال» است، وجود شخص پشت در منزل «مدلول» است، و این خصوصیتى که در صداى زنگ، موجب انتقال ذهن شنونده به وجود شخص پشت در شد را «دلالت» گویند.[1]
تفسیر آیه 71 سوره هود: وامرأته قائمة فضحكت فبشرناها
قراین متصل برای فهم ظاهر آیات+مثال
تعریف قرینه صارفه و قرینه معینه+مثال های قرآنی(آزمون جامع دکتری)
قرینه صارفه قرینه ای است که معنایی که در ظاهر کلام وجود دارد را از ذهن منصرف می کند و به معنای واقعی کلام هدایت می کند
معانی سیاق از منظر شهید محمدباقر صدر
فرق میان مبانی تفسیر؛ اصول تفسیر و قواعد تفسیر
قواعد تفسیر: دستور العمل هایی کلی برای تفسیر قرآن بر اساس مبانی عقلی نقلی و عقلایی است که با رعایت آنها تفسیر ضابطه مند شده و خطا درمفهوم معنا و مراد آیات کاهش می یابد.
محمد بن یوسف بن على بن یوسف ابن حیّان أثیر الدین ابوحیان اندلسى جیانى (۶۵۴ـ۷۴۵ق) از بزرگان تفسیر، حدیث و ادبیات اهل سنت به شمار مى رود.
ابن‌جزی ابوالقاسم محمد بن احمد کلبی (ابن جزی کلبی)
ابو القاسم محمد بن احمد بن جزی کلبی متولد ۶۹۳ ق ۱۲۹۴ م و متوفای ۷۴۱ ق- ۱۳۴۰ م، فقیه مالکی، مفسر و شاعر غرناطی.
خاندان جزری
ابن جزی، نام چند تن از علمای خاندان بنی جزی که در سده‌های ۷- ۹ ق- ۱۳- ۱۵ م در مغرب و اندلس می‌زیسته‌اند و به «کلبی» معروفند. این خاندان در اصل اهل ولبه از دژهای براجله (واقع در جنوب غرناطه) بوده‌اند، نخستین فرد از این خاندان، همراه حاکم اندلس ابو الخطار حسام بن ضرار کلبی به هنگام فتح اندلس بر این سرزمین آمد.
جُرْجانی، علی بن محمد بن علی، مشهور به میر سیدشریف، متکلم، منطق‌دان و ادیب (شعبان ۷۴۰ ـ ربیع‌الثانی ۸۱۶)می باشد.
نسب او با ۱۳ واسطه به محمد بن زید، فرمانروای زیدیۀ شمال ایران می‌رسد [۱] او در جرجان [۲] [۳] و به روایتی [۴] در قریۀ طاغو، از توابع استراباد زاده شد.
رزومه حجت الاسلام علی اکبر بابایی
اینجانب علی اکبر بابائی متولد 1333 در اراک پس از آموختن قرآن و برخی کتاب های مذهبی در مکتب خانه و تحصیلات ابتدایی در مدارس دولتی و دروس مقدماتی حوزه مانند صرف و نحو در حوزه علمیه اراک در سال 1353 ه.ش وارد حوزه علمیه ی قم شدم و تا سال 1359 ه.ش سایر دروس مقدماتی و سطوح عالی حوزوی را فرا گرفتم و در سال 1360 به دروس خارج اصول و فقه راه یافتم، مدت کوتاهی از درس خارج اصول آیت الله مکارم و خارج فقه آیت الله تبریزی استفاده کردم ولی عمده تحصیلات خارج فقه و اصول اینجانب از درس های خارج فقه و اصول آیت الله وحید خراسانی بوده است حدود 12 سال در درس خارج اصول و حدود 20ساال در درس خارج فقه معظم له شرکت کرده‌ام همزمان با تحصیلات خارج فقه اصول در برنامه‌های درسی مؤسسه در راه حق و پس از اتمام دوره عمومی تحقیقات خود را در رشتة تخصصی تفسیر و علوم قرآنی در این مؤسسه آغاز کردم و تا سال 1373 ادامه یافت از سال 1373 تا کنون در پژوهشگاه حوزه و دانشگاه که قبلا دفتر حوزه و دانشگاه نامیده می‌شد به پژوهش در موضوع مباحث علوم قرآنی با گرایش منطق فهم قرآن اشتغال داشته‌ام و نتیجه آن تألیف کتاب هاى:
روش شناسی تفسیر قرآن. مکاتب تفسیری ج 1 و 2 و تاریخ تفسیر قرآن بوده است.
مقدمه
دانش اصول فقه از علومی است که مفسر قرآن بدان نیازمند است و مباحث بسیاری از این منظومة معرفتی در رسیدن به مقصود خدای متعال از الفاظ و جمله‌های قرآن کریم نقش می‌آفریند. به نظر علامه طباطبائی تفسیر اجتهادی قرآن، به آگاهی از دانش اصول فقه وابسته است و آگاهی نداشتن یا پایبند نبودن به آن، سبب بدفهمی آیات قرآن کریم می‌شود.
وَلَوْ نَشَاءُ لَطَمَسْنَا عَلَى أَعْیُنِهِمْ فَاسْتَبَقُوا الصِّرَاطَ فَأَنَّى یُبْصِرُونَ (یس: 66)
حدیث (أقوام متعمّقون) مدح یا مذمت؟
مرحوم کلینى در کتاب کافى و مرحوم صدوق در کتاب توحید حدیثى را از امام سجاد(ع) نقل کرده اند که در پاسخ به پرسشى درباره توحید فرمودند:
إنّ الله عزوجلّ علم أنَّه یکون فی آخر الزّمان أقوام مُتعمِّقون, فأنزل الله تعالى (قُل هو اللهُ احدٌ) والآیات من سورة الحدید إلى قوله (وهو علیمٌ بذات الصّدور), فمن رام وراء ذلک فقد هلک;
همانا خداوند عزوجلّ علم داشت که در آخرالزمان اقوام تعمّق کننده اى خواهند بود. پس (قل هو الله أحد) (سوره توحید) و آیات نخست سوره حدید تا آیه (و او به آن چه در دل سینه ها وجود دارد, داناست) را نازل کرد, پس کسى که از این آیات فراتر رفت, هلاک شده است.
صدر سند حدیث در کتاب کافى و توحید متفاوت است, به این صورت که کلینى از محمد بن یحیى و او از احمد بن محمد نقل مى کند, در حالى که صدوق از محمد بن الحسن و او از سعد ابن عبداللّه و او از احمد بن محمد نقل مى کند. ادامه سند یکسان است. راویان هر دو سند همگى عادل, امامى و ثقه هستند, اما نخستین راوى در هر دو سند عاصم بن حُمید است. وى از اصحاب امام صادق(ع) است نه امام سجاد(ع),3 در حالى که حدیث ذکر شده را از امام سجاد(ع) نقل کرده است. بنابراین, حدیث از لحاظ سندى مرسل خواهد بود, چون واسطه عاصم از امام سجاد(ع) معلوم نیست. شیخ صدوق نیز در سند حدیث به مرسل بودن آن اشاره کرده, اما علامه مجلسى حدیث را صحیح دانسته است.4 شاید وجه این انتساب, راویان حدیث باشند که همگى معتبرند, نه اتصال راویان حدیث به امام. به هر حال, در مورد سند حدیث نظریه صدوق درست تر از نظریه علامه مجلسى به نظر مى رسد.
هدف اصلى این نوشتار, معنا و پیام حدیث نقل شده است, نه بررسى سند آن. بنابراین, با قطع نظر از وضعیت سند حدیث به بررسى مفهوم آن مى پردازیم.
راهنمای آزمون ارشد و دکتری رشته علوم قرآن و حدیث+مطالب آموزنده قرآنی و حدیثی+علایق شخصی