شناسنامه اخلاقی در کلام حضرت اميرالمؤمنين سلام الله علیه

شناسنامه اخلاقی

اميرالمؤمنين (سلام الله علیه) مي‌فرمايد: «اَكْرَمُ الحَسَبِ حُسْنُ الْخُلْقِ».

يعنی، حَسَب انسان را اخلاق او تعيين می كند و گراميترين نژاد، نسب، حَسَب و شناسنامه، حُسن خُلق انسان است كه همواره او را همراهی مي‌كند. اين شناسنامه، مانند شناسنامه های آماری نيست كه گاهی به همراه انسان هست و گاهی نيست و گاه مهر بطلان مي‌خورد. و نيز مانند شناسنامه های اقليمی نيست كه با كوچ كردن از سرزمينی به سرزمين ديگر، دگرگون شود؛ بلكه هميشه به همراه انسان هست؛ چنانكه اميرالمؤمنين (سلام الله علیه) مي‌فرمايد: «لاقَرينَ كَحُسْنِ الخُلق».

هيچ قرين و همدمی به اندازه حسن خلق، انسان را همراهی نمي كند و به حال او سودمند نيست. چون حُسْن خُلق در درون جان انسان است و هرگز او را تنها نمي گذارد.

مبادی اخلاق در قرآن ص157

إنَّ أَحسَنَ الحَسَنِ الخُلُقُ الحَسَنِ

امام حسن عليه السلام:

🔸إنَّ أَحسَنَ الحَسَنِ الخُلُقُ الحَسَنِ.

نيكوترين نيكی، خُلق نيکو است.

الخصال، ص29

دلت میخواهد شبیه پیامبر باشی

دلت میخواهد شبیه پیامبر باشی⁉️

پیامبر اکرم (ص) فرمودند:

شبیه ترین شما به من خوش اخلاق ترین شماست.

إِنَّ أَشْبَهَکُمْ بِی أَحْسَنُکُمْ خُلُقاً

بحارالانوار جلد 70 صفحه 296

از ویژگی یاران حضرت مهدی (ع) خوش اخلاق بودن،هست

قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِيَّةٌ فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَيْه

قُلُوبُ الرِّجَالِ وَحْشِيَّةٌ، فَمَنْ تَأَلَّفَهَا أَقْبَلَتْ عَلَيْه.

دل هاى مردم گريزان است، به كسى روى آورند كه خوشرويى كند.

اشاره به اينكه انسان، نسبت به كسانى كه نمى شناسد نوعى احساس بيگانگى مى كند; ولى اگر طرف مقابل از طريق محبت وارد شود در برابر او رام مى شود. درست كه انسان ذاتاً روح اجتماعى دارد و نمى تواند تنها زندگى كند و تمام پيشرفت ها و موفقيت های بشر در سايه همين روح اجتماعى است; ولى اين بدان معنا نيست كه در برابر هر فرد ناشناخته اى اظهار محبت و دوستى كند و با او الفت بگيرد; الفت گرفتن احتياج به مقدمات دارد همان گونه كه عداوت و دشمنى نيز مقدماتى مى خواهد در روايات معروف: «الاْنْسانُ عَبيدُ الاحْسانِ; انسان بنده احسان است».

حکمت 50 نهج البلاغه

مَنْ لَانَ عُودُهُ، كَثُفَتْ أَغْصَانُهُ.

كسى كه درخت شخصيّت او نرم و بى عيب باشد، شاخ و برگش فراوان است.

امیرالمؤمنین عليه السلام در اين كلام نغز و پُرمعنى انسان را به درخت تشبيه فرموده و دوستان انسان را مانند شاخه هاى درخت دانسته است. در ميان درختان آن درختى كه جنس چوبش نرم تر باشد، شاخه هاى بيشترى از آن سر مي زند. و درختى كه پرشاخه تر است، اولا سايه گسترده ترى دارد كه عده بيشترى می توانند در آن بياسايند، ثانيا ميوه هاى بيشترى مي دهد كه باز ديگران فايده بيشترى از آن مى برند. در نتيجه چنين درختى از توجه و مراقبت بيشترى هم برخوردار خواهد شد و بيشتر به آن رسيدگى خواهند كرد. انسان نيز اگر درخت وجودش نرم باشد، يعنى اگر نرمخوى و خوش اخلاق و مهربان و گشاده رو باشد، شاخه هاى بيشترى خواهد داشت، يعنى دوستان بيشترى گرد او جمع خواهند شد. در نتيجه هم دوستانش از او محبت خواهند ديد و هم خود او از توجه و محبت عده بيشترى برخوردار خواهد شد.

حکمت 214 نهج البلاغه

حکمت 38 نهج البلاغه (اخلاق نیک)

وَأَکْرَمَ الْحَسَبِ حُسْنُ الْخُلُقِ

برترین حسب و نسب اخلاق نیک است.

حسب در لغت هم به شرافت هاى ذاتى و صفات برجسته اطلاق شده و هم به شرافت پدران و اجداد، بنابراین منظور امام این است که بالاترین شرافت ذاتى و اکتسابى از پدران و اجداد دارا بودن حسن خلق است، زیرا بیش از هر چیز جاذبه دارد و قلوب را متوجه انسان مى کند و شرافت هاى دیگر تا این حد توان ندارند.

حکمت 38 نهج البلاغه

ارزش محبت به مردم از دیدگاه امام علی علیه السلام - حکمت 10 نهج البلاغه

ارزش محبت به مردم از دیدگاه امام علی علیه السلام:

خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مِتُّمْ مَعَهَا بَکَوْا عَلَیْکُمْ، وَإِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَیْکُمْ.

آن گونه با مردم معاشرت کنید که اگر بمیرید بر مرگ شما اشک ریزند و اگر زنده مانید به شما عشق ورزند.

حکمت 10 نهج البلاغه

تاکید ویژه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام بر خوش اخلاقی

حضرت امام على عليه السلام:

مَن ساءَ خُلُقُهُ ضاقَ رِزقُهُ

آن كه اخلاقش بد باشد، روزى اش تنگ مى شود

غررالحكم حدیث8023

اهمیت خوش اخلاق بودن با خانواده (خَيرُ الرِّجالِ مِن اُمَّتِي الَّذينَ لايَتَطاوَلونَ عَلى أهليهِم)

قال رسول‌الله صلی‌ الله‌ علیه‌ وآله‌ وسلم:

خَيرُ الرِّجالِ مِن اُمَّتِي الَّذينَ لايَتَطاوَلونَ عَلى أهليهِم، ويَحِنّونَ عَلَيهِم ولايَظلِمونَهُم.

بهترین مردان امت من کسانی هستند که نسبت به خانواده خود خشن نباشند و اهانت نکنند و دلسوزشان باشند و به آنان ظلم نکنند.

مکارم‌ الأخلاق، ص۲۱۶

فرمایشات امام محمد باقر علیه‌السلام در مدح خنده و خوش‌رویی

امام باقر علیه‌السلام:

تَبَسُّمُ الرَّجُلِ فِى وَجْهِ اَخيهِ حَسَنَةٌ وَ صَرْفُهُ القَذا عَنهُ حَسَنَةٌ وَ ما عُبِدَاللّه بِشَىءٍ اَحَبُّ اِلَيْهِ مِنْ اِدْخالِ السُّرُورِ عَلى المُؤمِنِ.

لبخند انسان به چهره برادرش حسنه و كار نيک است و دوركردن خار و خاشاک و رنج و گرفتارى از برادر دينى حسنه است و خداوند به چيزى بهتر از شادكردن مؤمن عبادت نشده است.

مصادقة‌ الأخوان، ص۵۲

تأکید امام علی علیه السلام بر خوش اخلاقی - وَلاَ قَرِینَ کَحُسْنِ الْخُلُقِ - حکمت 113 نهج البلاغه

وَلاَ قَرِینَ کَحُسْنِ الْخُلُقِ

هیچ همنشینى همچون حسن خلق نیست.

زیرا حسن خلق جاذبه عجیبى دارد که همه را به سوى خود جلب و جذب مى کند. انسان هاى بداخلاق، از داشتن دوستان صمیمى محرومند در حالى که افراد خوش برخورد وصاحب حُسن خلق همه افراد به دوستى آنها افتخار مى کنند.

حکمت 113

توصیه به اخلاق نیک در کلام امام علی علیه السلام

حضرت امام على عليه السلام:

ألِن كَنَفَكَ؛ فَإِنَّ مَن يُلِن كَنَفَهُ يَستَدِم مِن قَومِهِ المَحَبَّةَ

ملايم باش؛ زيرا هركه ملايم باشد، همواره از دوستى كسانش برخوردار مى ‏شود.

غررالحكم، حدیث 2376

شیوه جلب محبت دیگران در کلام امیر المؤمنین علیه السلام

حضرت اميرالمؤمنين امام علی(ع):

سه خصلت موحب جلب محبت می شود:

خوش خویی

ملایمت

فروتنی

غررالحكم

رابطه خوش اخلاقی و روزی فراوان

امام على(ع):

مَن ساءَ خُلُقُهُ ضاقَ رِزقُهُ

آن كه اخلاقش بد باشد، روزى‌اش تنگ می‌شود.

غررالحکم، حدیث ۸۰۲۳

مَن ساءَ خُلُقُهُ ضاقَ رِزقُهُ

امیرالمؤمنین امام علی عليه السلام:

مَن ساءَ خُلُقُهُ ضاقَ رِزقُهُ.

آن كه اخلاقش بد باشد، روزى اش تنگ مى‌شود.

غرر الحكم: ح ۸۰۲۳

اهمیت اخلاق خوش در کلام رسول الله صلّی الله علیه وآله

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم)

بهترين مردان امّت من كسانى هستند كه نسبت به خانواده خود خشن نباشند و اهانت نكنند و دلسوزشان باشند و به آنان ظلم نكنند.

مكارم الأخلاق ص۲۱۶

خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مُتُّمْ مَعَهَا بَكَوْا عَلَيْكُمْ

خَالِطُوا النَّاسَ مُخَالَطَةً إِنْ مُتُّمْ مَعَهَا بَكَوْا عَلَيْكُمْ وَ إِنْ عِشْتُمْ حَنُّوا إِلَيْكُمْ

امام عليه السّلام (در سود خوشرفتارى با مردم) فرموده است

با مردم چنان آميزش و رفتار نمائيد كه اگر در آن حال مرديد (در مفارقت و جدائى) بر شما بگريند، و اگر زنده مانديد خواهان معاشرت با شما باشند.

حکمت 9 ( ترجمه وشرح نهج البلاغه (فيض الاسلام)، ج 6 ص 1092)

قال الباقر ع: مَنْ صَدَقَ لِسَانُهُ زَكَى عَمَلُهُ وَ مَنْ حَسُنَتْ نِيَّتُهُ زِيدَ فِي رِزْقِهِ

مَنْ صَدَقَ لِسَانُهُ زَكَى عَمَلُهُ وَ مَنْ حَسُنَتْ نِيَّتُهُ زِيدَ فِي رِزْقِهِ وَ مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ بِأَهْلِهِ زِيدَ فِي عُمُرِهِ.

هر كه راستگو باشد عملش پاكيزه است و هر كه خوش‌نيت باشد روزيش فراوان مى‌شود و هر كه خوشرفتار با خانواده خود باشد عمرش زياد مى‌شود.

---

بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار علیهم السلام  ,  جلد۷۵  ,  صفحه۱۷۵