نسخ در قرآن (دیدگاه آیت الله معرفت)

یک نوع نَسْخ، نسخ شریعت به شریعت دیگر است که ما منکر آن هستیم، البته بعضی از احکام شریعت پیشین ممکن است حسب تغییر شرایط نسخ شود، «و لِاُحِلَُّ لکم بعض ما حرم علیکم » [50/ آل عمران] نوع دیگر، نسخ به اصطلاح تدریجی است که ما اسم آن را نسخ مشروط گذاشتیم و در واقع نسخ نیست. مثلاً مسلمانان در شرایط خاصی باید در برابر تعرض دشمنان سکوت می‌کردند بعد حکم دیگری آمد که «فمن اعتدی علیکم فاعتدوا علیه بمثل ما اعتدی علیکم» [ 194 / بقره] یعنی اگر تعرضی کردند، شما هم مقابله به مثل کنید. بعد از این آیه می‌آید که «قاتلو‌ا الذین یلون من الکفار» [123 / توبه] یعنی کفاری که دور‌دست هستند را بکشید. در مرحله بعد حکم جدیدی آمد که «فاقتلوا المشرکین حیث وجدتموهم» [5 / توبه] این می‌رساند که مسلمانان شرایط متغیر و تدریجی داشتند. لذا حکم بعدی ظاهراً حکم سابق را نسخ می‌کند، یعنی وقتی مسلمان قوت گرفت، حق ندارد چشم‌پوشی کند. این نَسخ، مشروط است؛ هر وقت مسلمانان در حالت ضعف قرار گرفتند باید چشم‌پوشی کنند و اگر قدرت گرفتند اجازه تعرض ندهند.