مفسر قرآن کریم ضمن اشاره به اینکه ما قرآن را برای کسب دانش می‌خوانیم، نه برای صیرورت و تغییر، تصریح کرد: کل قرآن برای حرکت است و می‌خواهد تو را حرکت دهد.
به گزارش ایکنا، جلسه تفسیر قرآن سید مجتبی حسینی؛ مفسر قرآن و کارشناس دین با محوریت آیه ۵۲ سوره ابراهیم شب گذشته ۲۴ دی در فضای مجازی برگزار شد که گزیده آن را در ادامه می‌خوانید؛
تلاوت مجلسی حمید شاکرنژاد از آیات ۲۳ تا ۳۶ سوره ابراهیم و ۶ آیه نخست سوره بینه در محفل قرآنی مسجد ولایت اهواز تقدیم مخاطبان می‌شود.
چهاردهمین سوره قرآن کریم به نام «ابراهیم» نامگذاری شده است. این سوره که ۵۲ آیه دارد و در جزء سیزدهم قرآن جای گرفته، یکی از سوره‌های مکی است و هفتاد و دومین سوره‌ای است که بر پیامبر(ص) نازل شده است.
علت نامگذاری این سوره به نام ابراهیم، بیان سرگذشت ابراهیم نبی(ع) است. هرفردی بخواهد حضرت ابراهیم(ع) را با معرفی قرآن بشناسد، در اولین مرحله، این سوره است که او را به سوی خود می‌کشاند. سوره‌ای که تنها با نام ابراهیم خوانده می‌شود، اين پيامبر الهی را با دعاهایش شناسانده است و این تنها سوره‌ای است در میان سوره‌های قرآن کریم که در یادکرد ابراهیم دعاهای او را آورده است که جزو دعاهای خاص قرآن کریم محسوب می‌شود.
تمام فضای سوره ابراهیم را مبانی معرفتی، بینشی و عقیدتی شکل داده و تنها دستور و سفارش عملی برای مؤمنان مربوط به اقامه نماز و انفاق آشکارا و پنهان است.
موضوع اساسی سوره ابراهیم، توحید، توصیف قیامت و محاسبه اعمال انسان‌هاست. علامه طباطبایی محور اصلی سوره را توصیف قرآن می‌داند، از این جهت که نشانه و آیتی بر رسالت پیامبر است که با آن مردمان را از ظلمات به نور و راه خدای سبحان، خداوندی که عزیز و حمید است، هدایت می‌کند و نیز چون خدواند بخشنده نعمت بر همگان است باید که برای سعادتمندی دعوتش را بپذیرند و از عذابش بیمناک باشند.
از دیگر محورهای این سوره، رسالت رسولان الهی است که طبق آن، همه انبیا یک هدف را دنبال می‌کردند. حجم قابل توجهی از سوره، بدون مشخص کردن پیامبری خاص، گفتوگوها و رویارویی رسولان با مخالفان ایشان را ارائه داده است. اصول و مواضع کلی رسولان الهی و عکسالعمل منکران ایشان در این سوره جمعبندی شده است.
در این سوره با بیان تقابلهایی مانند نور و ظلمت، طیبه» و خبیثه، قرار و زوال، ثبات و بیقراری، گزارش مختصری از سرنوشت پیامبران الهی ارائه شده است که همواره با صف مخالفان و منکران مواجه بودند.
تفسیر آیه 43 سوره ابراهیم - مُهْطِعِينَ مُقْنِعِي رُءُوسِهِمْ لَا يَرْتَدُّ إِلَيْهِمْ طَرْفُهُمْ ۖ وَأَفْئِدَتُهُمْ هَوَاءٌ - نتیجه استخاره
شتابان سر برداشته و چشم بر هم نمى‌زنند و [از وحشت] دلهايشان تهى است.
مجازات های آن روز آنقدر وحشتناک است که این ستمگران، از شدت هول «گردن های خود را برافراشته، سر به آسمان بلند کرده، و حتی پلک های چشمهاشان بی‌حرکت می‌ماند و دل هایشان (از شدت نگرانی و پریشانی) بکلی تهی می‌شود» (مُهْطِعِینَ مُقْنِعِی رُؤُسِهِمْ لا یَرْتَدُّ إِلَیْهِمْ طَرْفُهُمْ وَ أَفْئِدَتُهُمْ هَواءٌ).
آنها که خود را «عقل کل» می‌پنداشتند و دیگران را بی‌خرد می‌انگاشتند، آنچنان عقل و هوش خود را از دست می‌دهند که نگاهشان نگاه دیوانگان بلکه مردگان است، نگاهی خشک، بی‌تفاوت، بی‌حرکت و پر از ترس و وحشت! به راستی قرآن هنگامی که می‌خواهد منظره‌ای را مجسم نماید در کوتاهترین عبارت کاملترین ترسیم‌ها را می‌کند که نمونه آن آیه کوتاه بالاست.
نتیجه استخاره: هرگز انجام نده
نتیجه کلی: بسیار بد است به‌هیچ‌وجه انجام ندهید که به‌شدت پشیمان خواهید شد.
نتیجه ازدواج: از فکرش بیرون بیایید که به هیچ وجه به صلاح شما نیست و در صورت انجام بدبخت خواهید شد.
نتیجه معامله: در صورت انجام به‌شدت ضرر خواهید کرد انجام ندهید.
تفسیر آیه 34 سوره ابراهیم وَآتَاكُمْ مِنْ كُلِّ مَا سَأَلْتُمُوهُ وَإِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لَا تُحْصُوهَا إِنَّ الْإِنْسَانَ لَظَلُومٌ كَفَّارٌ - جواب استخاره
و از هر چیزی که از او خواستید، به شما داد؛ و اگر نعمتهای خدا را بشمارید، هرگز آنها را شماره نتوانید کرد! انسان، ستمگر و ناسپاس است!
برگزیده تفسیر نمونه
و قسمتی از هر چیزی که از او تقاضا کردید و (از نظر جسم و جان فرد و اجتماع و سعادت و خوشبختی) به آن نیاز داشتید در اختیار شما قرارداد» (وَ آتاکُمْ مِنْ کُلِّ ما سَأَلْتُمُوهُ).
و به این ترتیب «اگر نعمتهای الهی را بخواهید بشمرید هرگز نمی‌توانید شماره کنید» (وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللَّهِ لا تُحْصُوها).
چرا که نعمتهای مادی و معنوی پروردگار آنچنان سر تا پای وجود و محیط زندگی شما را فراگرفته که قابل احصا نیستند.
اما با این همه لطف و رحمت الهی «باز این انسان ستمگر است و کفران کننده نعمت» (إِنَّ الْإِنْسانَ لَظَلُومٌ کَفَّارٌ).
نعمتهایی که اگر به درستی از آنها استفاده می‌کرد می‌توانست سراسر جهان را گلستان کند.
در حقیقت قرآن می‌گوید ای انسان! همه چیز به قدر کافی در اختیار توست، اما به شرط این که ظلوم و کفار نباشی، به حق خود قناعت کنی و به حقوق دیگران تجاوز ننمایی!
ج2، ص512
جواب استخاره: بد
تفسیر آیه 41 سوره ابراهیم (المیزان علامه طباطبایی) - رَبَّنَا اغْفِرْ لِي وَلِوَالِدَيَّ وَلِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ يَقُومُ الْحِسَابُ
Interpretation of verse 41 of Surah Ibrahim (Al-Mizan by Allama Tabatabai)
تفسیر المیزان
حضرت ابراهيم (ع) با اين جمله دعاى خود را ختم نموده است. و همانطور كه قبلا هم گفتيم اين آخرين دعايى است كه وى كرده، و قرآن كريم از او نقل نموده است و اين دعا شبيه به آخرين دعايى است كه قرآن از حضرت نوح (ع) نقل نموده كه گفته است: (رب اغفر لى و لوالدى و لمن دخل بيتى مومنا و للمومنين و المومنات).
دلالت آيه بر اينكه (آزر) پدر ابراهيم نبوده است
اين آيه دلالت دارد بر اينكه ابراهيم فرزند آزر مشرك نبوده، زيرا در اين آيه براى پدرش طلب مغفرت كرده است، در حالى كه خودش سنين آخر عمر را مى گذرانده، و در اوائل عمر بعد از وعده اى كه به آزر داده از وى بيزارى جسته است.در اول به وى گفته: (سلام عليك ساستغفر لك ربى) و نيز گفته است: (و اغفر لابى انه كان من الضالين) و سپس از او بيزارى جسته است، كه قرآن كريم چنين حكايت مى كند: (و ما كان استغفار ابراهيم لابيه الا عن موعده وعدها اياه فلما تبين له انه عدو لله تبرء منه) كه تفصيل داستان آنجناب در سوره انعام در جلد هفتم اين كتاب گذشت.
و از جمله لطائف كه در دعاى آن حضرت به چشم مى خورد، اختلاف تعبير در نداء است كه يكجا (رب) آمده و جاى ديگر (ربنا).
در اولى بخاطر آن موهبت هايى كه خداوند فقط به او ارزانى داشته است - از قبيل سبقت در اسلام و امامت - او را به خود نسبت داده.و در دومى پروردگار را به خودش و ديگران نسبت داده، بخاطر آن نعمت‌هايى كه خداوند هم به او و هم به غير او ارزانى داشته است.
بحث روايتى
(روايتى در ذيل آياتى كه دعاى ابراهيم (ع) را حكايت مى كنند)
در الدر المنثور است كه ابو نعيم - در كتاب الدلائل از عقيل بن ابى طالب روايت كرده كه آن روز كه شش نفر از اهل مدينه در جمره عقبه نزد رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) آمدند، آن حضرت ايشان را نشانيد و به سوى خداى تعالى و پرستش او دعوت نمود و پيشنهاد كرد كه او را در دعوتش يارى كنند.ايشان از آنجناب در خواست كردند تا آنچه به او وحى شده برايشان بخواند. رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم) از سوره ابراهيم اين آيه را برايشان خواند: (و اذ قال ابراهيم رب اجعل هذا البلد آمنا و اجنبنى و بنى ان نعبد الاصنام) و همچنين تا آخر سوره قرائت نمود، و دلهاى شنوندگان آنچنان مجذوب شد كه بيدرنگ دعوتش را پذيرفتند.
و در تفسير عياشى از ابى عبيده از امام صادق (عليه السلام) روايت شده كه فرمود: هر كه ما را دوست بدارد او از ما اهل بيت است.پرسيدم فدايت شوم آيا از شما است؟ فرمود: به خدا سوگند از ما است، مگر كلام خداى را نشنيده اى كه از ابراهيم (عليه السلام) حكايت مى كند كه فرمود: (فمن تبعنى فانه منى).
و در همان كتاب از محمد حلبى از امام صادق (عليه السلام) آمده كه فرمود: هر كه از شما از خدا بترسد و عمل صالح كند او از ما اهل بيت است. راوى پرسيد: از شما اهل بيت است؟ فرمود: آرى، از ما اهل بيت است چون ابراهيم (عليه السلام) در اين باره فرموده است: (فمن تبعنى فانه منى). عمر بن يزيد پرسيد: آيا چنين كسى از آل محمد است؟ فرمود: آرى، به خدا سوگند از آل محمد است. آرى، به خدا قسم از خود آل محمد است، مگر نشنيده اى كلام خداى را كه فرموده: (ان اولى الناس بابراهيم للذين اتبعوه: نزديكترين مردم به ابراهيم آن كسانيند كه وى را متابعت مى كنند)، و نيز فرموده: (فمن تبعنى فانه منى).
مؤلف: در بعضى روايات آمده كه (فرزندان اسماعيل هرگز بت نپرستيدند، و اين به خاطر دعاى ابراهيم (عليه السلام) بود كه عرض كرد: (و اجنبنى و بنى ان نعبد الاصنام).
و اگر بت را بزرگ مى داشتند عقيده شان اين بود كه اين بتها شفيعان درگاه خدايند). و ليكن اين روايات جعلى است كه در بيان سابق هم بدان اشاره شد.
و همچنين است آن رواياتى كه از طرق عامه و خاصه آمده كه (سرزمين طائف جزو سرزمين اردن بود، و چون ابراهيم دعا كرد كه خدايا اهل مكه را از ميوه ها روزى فرما، خداوند آن قطعه از سرزمين اردن را از آنجا به طائف منتقل نمود (و آن سر زمين نخست در مكه خانه خدا را طواف نمود) و هفت مرتبه دور خانه گرديد، و آنگاه در جايى كه امروز آن را طائف مى نامند قرار گرفت، (و بخاطر همين طوافش طائف ناميده شد).
چون هر چند از راه معجزه چنين چيزى امكان دارد و محال عقلى نيست، و ليكن اين روايات براى اثبات آن كافى نيست، چون بعضى از آنها ضعيف است و بعضى اصلا سند ندارد.علاوه بر اينكه اگر در اثر دعاى ابراهيم چنين امرى عجيب و معجزه اى باهر رخ داده بود، جا داشت در اين آيات كه همه در مقام ذكر سنت هاى خدايى است آن را نيز ياد مى كرد و مى فرمود كه در اثر دعاى ابراهيم ما چنين كارى را كرديم - و خدا داناتر است.
و در مرسله عياشى از حريز از آن كس كه نامش را نبرده از يكى از دو امام باقر يا صادق (ع) آمده كه آن جناب آيه را: (رب اغفر لى و لولدى ) قرائت مى كرد كه مقصود از (ولد) همان اسماعيل و اسحاق است. و در مرسله ديگرى از جابر از امام باقر (ع) نظير اين مطلب را روايت نموده است. و ظاهر اين دو روايت اين است كه چون پدر ابراهيم كافر بوده امام (ع) آيه را بدين صورت قرائت نموده است و ليكن هر دو ضعيف است و چنان نيست كه بشود بدانها اعتماد نمود
تفسير آیه 22 سوره ابراهیم تفسیر المیزان
وَقَالَ الشَّيْطَانُ لَمَّا قُضِيَ الْأَمْرُ إِنَّ الله وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ وَمَا كَانَ لِيَ عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِي فَلَا تَلُومُونِي وَلُومُوا أَنْفُسَكُمْ مَا أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِيَّ إِنِّي كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ إِنَّ الظَّالِمِينَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ
و چون كار از كار گذشت [و داورى صورت گرفت] شيطان مى‌گويد: «در حقيقت، خدا به شما وعده داد وعده راست، و من به شما وعده دادم و با شما خلاف كردم، و مرا بر شما هيچ تسلطى نبود، جز اينكه شما را دعوت كردم و اجابتم نموديد. پس مرا ملامت نكنيد و خود را ملامت كنيد. من فريادرس شما نيستم و شما هم فريادرس من نيستيد. من به آنچه پيش از اين مرا [در كار خدا] شريک مى‌دانستيد كافرم». آرى! ستمكاران عذابى پردرد خواهند داشت.
تفسیر آیه 4 سوره ابراهیم: (و ما أرسلنا من رسول إلا بلسان قومه)
وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ فَیُضِلُّ اللَه مَنْ یَشَاءُ وَیَهْدِی مَنْ یَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ
ما هیچ پیامبری را، جز به زبان قومش، نفرستادیم؛ تا (حقایق را) برای آنها آشکار سازد؛ سپس خدا هر کس را بخواهد (و مستحق بداند) گمراه، و هر کس را بخواهد (و شایسته بداند) هدایت می‌کند؛ و او توانا و حکیم است.
راهنمای آزمون ارشد و دکتری رشته علوم قرآن و حدیث+مطالب آموزنده قرآنی و حدیثی+علایق شخصی