🎵 نشست صمیمی با دکتر محمدعلی مهدوی راد
🗓 سه شنبه 7 مرداد 1404
🏡 سالن خیام
💢خانه اندیشمندان علوم انسانی💢
دانلود صوت سخنرانی سومین جلسه از سلسله‌نشست‌های معرفی کتاب مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام
معرفی کتاب «تاریخ‌یار: درآمدی بر پژوهش در تاریخ اسلام»
با سخنرانی استاد:
محمدعلی مهدوی‌راد
محمد اسفندیاری
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمدعلی مهدوی راد (اهمیت آشنایی با مراکز پژوهشی جهان اسلام) - حجت‌الاسلام والمسلمین محمدعلی مهدوی‌راد، استاد دانشگاه تهران، ۵ بهمن ماه در نشست علمی «پژوهش و مراکز پژوهش در اسلام معاصر» که از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی برگزار شد، گفت: امام عسکری(ع) در روایتی فرمودند که «علماء شیعتنا مرابطون؛ علمای شیعه مرزداران هستند». مرزدار هستند تا راه‌های نفوذ دشمن بر فرودستان شیعه را شناسایی کرده و مانع از هجوم دشمن به این افراد شوند.
وی با بیان اینکه بنده تصور می‌کنم همه مراکز پژوهشی در حوزه‌های شیعه یا باید جایگاه مرزبانی را داشته باشند و یا دارند که به نظر بنده بنیاد پژوهش‌های آستان قدس از مصادیق بارز آن است، افزود: اولین وظیفه مرزبان، شناسایی وظیفه خود است، وظیفه دیگر شناسایی راه‌های نفوذ دشمن و ابزار آن و در مرحله بعد مقابله با نفوذ است. یکی از آسیب‌های مهم در پژوهش همین است که ما جایگاه پژوهش خود را نشناسیم و تصور کنیم این تحقیقی که ما نوشته‌ایم، بهترین و عالی‌ترین است در حالی که نیست.
مهدوی‌راد بیان کرد: بزرگواری در زمینه قرآن کتابی نوشته بود و بعد در جایی گفت که آیا فکر می‌کنید بعد از این کتاب، سؤالی هم برای کسی باقی می‌ماند؟ بنده معتقدم این نوع تفکر، علم را پیش نخواهد برد و یا به صورت طولی پیش می‌برد و نشان می‌دهد این بزرگوار جز آثار خودش، کتابی نخوانده است.
مهدوی‌راد گفت: گاهی حتی شاهدیم که برخی وقتی قصد استناد به یک کتاب را دارند باز دقیق آن را نمی‌خوانند، بنده در یک رساله، داور بودم و ارائه‌دهنده مطلبی را به نقل از فخررازی گفت ولی بنده متوجه شدم که این سخن به سیستم فکری فخررازی نمی‌خورد، ولی او اصرار داشت که من خودم دید‌ه‌ام، وقتی مراجعه کردیم دیدیم که فخررازی این حرف را از فرد دیگر آورده و در چند صفحه بعد آن را نقد کرده است ولی نویسنده مقاله آن را به فخررازی نسبت داده است.
آثار مطالعه اندک
وی با بیان اینکه یکی از مهمترین و بدترین آثار بی اطلاعی از دیگران، عُجب است، اضافه کرد: عالم بزرگواری در مشهد بود که در هر موضوعی که بحث می‌شد می‌گفت درباره این موضوع خیلی‌ها مطلب نوشته‌اند اما چیزی که ما نوشته‌ایم فرق دارد، او تنها کسی را که کمی قبول داشت، شهید صدر بود. این اشکال از آنجا رخ می‌دهد که این بزرگواران واقعا کتاب نمی‌خوانند.
وی با تاکید بر فراگیری زبان انگلیسی و عربی، اضافه کرد: جهان عرب به سرعت آثار خاورشناسان درباه موضوعات دینی و قرآنی را ترجمه می‌کنند و جهان غرب را بهتر از ما می‌شناسند و بنده از طریق آثار آنها با آراء خاورشناسان آشنا شده‌ام و اگر کسی عربی و انگلیسی بلد نباشد، نمی‌تواند به آراء خاورشناسان مسلط شود.
مهدوی‌راد با بیان اینکه اطلاع ما از کارهای دینی مصر در حد بسیار اندک است، تصریح کرد: در نمایشگاه مصر، ملحدانه‌ترین آثار به هر زبانی هم عرضه می‌شود و آثاری از ۵۰ سال قبل تا الان وجود دارد. ما از مصر با این عظمت در زمینه نشر و تالیف کتاب، اطلاع درستی نداریم و فقط چند ناشر آنها را می‌شناسیم که آنها هم عمدتا با پول سعودی‌ها خریداری شده است. برخی از این ناشران آنقدر پول گرفته‌اند که حاضرند آبروی خود را از بین ببرند و کتابی را تحریف کنند.
استاد دانشگاه تهران اظهار کرد: «نشئة الفکر الفلسفی» کتاب درسی و بسیار مهمی در جهان عرب بود و تا زمانی که نویسنده آن(سالم نشاء) وفات نکرده بود در حد محدود منتشر می‌شد ولی وقتی او وفات کرد، چون در هر صفحه چند نقد به برخی صحابه وارد کرده بود، در آن دخل و تصرف کردند و مقدمه‌ای در فضیلت صحابه بر آن افزودند. ایشان در ۵ جای کتاب با صراحت نوشته بود معاویه و یزید و ابوسفیان حتی به اندازه یک چشم برهم زدن هم ایمان نیاوردند.
وی با بیان اینکه عربستان با پرداخت ۵۰ هزاردلار در ۱۰ سال قبل، رضوان سید را که آثار برجسته‌ای داشت و آثار او توسط ناشری لبنانی منتشر می‌شد، خرید، اضافه کرد: در بیروت ناشری هست که غالبا کتب سیاسی را چاپ می‌کند و آثار رضوان سید را هم چاپ می‌کرد، همین ناشر اثری را درباره امامت و خلافت از عبدالعزیز العماری در هزار صفحه منتشر کرده و در آن امامت و سیاست در قرون اول را به صورت مختصر طرح کرده و دوره صد سال اخیر را مفصلا توضیح داده است.
وی اضافه کرد: در بخشی از آن اندیشه امامتی شیعه را بیان کرده و تفکر شیعه را غالب، مستدل و منقح دانسته است. با اینکه هم ناشر و هم نویسنده آن سنی است. این موضوع نشان می‌دهد که تعصب بیجای وهابی یا صفر شده و یا در حال از بین رفتن است.
مهدوی‌راد بیان کرد: کشور مغرب، کشور فقیری است ولی مؤسسه‌ای (مؤمنون بلا حدود) وجود دارد که پول زیادی صرف می‌کند لذا بعید می‌دانم وابسته به خود مغرب باشد، برخی می‌گویند قطر پول آن را می‌دهد که این هم بعید است مگر اینکه قطری‌ها خیلی روشنفکر شده باشند، این مؤسسه در طول ۱۰ سال اخیر بیش از ۲۰۰ کتاب چاپ کرده است آن هم کتب مهم؛ مثل زیارت در فرهنگ مردم، این کتاب به زیارت به عنوان یک نهاد مردمی بحث کرده و البته بر مبنای عقاید شیعه نوشته شده است.
قرآنی‌تر بودن علم اصول اهل تسنن نسبت به شیعه
استاد دانشگاه تهران بیان کرد: در کتب اصولی شیعه بحث از قرآن بماهو قرآن وجود ندارد ولی اگر در جهان اسلام، قرآن کتاب قانون شده به واسطه مباحث اصولی اهل تسنن است؛ یا کتابی درباره تحلیل سیره پیامبر(ص) در میان نویسندگان معاصر(السیرة النبویه عند العرب ...) نوشته شده است و در آن آراء معتزلی‌ها، اشعری‌ها، هاشم معروف حسنی و امامیه هم آمده است که همه اینها نشان می‌دهد تعصبات قرون گذشته کمرنگ شده است. عایشة فی احادیث الکتب هم اثر دیگری است که یک خانم آن را نوشته و اگر آن را بخوانید تصور نمی‌کنید یک سنی آن را نوشته است.
دکتر مهدوی‌راد در بخش دیگری از سخنانش، اضافه کرد: عمان مرکز اباضیه است و اباضیه، دین حکومتی در این کشور است؛ این فرقه در فقه کلامی و فقه فقهی به ما نزدیک هستند و در سیاست هم با اینکه پدر و مادر ندارد به ما نزدیک هستند، مفتی آنها، احمد بن حمد الخلیل، که کتابی هم به نام «برهان الحق» دارد که ۱۴ جلد آن چاپ شده؛ وی دفاع تمام قدی از شیعه کرده و اینکه شیعه معتقد به تحریف نیست؛ در این کتاب چندین بار از واژه العترة الطاهره برای ائمه(ع) استفاده کرده است.
دکتر مهدوی راد بیان کرد: وی معتقد است که زنادقه قصد داشتند بنیاد دین را بزنند لذا روایات تحریف را به شیعه نسبت داده‌اند، وگرنه چگونه می‌شود عترت طاهره که همه زندگی خود را برای دفاع از قرآن صرف کردند قائل به تحریف قرآن باشند. وی تاکید کرده مصحف ابن مسعود معوذتین را داشته است که متأسفانه آیت الله معرفت در کتابش آورده است که مصحف وی فاقد معوذتین است که قطعا این هم جزء روایات تحریفی است.
وی اضافه کرد: بنده مطلبی در تجلیل ایشان نوشتم و از مواضع علمی و عالمانه او قدردانی کردم و ایشان نامه بسیار مؤدبانه، مؤمنانه و محترمانه نوشتند و بر این تاکید کردند که ما همه باید یک صدا از عدم تحریف قرآن دفاع کنیم و اگر مواردی هم در برخی کتب شیعه و سنی وجود دارد باید توجیه شود و یا صحت آن بررسی شود که بنده سه روایت در این خصوص را در مطلبی که به وی تقدیم شد توجیه کردم. اینها هم در شناسایی خود، شناساندن عمان و پیشینه تاریخی و شناخت فرقه‌های دیگر پیشقدم هستند و بر اینکه ما جزء خوارج نیستیم تاکید فراوانی دارند.
استاد حوزه و دانشگاه گفت: کتاب قواعد الفقهیه را برای مقایسه بین فقه شیعه و اباضیه چاپ کرده‌اند و هر دو سال یکبار در وزارت اوقاف عمان، اجلاسیه برگزار می‌کردند و از کشورهای اسلامی دعوت می‌کردند، هیئت‌های اسلامی مقاله ارائه می‌دادند ولی هیئت ایرانی علاوه بر مقاله، کلمه (سخنرانی) هم داشتند. یعنی اینقدر نزدیک به شیعه هستند و خود را اینگونه معرفی می‌کنند.
حجت الاسلام و المسلمین دکتر محمد علی مهدوی راد (سیر مطالعاتی)
برای افکار عمومی به خصوص اهل کتاب جذاب است که بدانند چهره های برجسته دانشگاهی و حوزوی در مسیر فراز و نشیب های علمی و حیات خود برای کسب اطلاعاتی بیشتر یا حتی گاهی برای رفع دلتنگی به سراغ چه کتاب هایی رفتند و بیشتر به چه نویسندگان و موضوعاتی علاقه مند هستند؛ به همین منظور به سراغ برخی از چهره ها رفتیم تا در گفت وگوهایی خودمانی با سیر مطالعاتی آنها آشنا شویم.
گفت وگوی شفقنا با حجت الاسلام و المسلمین مهدوی راد، دبیرعلمی کتاب سال جمهوری اسلامی در ادامه می آید،
زندگی نامه دکتر محمدعلی مهدوی راد-Biography of Dr. Mohammad Ali Mahdavi Rad - محمدعلی مهدوی‌راد، قرآن‌پژوه، سال 1334 در روستایی به نام «ینگجه» از بخش سرولایت نیشابور متولد شد.
تحصیلات ابتدایی را در همان دیار گذراند و پس از آشنایی با مقدمات ادبیات عرب، در سال 1348 وارد حوزه علمیه مشهد شد و در مدرسه آیت‌الله العظمی میلانی که با شیوه منظم و نو اداره می‌شد، تحصیل علوم دینی را آغاز کرد.
وی سال 1354 برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم رفت و دروس سطح و خارج فقه و اصول را نزد استادان صاحب‌نام این حوزه سپری کرد. از سال 1358 در کنار تحصیل و اشتغال به کارهای تبلیغی، پژوهش در حوزه علم قرآنی را آغاز کرد.
او در طول 7 سال اقامت در حوزه علمیه مشهد درس‌های مقدمات، ادبیات عرب و سطوح عالی علوم حوزوی را در محضر استادان آن دیار آموخت. از استادان آن روز وی می‌توان به عباسعلی اختری، حجت هاشمی خراسانی، امینی نیشابوری، صالحی نیشابوری و زنده‌یاد علی‌اکبر بنی‌هاشمی اشاره کرد.
دکتر مهدوی راد در کنار درس‌های حوزوی، سه سال در درس تفسیر حضرات آیات سیدعلی خامنه‌ای، مرحوم آیت الله حاج میرزا جواد تهرانی و آیت الله سیدعزالدین زنجانی حاضر شد و این دروس، نخستین بذر‌های علاقه و کشش به معارف قرآنی را در نهاد جان وی قرار داد.
او بعد از هفت سال اقامت در مشهد، به لحاظ تلاش‌های سیاسی و تعقیب ساواک خراسان، با صلاحدید خطیب پرآوازه آن روزگار شهید هاشمی‌نژاد مشهد مقدس را ترک و به قم هجرت کرد. در آنجا رسائل، مکاسب، کفایه و دوره عالی اجتهادی فقه و اصول را فرا گرفت، سال 1369 وارد دانشگاه شد و از همان آغاز، تدریس مقاطع تحصیلات تکمیلی را در علوم قرآن و حدیث به عهده گرفت. وی از نخستین همراهان مجله «حوزه» بود، سال‌ها مدیریت آن را بر عهده داشت و ده‌ها مقاله برای آن نوشت.
محمدعلی مهدوی راد از پایه‌گذاران مجله «بینات» بود و سال 1369 مجله «آینه پژوهش» را بنیاد نهاد. او سال‌ها در دانشگاه تربیت مدرس و دانشکده الهیات دانشگاه تهران به تدریس علوم قرآنی پرداخت و پایان‌نامه‌های فراوانی را هدایت کرد و اکنون به عنوان دانشیار در دانشگاه تهران (پردیس قم) مشغول تدریس است.
این قرآن پژوه، در قم از محضر استادانی مانند حضرات آیات اعتمادی، موسوی تبریزی، سیدابوالفضل پایانی، فاضل لنکرانی، ستوده، بهشتی، فاضل هرندی، حاج‌شیخ جواد تبریزی و وحید خراسانی بهره برد و نزد حضرات آیات انصاری شیرازی، محمدی گیلانی و مصباح به یادگیری فلسفه پرداخت.
«سیر نگارش‌هاى علوم قرآنى»، «مشعل جاوید»، « آفاق تفسیر»، «تحفةالعابدین»(تحقیق و تصحیح)، «تحفة‌الاخوان»(تحقیق و تصحیح، «موسوعه امام على(ع)»، «با کاروان عشق»، «تراث الشیعه القرآنى»، «سیاست‌نامه امام على(ع)»، «نظام دفاعى اسلام »، «راهنماى آینه پژوهش» و «تدوین‌الحدیث عند الشیعة الأمامیه» از آثار قلمی وی به حساب می‌آیند.
دکتر مهدوی راد در کسوت استاد راهنما در مقطع کارشناسی ارشد و دکترا رساله‌های گوناگونی را هدایت کرده است که از آن جمله می‌توان به رساله‌هایی مانند مشارکت اجتماعى زنان از دیدگاه قرآن و حدیث، بررسى شخصیت زن از دیدگاه مفسران معاصر، بررسى تحلیل و شیوه‌شناسى گفت‌وگو و مناظر‌های على(ع) و بهره‌گیرى آن از قرآن و سنت، معیارهاى فهم و نقد حدیث در تفسیر المیزان، سیماى طبیعت در قرآن، تصحیح - تقدیم و تعلیق حقایق التفسیر السلمى، علل تدلیس در حدیث، جایگاه معانى حروف در تفسیر قرآن، روش‌شناسى شیخ صدوق در تدوین حدیث، شناخت جریان علمى نگرى به قرآن، تسبیح در قرآن، گامى به سوى شناخت سور مکى و مدنى، اشاره کرد.
نگاهى به جوامع حدیثى شیعه با محتوای جوامع حدیثى شیعه، جریان‌شناسى وضع در احادیث شامل بررسى احادیث موضوعه، فقه‌الحدیث و مبانى آن درباره فقه‌الحدیث، تحریف‌ناپذیرى قرآن کریم، پژوهش‌گونه‌اى درباره اعجاز، سیر تطور نگاشته‌های علوم قرآن، تاریخ قرآن، تاریخ تدوین حدیث، مقدمات تفسیر و جریان‌شناسی تفسیرنگاری‌ها، از جمله نگارش‌های وی است که در قالب متون درسی تدریس می‌شوند. جایگاه زن در قرآن کریم، مبانى شخصیت زن از دیدگاه اسلام ، نمونه‌ها و حکم حدیث مدلس، البیان فى تفسیر القرآن، تحریف، تفسیر پیامبر، تفسیر مأثور، الامام على امام المفسرین، ظاهر و باطن در تفسیر عرفانی، تدوین حدیث، واقعه غدیر، اوج ابلاغ ولایت، البیان فى اعجاز القرآن، کتابى کهن در تاریخ مکه، نقد و بررسى(قرآن‌پژوهى)، در حریم دوست (تأمل‌هایى در مناسک حج)، وضعیت شیعه در عربستان و وضع کتاب و فرهنگ در عربستان از جمله عناوین مقاله‌های حجت‌الاسلام و المسلمین محمدعلی مهدوی‌راد به شمار می‌روند.
وی همچنین سابقه تدریس علوم قرآن سطح یک، دو، سه و چهارم، مکاتب و روش‌های تفسیری یک، دو و سه، علوم قرآنی یک و دو، فقه‌الحدیث، تاریخ حدیث و همچنین مفردات قرآنی در دانشگاه تربیت مدرس تهران، دانشگاه علوم اسلامى رضوى، مرکز تربیت مدرس قم و دانشکده الهیات دانشگاه تهران را در کارنامه خود دارد.
مسوولیت عقدیتی و سیاسی پایگاه نهم شکاری، بنیانگذار مجله حوزه و کسوت سردبیری این مجله از شماره 16 تا 36، پایه‌گذار مجله «بینات» و در اختیار داشتن مدیرمسوولی این مجله از شماره یک تا 12، مشورت در راهاندازی مجله‌های میقات و علوم حدیث، پیشنهاد راهاندازی مجله‌ای در حیطه نقد کتاب‌های حوزه دین با انگیزه بهسازی آثار مکتوب دین به سازمان تبلیغات اسلامی از سال 1369 به سردبیری این دانشمند فرهیخته که مهمترین مجله نقد کتاب در حوزه دین است، از جمله سمت‌هایی اجرایی این پژوهشگر قرآنی بوده است.
مقالات و آثار دکتر مهدوى راد، در جشنواره‌هاى متعددى حائز رتبه‌های ممتاز بوده از جمله «کتاب پژوه» و خادم فرهنگى مکتوب در نخستین هفته کتاب، استاد تلاشگر و نمونه دانشگاه تربیت مدرس در سال 1374، محقق برجسته علوم قرآنی در نمایشگاه قرآن کریم و کسب رتبه دوم کتاب سال حوزه برای کتاب «سیر نگارش‌هاى علوم قرآنى» که اکنون متن درسى «علوم قرآنى» در مقطع کارشناسى ارشد دانشگاه‌هاست.
در سال 79 در جشنواره مطبوعات مقاله وى با عنوان «بازى با میراث، نقد یک سرقت» حائز رتبه نخست شد و همچنین در سال 1383 در جشنواره مقالات قرآنى، مقالات «تحریف» چاپ شده در دانشنامه جهان اسلام و مقاله «امامت در نگره قرآنى امام موسى بن جعفر(ع)» وى، رتبه اول را کسب کرد.
برای او مراسم نکوداشت چندی گرفته شد که از جمله آنها می توان به تجلیل از او در موسسه خانه کتاب در تاریخ هشت اسفند ماه 1391 اشاره کرد.
زندگی نامه دکتر محمدعلی مهدوی راد - Biography of Dr. Mohammad Ali Mahdavi Rad
محمدعلی مهدوی‌راد، قرآن‌پژوه، سال 1334 در روستایی به نام «ینگجه» از بخش سرولایت نیشابور متولد شد.
تحصیلات ابتدایی را در همان دیار گذراند و پس از آشنایی با مقدمات ادبیات عرب، در سال 1348 وارد حوزه علمیه مشهد شد و در مدرسه آیت‌الله العظمی میلانی که با شیوه منظم و نو اداره می‌شد، تحصیل علوم دینی را آغاز کرد.
وی سال 1354 برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه قم رفت و دروس سطح و خارج فقه و اصول را نزد استادان صاحب‌نام این حوزه سپری کرد. از سال 1358 در کنار تحصیل و اشتغال به کارهای تبلیغی، پژوهش در حوزه علم قرآنی را آغاز کرد.
راهنمای آزمون ارشد و دکتری رشته علوم قرآن و حدیث+مطالب آموزنده قرآنی و حدیثی+علایق شخصی