فایل صوتی نقد و معرفی کتاب تفکر انتقادی و گاه شناسی قرآن
با سخنرانی:
دکتر مهشید رضوی رضوانی
دکتر محمدسعید بیلکار
دکتر فرزانه شهرتاش
تاریخ برگزاری: شنبه 6 بهمن 1403 ساعت 17/30
مکان: خانه اندیشمندان علوم انسانی
کتاب «قرآن، هرمنوتیک و باطن در تشیع نخستین» در ایکنا نقد می‌شود
نشست نقد و بررسی کتاب «قرآن، هرمنوتیک و باطن در تشیع نخستین» با حضور محمدهادی گرامی، محمدرضا شاهرودی، عاطفه زرسازان و محمد عترت‌دوست؛ استاد دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی اول اسفندماه در ایکنا برگزار می‌شود.
این نشست، سه‌شنبه اول اسفند ساعت ۱۶ برگزار می‌شود و علاقه‌مندان برای حضور مجازی در برنامه می‌توانند به آدرس gharar.ir/r/e۰۰۸۱۸۰۳ مراجعه کنند.
iqna.ir/00HcoD
@iqnanews
زمان: دوشنبه ١١ دی ١۴٠٢ - خانه اندیشمندان علوم انسانی
سیدمجید نبوی: نقد ساختاری کتاب و نقد خروج موضوعی کتاب از مباحث مهم در نقد کتاب است ابتدا به بحث نقد ساختاری سپس به نقد خروج موضوع کتاب پرداخته می‌شود.
نقد ساختاری کتاب یکی از جنبه‌های مهم در نقد علمی و ادبی است و به بررسی ساختار کلی کتاب و تنظیم مفاهیم و مطالب در آن می‌پردازد. در این نوع نقد، ناقد به بررسی ترتیب و ارتباط بین موضوعات، بخش‌ها، و فصول کتاب می‌پردازد. برای انجام نقد ساختاری کتاب، توجه به مباحث زیر ضروری است.
تیترها و محتوای کتاب: باید تیترهای کتاب منعکس کننده محتوای کتاب بوده و خلاصه‌ای از موضوعات اصلی کتاب باشند. باید تیترها درست و مناسب انتخاب شده باشند بدون اینکه نیاز به تغییر یا بهبود داشته باشند.
ترتیب بخش‌ها و فصول: بایدترتیب بخش‌ها و فصول منطقی باشد. ترتیبی که موضوعات در کتاب ارائه شده، باید به خواننده کمک کند تا مطالب را به شکل منطقی و تدریجی درک کند. تیترها باید به قدری دقیق باشند که نتوان هیچ یک از بخش‌ها و فصول را حذف یا ترتیب آنها را تغییر داد. همچنین باید بین بخش‌ها و ترتیب موضوعات ارتباطی منطقی وجود داشته باشد تا درک مناسبی از جریان ایده‌ها و مفاهیم برای مخاطب ایجاد شود.
سیدمجید نبوی: گلاسوری کتاب یا نمایه موضوعی و واژه‌نامه‌ای کتاب، یک بخش جداگانه در انتهای کتاب است که در آن تعاریف و توضیحات اصطلاحات و مفاهیم تخصصی استفاده شده در کتاب ارائه می‌شود. این بخش به خواننده کمک می‌کند تا مفاهیم و اصطلاحات مورد استفاده در کتاب را بهتر درک کند و اینکه بداند کدام اصطلاحات در چه صفحاتی آمده‌است این بخش غالبا ترتیب الفبایی دارد و توسط نویسنده کتاب یا یک فرد متخصص در زمینه موضوع کتاب(یا نرم افزارهای خاص) ایجاد می‌شود و معمولا باعث زیباتر شدن و غنی‌تر شدن کتاب می‌شود و برخی مراکز علمی و دانشگاهی به کتاب‌هایی که گلاسوری دارند؛ امتیاز بیشتری می دهند.
نقد کتاب به لحاظ نبود نمایه یا گلاسوری (یا ضعف تدوین گلاسوری) به بررسی این مسئله می‌پردازد که آیا کتاب دارای این اجزای مهم در آخر کتاب هست یا خیر؟ یا اینکه گلاسوری به خواننده کمک می‌کند تا به راحتی به مطالب مرتبط در کتاب دسترسی پیدا کند و معنی و تعریف واژه‌ها و اصطلاحات مختلف را که در جای جای کتاب استفاده شده، درک کند؟. در ادامه سوالاتی مطرح می شود که به واسطه آن می‌توان گلاسوری کتاب را به خوبی و با دقت ارزیابی کرد. به عبارت دیگر در نقد وجود نمایه و گلاسوری (یا ضعف آن) در یک کتاب، پرسیدن سوالات زیر بسیار مهم است:
یکی از کارهایی که در نقد یک کتاب باید انجام شود؛ «مطالعه چندین مقاله از مقالات نقد کتاب در رشته خود، جهت گرفتن ایده و ساختار مقالات نقد کتاب است.» در ادامه در این رابطه توضیح داده می‌شود.
مطالعه چندین مقاله از مقالات نقد کتاب در رشته مورد نظر یکی از کارهای مهم در نقد یک کتاب است. این فعالیت به نقد کتاب رویکرد علمی‌تری می‌دهد و ناقد را در تحلیل و ارزیابی کتاب به بهترین شکل ممکن یاری می‌کند. برای دریافت مقالات نقد کتاب در رشته خود، می توان به پایگاه های داخلی مانند نورمگز، مگ ایران، پرتال علوم انسانی و غیره و پایگاه های خارجی مانند گوگل اسکالر، سمانتیک اسکالر، دوآج و غیره رجوع کرد. اما سوال ابتدا و مهم اینجاست که چه مقالات نقد کتابی را برای مطالعه انتخاب کنیم؟
ویژگی‌هایی که ناقدان کتاب باید داشته باشند
سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- سیدمجید نبوی: نقد کتاب، یک روش علمی است که پژوهشگران، در تمامی رشته‌های دانشگاهی، از این روش علمی برای بیان نکات نقادانه و علمی خود پیرامون یک کتاب استفاده می‌کنند و مراد از ناقد کتاب یا منتقد کتاب، کسی است که به مطالعه و نقد کتاب‌ها پرداخته و در مورد آنها نظر می‌دهد و نتیجه مطالعات خود را در رسانه‌های مختلف، مانند مجله‌ها و روزنامه‌ها و خبرگزاری‌ها و غیره منتشر می‌کند. هدف از نقد کتاب، کمک به خوانندگان در انتخاب کتاب‌های مناسب و ارائه اطلاعات مفید در مورد کتاب‌های مختلف و ویرایش کتاب برای چاپ‌های بعدی است.
اما سوال مهمی که درباره ناقد مطرح است، این است که ناقد کتاب باید چه خصوصیاتی داشته باشد؟ آیا هر کسی می‌تواند به نقد یک کتاب بپردازد یا خیر؟
به طور کلی باید گفت که ناقد کتاب برای نقد کتاب، نیاز به ویژگی‌های خاصی دارد. این ویژگی‌ها و خصوصیات به ناقد کمک می‌کنند تا نقدهای خوب و قابل اعتماد و مفیدی ارائه دهد. در ادامه به برخی از مهمترین ویژگی‌ها و خصوصیات ناقد کتاب اشاره می‌شود:
1- دانش و تخصص در زمینه موضوع کتاب: ناقد کتاب باید دارای دانش و تخصص کافی در زمینه موضوع کتاب باشد. این دانش به او کمک می‌کند تا مطالب کتاب را عمیق‌تر و با نگاهی تخصصی، بررسی و تحلیل کند و نظرات مفید و ارزشمندی را ارائه دهد.
2- توانایی تحلیل متن و ارائه دیدگاه انتقادی: ناقد کتاب باید توانایی تحلیل متن کتاب و ارائه انتقادهای سازنده را داشته باشد. او باید بتواند ایده‌ها، اجزاء مختلف کتاب، و مسائل مورد بررسی را به دقت بررسی، تحلیل و نقد کند.
3- خلاقیت و نوآوری: خصوصیت خلاقیت و نوآوری به ناقد کمک می‌کند تا به دیدگاه‌ها و نقدهای جدیدی در مورد کتاب‌ها دست یابد. ناقد با خلاقیت و نوآوری می‌تواند رویکردهای نوینی به نقد کتاب‌ها ارائه دهد تا کتاب‌ها در انتشار ویراست‌های بعدی خود، غنی‌تر و قوی‌تر منتشر شوند.
4- توانمندی در مهارت نوشتاری و انتقال موثر افکار: ناقد باید توانایی نوشتاری بالا داشته باشد تا بتواند افکار و نقدهای خود را به شیوه‌ای روان و مفهومی به خوانندگان ارائه دهد. به عبارت دیگر ناقد باید نویسنده خوب و توانمندی باشد و مهارتهای نویسندگی را خوب آموخته باشد تا بتواند نقد خوبی ارائه دهد.
5- مطالعات علمی متنوع: ناقد کتاب باید کتب و مقالات مختلف در زمینه‌های متنوع را مطالعه کرده باشد تا بتواند مقایسه‌های دقیق و جامعی ارائه دهد و به نقدهای خود، مطالب متنوع علمی و جدیدی بیافزاید.
6- بی‌طرفی و عدم تعصب: ناقد کتاب باید بی‌طرف و بدون تعصب به ارزیابی کتاب‌ها بپردازد و نباید تحت تأثیر عوامل شخصی یا افکار خود و دیگران قرار گیرد.
7- متعهد به اصول اخلاقی: ناقد کتاب باید به اصول اخلاقی و اصول نقد علمی پایبند باشد و از انتقادهای بی‌ارتباط و توهین‌آمیز خودداری کند.
8- توانایی و امکان استفاده از پایگاه داده و منابع مناسب: برای تحلیل دقیق کتاب‌ها، ناقد باید به پایگاه داده و منابع مناسب مکتوب و آنلاین دسترسی داشته باشد تا بتواند نقدهای خود را بر اساس داده‌ها و اطلاعات متقن و دقیق ارائه دهد.
به طور کلی باید گفت که ناقد کتاب باید توانایی تحلیل، انتقاد سازنده، و ارائه دیدگاه‌های موثر در مورد کتب مختلف را داشته باشد و به عنوان یک واسطه بین نویسندگان و خوانندگان عمل کند و به ارتقاء فهم عمومی و کیفی کمک کند. برای اینکه بدانیم یک آیا ناقد کتاب، ویژگی‌های ناقد خوب را داشته یا نه؟ می‌توانیم سوالات زیر را درباره ناقد و نقد او مطرح کنیم تا او و عملکردش را به طور دقیق ارزیابی کنیم:
آیا ناقد تسلط و تخصص کافی در حوزه‌ی کتاب دارد؟
آیا ناقد توانایی تجزیه و تحلیل عمیق و چندجانبه‌ی محتوای کتاب را دارد؟
آیا ناقد دید انتقادی و توانایی شناسایی نقاط قوت و ضعف اثر را داشته است؟
آیا ناقد درک صحیحی از اصول و فنون نقد ادبی و علمی دارد؟
آیا ناقد قدرت استدلال منطقی و ارائه‌ی نقدی بر پایه‌ی شواهد و مدارک را داشته است؟
آیا ناقد انصاف، بی‌طرفی و عدم جانب‌داری از یک نظریه یا نویسنده خاص را داشته است؟
آیا ناقد قدرت بیان و توانایی نگارش متنی روان، منسجم و قابل فهم را داشته است؟
آیا ناقد صبر و حوصله‌ی کافی برای مطالعه‌ی دقیق کتاب را داشته است؟ یا اینکه نقدها صرفا به بخش خاصی از کتاب مربوط می‌شود؟
آیا ناقد رعایت اخلاق حرفه‌ای و پرهیز از هرگونه توهین یا افترا را داشته است؟
در انتها باید گفت که ناقد باید دارای روحیه انتقادی باشد. او باید بتواند به شکلی انتقادی به کتاب‌ها نگاه کند و نقاط ضعف آنها را شناسایی کند. همچنین باید کنجکاو باشد تا چیزهای جدید را یاد بگیرد و اطلاعات خود را در زمینه مورد نظر خود به روز نگه دارد.
لازم به ذکر است که ناقدان کتاب نقش مهمی در فرهنگ و جامعه ایفا می‌کنند. آنها به خوانندگان کمک می‌کنند تا کتاب‌های مناسب را انتخاب کنند و بیشتر از دنیای کتاب لذت ببرند. همچنین با نقد کتاب‌ها، به رشد و پیشرفت علوم در زمینه‌های مختلف کمک می‌کنند.
یکی از مباحثی که در نقد یک کتاب مطرح است؛ نقد طرح جلد کتاب است سوال مهم در این رابطه این است که طرح جلد کتاب را چگونه و بر اساس چه معیارهایی می توان نقد کرد؟ یا معیارهای طرح جلد خوب برای یک کتاب چیست؟ در ادامه به همین مسئله پاسخ داده می‌شود.
نقد طرح جلد کتاب یکی از جنبه‌های مهم در پژوهش هایی با عنوان «نقد کتاب» است و معمولاً در نقد کتاب ، اولین چیزی که مورد توجه ناقد قرار می‌گیرد؛ طرح جلد کتاب است بنابراین باید توجه ویژه ای به آن شود. طرح جلد کتاب یک عنصر تأثیرگذار بر جذابیت و فهم کتاب است؛ در نقد طرح جلد کتاب، می‌توان به موارد زیر توجه کرد:
1- دقت در نحوه طراحی و هنر استفاده شده در جلد کتاب: ابتدا باید به نحوه طراحی جلد کتاب و هنر استفاده شده در طراحی توجه کنید و به این سوالات پاسخ بدهید. آیا طرح جلد جذاب است؟ آیا هنر استفاده شده به خوبی با موضوع کتاب هماهنگ است؟ آیا طراحی جلد باعث جلب توجه و ترغیب مخاطب به خرید و مطالعه کتاب می‌شود؟
2- دقت در استفاده از رنگ‌ها و نمادها: برای نقد طرح جلد کتاب، باید به استفاده از رنگ‌ها، نمادها، تصاویر و عناصر دیگر در طراحی جلد کتاب توجه کرد و این سوال را پرسید آیا این عناصر به خوبی پیام و مضمون کتاب را منعکس می‌کنند؟
3- دقت در مواد و تکنیک‌های استفاده شده: برخی از کتاب‌ها از مواد خاص برای طراحی جلد استفاده می‌کنند، مانند جلد چرمی یا برجستگی‌های ویژه و غیره، ناقد کتاب می‌تواند به این مواد و تکنیک‌های استفاده شده توجه کند و آن ها را ارزیابی کند و به این سوال‌ها پاسخ دهد که آیا استفاده از این گونه مواد، مناسب و تاثیرگذار بوده است یا خیر؟ و یا اینکه سبب جذابیت کتاب شده یا نه؟
4- دقت در هدف طراح جلد: باید دقت کنید تا متوجه این مسئله بشوید که هدف طراح چیست؟ آیا طراح در هدف خود موفق بوده یا خیر؟ آیا هدف طراحی جلد ایجاد جذابیت برای مخاطبان عمومی است یا مخاطبان خاصی را مدنظر قرار داده است؟ و در این کار چه میزان موفق بوده است؟
5- دقت در تطابق طرح جلد با محتوای کتاب: تطابق طرح جلد کتاب با مضمون کتاب یکی از موارد مهم در نقد طرح جلد کتاب است و به معنای ارتباط و همخوانی بین طراحی جلد کتاب و محتوای داخلی آن است. برای نقد از این جنبه باید به این سوال پاسخ داد که آیا تصاویر، نمادها و رنگ‌های استفاده شده در طرح جلد به خوبی موضوع کتاب را منعکس می کند یا خیر؟
به طور کلی باید گفت که طرح جلد کتاب باید پیام و محتوای اصلی کتاب را به خوبی انتقال دهد. اگر کتاب تاریخی است، طرح جلد باید این پیام را انتقال دهد. اگر کتاب رمان است، جلد کتاب باید خواننده را به محتوای کتاب، اشاره کند.
6- خلاقیت و اصالت: طرح جلد باید اصیل و خلاقانه باشد. یعنی نباید به شکلی کپی شده از طرح‌های دیگر باشد. خلاقیت در طراحی می‌تواند به جلب توجه و ماندگاری در ذهن مخاطب کمک کند.
7- فرمت و سبک نوشتاری: فرمت و سبک نوشتاری در نوشتارهای متنی روی جلد نیز مهم است. این عناصر باید با دقت، جذاب و زیبا و با مضمون کتاب همخوانی داشته باشند و نمایانگر هویت و اهداف کتاب باشند.
به طور کلی باید گفت که نقد طرح جلد کتاب باید به صورت منصفانه و با توجه به معیارهای مذکور صورت گیرد و باید ارزیابی ها و نقدهای موجه و سازنده را به طراح جلد و ناشر یا نویسنده کتاب ارائه داده تا در ویراست های بعدی، اصلاحات انجام شود و کیفیت طرح جلد بیشتر شود.
حجت‌الاسلام والمسلمین علی راد، استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران، شامگاه ۲۳ اسفند در نشست علمی نقد کتاب «موافقت معنایی» نوشته حجت‌الاسلام والمسلمین علیرضا قائمی‌نیا که از سوی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی برگزار شد، گفت: کسانی داریم که معلم و نویسنده خوبی هستند ولی از عمق اندیشه‌ای برخوردار نیستند و از سویی متفکرانی داریم که با تفکر و اندیشه قلم می‌زنند و سخن می‌گویند و آثا نویسنده این اثر از این سنخ است زیرا کسانی که در عرصه حدیث و زبان‌شناسی کار کرده‌اند می‌دانند از چه دشواری‌های زیادی برخوردار است.
نقدی بر کتاب آسیب شناسی جریان های تفسیری
[آسیب شناسی جریان های تفسیری؛ محمد اسعدی؛ ج 1، قم: انتشارات حوزه و دانشگاه، 1389]
1. درآمد
سرانجام انتظار به سر آمد، وعده ها نقد شد و جلد نخست کتاب آسیب شناسی جریان های تفسیری روی پیشخوان تازه های نشر عرضه شد. جمعی از تفسیرپژوهان در قالبِ طرحی پژوهشی، عزم آسیب شناسی جریان های تفسیری کرده اند و هر یک از آنان، پژوهش و نگارش یکی از جریان های تفسیری را عهده دار شده اند که حاصل این پژوهش، از رهگذر این کتاب در اختیار علاقه مندان قرار گرفته است. امیدواریم مجلد یا مجلدهای بعدی این مجموعه، به زودی منتشر شود. طرح جامع این پژوهش، چنان که از مقدمۀ کتاب برمی آید، برآمده از بررسی ها، مطالعات و رایزنی های چندبارۀ گروهی از تفسیر پژوهان است که در میان آنان چهره های برجستۀ قرآن پژوهی دیده می شود. [1] این نام ها خواننده را برای روبه روشدن با مجموعه ای متین، جدی و ژرف، امیدوار می کند. باری، مجلد نخست و نیز دیگر مجلد یا مجلدهایی که به یاری خداوند از پی خواهد آمد، از این حیث که مسبوق به طرح و تدبیر جمعیِ تفسیر پژوهان، نیز حاصلِ پژوهش و نگارشِ گروهی است، اهمیت بسزایی دارد. گرچه کار جمعی در دیار ما، به ویژه در میان قرآن پژوهان، هنوز گام های نخستین را تجربه می کند؛ با این حال، انتظار مخاطب از این پژوهش ها، به طور طبیعی، بیش از پژوهش ها و نگارش های فردی است.
کتاب نجوم الفرقان في اطراف القرآن نوشته فلوگل آلمانی
کشاف نوعی نمایه واژه‌ای یا واژه‌نماست[۱] که در آن "همه واژه‌های بکار رفته در یک اثر در نظم الفبایی مرتب شده و به دنبال آن سیاهه‌ای از همه سطوری که این واژه در آنها بکار رفته، بر اساس توالی حضور آن در متن، می‌آید". در این تعریف بر دو نکته تأکید می‌شود، یکی آمدن همه واژه‌های بکار رفته در متن به صورت الفبایی و دیگر گنجانده شدن همه سطوری از متن که واژه مورد نظر را دربردارند؛ واژه‌نماهایی که فقط به محل آمدن واژه، بدون آوردن متن یا قسمتی از آن ارجاع می‌دهند بر اساس این تعریف کشاف شمرده نمی‌شوند.
راهنمای آزمون ارشد و دکتری رشته علوم قرآن و حدیث+مطالب آموزنده قرآنی و حدیثی+علایق شخصی