معنای لاشئ در انتقال از فلسفه یونانی به فلسفه اسلامی دکتر پاکتچی

چکیده

در مقاله حاضر، نخست فرآیند شکل گیري دو مفهوم سلبیِ «نه چیزي» (مِدِن) «و نه موجود» (مئون ) در فلسفه کلاسیک یونان بررسی شده و بعد نشان داده شده است که چگونه در فلسفه متقدم اسلامی، «لاشئ» برخلاف انتظار، به عنوان معادلی براي مئون و نه مدن بهکار رفته است. با روشن شدن اینکه مئون در فلسفه کلاسیک به معناي عدم مطلق نیست، روشن میشود که نخستین کاربردهاي «خلق من لاشئ» در متون اسلامی، دقی قتر از «اصطلاح خلق از عدم ا» بوده ست. نخستین انتقال از این فرمول به «خلق لامن / عن شئ» که توسط فارابی صورت گرفت، نشانگر باز تعریفی است که در فلسفه فارابی از مفهوم «لاشئ» و رابطه آن با هیولی انجام گرفته است. چنین مینماید که نظریه فارابی در باب ابداع، در عین اینکه پرداختی بر پایه نظریه افلاطون افلوطین در یهماهنگ با زبان فلسفی ارسطویی است، با اندیشه کلامی اسلامی نیز در گفت وگو بوده و در ترکیب الفاظ صورتبندي از متون دینی اسلامی که پیشتر «ترکیب خلق لا من شئ» را ارائه کرده بودند، بهره برده است .