فعل مضارع مجزوم (آموزش زبان عربی)

فعل مضارع مجزوم (آموزش زبان عربی)

فعل مضارع مجزوم: 

هرگاه یکی از ادوات جازمه بر فعل مضارع داخل شودحرف آخرش را جزم می دهد.

ادوات جازمه: 

الف) ادواتی که فعل واحد را جزم می دهد.حروف: لمْ - لمّا -لاء ناهیه، لام امر غایب) ل ِ(مثال به ترتیب: یذهبُ: لمْ یذهَبْ )نرفت –(لمّا یذهَبْ)نرفته است(،]اگر بر سر فعل ماضی بیاید جازمه نیست و به آن «حینيّه» گویند.لَمّا ذ َهَبَ، (زمانی كه رفت( [ لا تذهَبْ )مرو-(لِيَذْهَبْ )باید برود( (هرگاه « فا - واو- ثم » بر سر این لام بیاید، ساكن می شود. وَ لْیذهَبْ(

ب) ادواتی که دو فعل را جزم می دهد. اسماء شرط: مانند اِنْ بر سر فعل شرط و جزای شرط داخل می شوند. بقیه ی آنها 11 كلمه اند.

مَنْ ) كی كه(، ما (هر چیز)، اَيُّ )هرچه(، مَتی) هروقت ( اَینما) هرجا (، مَهما (هر وقت)، اََیانّ)هرجا(،انّی)هرجا) حیثما (هرجا )، كیفما )هرطور(، اِذما (هروقت).

چند مثال: مَنه يَكْسل يَخْسَرْ،مَهما تَطلُبْنِی تجدْنِی،حیثما تجلِسْ اَجْلِسْ

نكته:اسماء شرط مانند اِنْ شرط بر سر دو جمله داخل می شوند.

-هرگاه هر دو فعل مضارع باشد، مجزوم می شوند 

اگر اولی مضارع دومی ماضی اولی مجزوم و دومی محلا مجزوم است 

اگر اولی ماضی دومی مضارع باشد، اولی محلا مجزوم و دومی هم جزم و هم رفع صحیح است.

مثال به ترتیب :اِذْما تَتَعَّلَمْ تَتَقَدَّمْ )هر وقت دانا شوی سرور یابی( اِنْ تَزُرْنی فَقَدْ زرْتُكَ مَتی اِجتهدتَ فی عَمِلك تظفَرْیا تَظْفَرُ

فایده3: همه ی ادوات شرط به غیر«ان» و «اذما»اسم شرط هستند و این دو حرف شرط هستندو همه ی ادوات شرطیه غیر ازاز « ایّ» مبنی هستند و ایّاسم معرب است.

اعراب در فعل مضارع): رفع، نصب، جزم ( اگر خالی از عوامل نصب و جزم باشد همیشه مرفوع است نشانه رفع در افعال چهار گانه(صیغه های 1و4 و7 و13) ضمه -ُ و در افعال پنج گانه نون.یکتبُ، یَکتبانِ

اگر حروف ناصبه بر سر آن بیاید در افعال چهار گانه منصوب و نشانه نصب فتحه -َ ودر افعال پنج گانه حذف نون است. اَنْ یكتبَ – اَن يَكُتبا

3.اگر حروف جازمه بر سر آن بیاید در افعال چهار گانه مجزوم و نشانه جزم سكون -ْ و در افعال پنج گانه حذف نون است: لم یكتبْ - لمْ یكتُبا فعل مضارع اگر معتل اللام باشد.

علامت رفع در صیغه چهارگانه ظاهر نمی شود و تقدیری است مانند يَدْعو و يَرْمی و يَخْشی. در حالت نصب اگر به (واو) و (یاء) ختم شده باشد.مانند: یدعوُ و يَرمی حرف آخر آن فتحه می گیرد. مانند: اَنْ یدعُوَ و اَنْ يَرْمِيَ اما اگر به الف ختم شده باشد علامت نصب ظاهر نمی شود و تقدیری است مانند: اَنْ يَخشی. در حالت جزم فعل مضارع معتل اللام در صیغ چهار گانه حرف عله از آخر آن حذف می شود و حرف قبل از آخرحرف عله ) به همان حركت پیشین خود باقی می ماند.مانند : لَمْ يَدْعُولَمْ يَرْمِولَمْ يَخْشَ كه در اصل یدعُو، يَرْمی و يَخْشی بوده است اقتران جواب شرط به فاء:

 هرگاه جمله ی بعدی صلاحیت جمله ی شرط بودن را نداشته باشد لازم است که فاء جواب همراه باشد و این در موارد زیر است: 1- هرگاه جزاء جمله فعلیه ای باشد که فعلش ماضی مقرون به حرف (قد) یا حر,ف تنفیس (سین یا سوف) باشد.

 2- هرگاه جزاء جمله ی اسمیه باشد.

 3- هرگاه جزاء جمله ی فعلیه ای باشد که فعلش منفی به ( لن) یا ( ما) باشد.

4-هرگاه جزاء جمله ی فعلیه ای باشد که فعلش طلبی یا جامد است.

الجزم بالطلب: 

هرگاه جمله مقدم طلبیه باشد مانند امر یا نهی یا استفهام و یا سایر موارد طلب و فعل مضارع مسببیه ی بعد از آن مجرد از فاء سببیه باشد و قصد جزاء از آن شود در این صورت فعل مضارع بجهت جمله ی طلبیه مقدم مجزوم خواهد بود. مانند: قولوا لا اله اِلاّ الله تفلحوا( فعل مضارع مجزوم) و مانند: قل تعالوا اتلُ ( فعل مضارع مجزوم)

چه زمانی جمله طلبی می تواند باعث جزم فعل ما بعد از خود شود؟ 

1-اگربدون ”فاء“ باشد2- به عنوان معلول جمله طلبی آورده شده باشد مانند: قولوا لا اله الا الله تفلحوا