محنة القرآن (قدیم یا حادث بودن قرآن)
تحقیق و آزمودن عقیدۀ قضاة و شهود و محدثین.
نام عمل تفتیش و آزمودن عقیدۀ قضات و شهود و محدثین در امر مُحدَث و مخلوق بودن یا قدیم و ازلی بودن قرآن به روزگار «مأمون عباسی» و «معتصم» و «واثق» یعنی از اوایل قرن سوم تا سال ٢٣٢ ه.ق. که آغاز خلافت «متوکل» است.
توضیح آنکه بحث دربارۀ کلام الله که بعدها ظهور فرقۀ «اشعری» بر شدت آن افزود از اولین و مهمترین مباحثی بود که میان مسلمین موضوع گفتگو و جدل واقع شد. عقیدۀ به قدمت یعنی ازلی بودن قرآن در اواخر دورۀ بنی امیه تقریباً رأی عمومی بود کسی جرأت نداشت با آن مخالفت کند. اوّل کسی که به مخالفت با آن برخاست و مخلوق بودن قرآن را اظهار کرد «جَعد بن درهم» بود که به همین مناسبت هم در ایام خلافت «هشام بن عبدالملک» (١٢٥ - ١٠٥ ه.ق.) به قتل رسید.