تعریف علوم القرآن - Definition of Quranic Sciences

سر فصل علوم قرآنی 

مقصود از علوم القرآن (به لفظ جمع، نه علم القرآن به لفظ مفرد)، گروهى از معارف متصله به قرآن است، كه به نحوى از انحاء، به طور خاص، خادم فهم قرآن باشند، مانند: علم الرسم، علم القراءات، علم اسباب النزول، علم الناسخ و المنسوخ، علم إعراب القرآن، علم غريب القرآن، علم المحكم و المتشابه، و غيره. قيد «به طور خاص» براى آن است كه بعضى از علوم را - هر چند به طور مقدمى در فهم قرآن دخيل باشند، مانند صرف و نحو - خارج كند، نه علم إعراب القرآن را كه به طور خاص در فهم قرآن دخيل است.

به عبارت ديگر، علوم القرآن آن دسته از علومند كه مستقيما و بدون واسطه در فهم قرآن دخيلند، مانند علم ناسخ و منسوخ؛ و به آن دسته از علوم كه در فهم قرآن و غير قرآن‏ دخيلند (مانند صرف و نحو) اصطلاحا علوم القرآن نمی گويند.
اين مركّب اضافى، يعنى علوم القرآن، بعد از نقل اصطلاحى، علم شخصى است براى فنى كه شامل همه علوم خادم در فهم قرآن است. بنابر اين مدلول تضايفى قبل از نقل آن، با مدلول اصطلاحى بعد از آن، مغايرت دارد. گویی علوم القرآن، بعد از علميت، وحدتى انتزاعى يافته و يك علم است كه مسائل آن، علوم مختلف‌های است كه به طور خاص، خادم فهم قرآنند.

منبع: انجمن علمی مطالعات قرآن دانشگاه مذاهب اسلامی