امیرالمؤمنین علیه السلام:
المُؤمِنُ مِرآةُ المُؤمِنِ؛ لِأَنَّهُ يَتَأَمَّلُهُ فَيَسُدُّ فاقَتَهُ، ويُجمِلُ حالَتَهُ.
مؤمن، آينه مؤمن است؛ زيرا به فكر اوست و نيازش را برطرف مى سازد و حالش را نكو مى گردانَد.
تحف العقول صفحه ۱۷۳
امیرالمؤمنین علیه السلام:
المُؤمِنُ مِرآةُ المُؤمِنِ؛ لِأَنَّهُ يَتَأَمَّلُهُ فَيَسُدُّ فاقَتَهُ، ويُجمِلُ حالَتَهُ.
مؤمن، آينه مؤمن است؛ زيرا به فكر اوست و نيازش را برطرف مى سازد و حالش را نكو مى گردانَد.
تحف العقول, صفحه 173
امام محمدباقر علیه السلام فرمودند:
خُذُوا الکلِمَةَ اطَّیبَةَ مِمَّن قالَها و إن لَم یعمَل بِها.
سخن طیب و پاکیزه را از هر که گفت بگیرید، اگر چه او خود، بدان عمل نکند.
تحف العقول، ص۳۹۱
گناهانی که عقوبتش در همین دنیا انجام می شود
یکی از ضروریات دین نیکی به پدر و مادر و اطاعت آنان و نیازردن ایشان است که قرآن کریم در چندین آیه پس از امر به پرستش پروردگار و شریک قرار ندادن برای او، امر به احسان به پدر و مادر فرموده است.
اهمیت و ارزش نیکی بر پدر و مادر بر کسی پوشیده نیست، شیخ حر عاملی در «جواهر السّنیّة» با سندش از حضرت امام صادق (ع) روایت کرده که فرمود: بین اوقاتی که موسی (ع) با پروردگارش مناجات می‌کرد، ناگهان مردی را زیر سایه عرش خدا دید و گفت: پروردگارا این کسی که عرش تو بر او سایه افکنده کیست؟ وحی آمد: ای موسی این جوان نیکی کننده و اطاعت کننده از پدر و مادرش می‌باشد و به سخن‌چینی نمی‌رود "این دو خصلت باعث شده که عرش خدا بر او سایه افکنده".
همچنین در «روضه الواعظین» رسول خدا (ص) فرمود: خشنودی خدا با خشنودی پدر و مادر است و خشم خدا با خشم پدر و مادر است. و نیز فرمود: نیست فرزند نیکو و مطیعی که بنظر رحمت و مهربانی بر پدر و مادر بنگرد مگر برای او به هر نگاهی پاداش حج پذیرفته شده باشد.
در حدیثی بسیار تکان دهنده و در عین حال پندآموز از پیامبر خدا (ص) می‌خوانیم که فرمودند: "سه گناه است که کیفرشان در همین دنیا میرسد و به آخرت نمیافتد: آزردن پدر و مادر، زورگویی و ستم به مردم و ناسپاسی نسبت به خوبی‌های دیگران".1
به همان اندازه که خداوند برای آزردن و ناراحت کردن پدر و مادر عقوبت و کیفر قرار داده برای خوشحال کردن آنان نیز بهره های معنوی فراوانی قرار داده است. امام صادق (ع) می‌فرمایند: "اگر دوست داری خداوند بر عمرت بیفزاید، پدر و مادرت را خوشحال کن"2.
همچنین پیامبر خدا (ص) درباره جایگاه نگاه محبت آمیز فرزند به پدر و مادرش، می‌فرمایند: "نگاه مهرآمیز فرزند به پدر و مادر عبادت است".3
حضرت امام صادق(ع) نیز با بیان توصیه‌هایی درباره فروتنی کردن در مقابل پدر و مادر فرمودند: "نگاهت را جز از سر مهر و دلسوزی به آنان خیره مکن و صدایت را از صدای آنها بلندتر مگردان و رو دست آنها نیز بلند نشو و خود را از آنها جلو مینداز".4
منبع:
1- أمالی المفید: 237 / 1 منتخب میزان الحکمة: 222
2- الزهد للحسین بن سعید: 33 / 87 منتخب میزان الحکمة: 408
3- تحف العقول: 46 منتخب میزان الحکمة: 354
4- الکافی: 2 / 158 / 1 منتخب میزان الحکمة: 614
عنه عليه السلام ـ لابنهِ عليه السلام ـ: فَبادَرْتُك بِالأَدَبِ قَبْل أَنْ يَقْسوَ قلبُكَ وَ يَشتغِلَ لُبُّكَ لتَستَقْبِلَ بجِدِّ رأيِكَ من الأمرِ ما قَد كَفاكَ أهلُ التَّجارِبِ بُغيَتَهُ و تَجرِبَتَهُ، فتكونَ قد كُفِيتَ مَؤونَةَ الطَّلَبِ و عُوفِيتَ مِن عِلاجِ التَّجرِبَةِ. [تحف العقول: 70، شرح نهج البلاغة : 16/66]
امام على عليه السلام ـ در سفارش به فرزند بزرگوارش ـ فرمود: پيش از آن كه دلت سخت و فكرت مشغول گردد به تربيت تو پرداختم تا با انديشه استوارت به امورى كه خداوندانِ تجربه آنها را جسته اند و آزموده اند روى آورى و بدين سان رنج جستجو از تو برداشته شود و از دست زدن به تجربه معاف گردى.
یا هشام! لو کان فی یدک جوزة و قال الناس فی یدک لؤلؤة ما کان ینفعک و انت تعلم انها جوزة
آنچه دارای ملاک است نه آنچه مردم می‌گویند
امام (ع) به هشام بن حکم فرمود:
«یا هشام! لو کان فی یدک جوزة و قال الناس فی یدک لؤلؤة ما کان ینفعک و انت تعلم انها جوزة و لو کان فی یدک لؤلؤة و قال الناس انها جوزة ما ضرک و انت تعلم انها لؤلؤة.» [1].
ای هشام! اگر در دست تو گردویی بود و مردم گفتند مروارید است سودی به حال تو ندارد، در حالی که تو خود می‌دانی که آن گردو است. و چنان چه آنچه در دست تو است مروارید باشد ولی مردم بگویند گردو است، این گفته مردم نیز زیانی به تو نمی‌رساند، در حالی که خود می‌دانی که آنچه در دست داری مروارید است. امام کاظم (ع) در این بیان گهربار پیروان خود را به این حقیقت توجه می‌دهد که ملاک خوبی و بدی و پیشرفت و انحطاط در وجود خود انسان است نه خارج از آن. قضاوت‌ها و اظهار نظرهای مردم نسبت به انسان امری اعتباری است که نه سودی به او می‌رساند و نه زیان، آنچه مایه سود و زیان است ارزش‌ها و ضد ارزش‌هایی است که در وجود خود انسان است. خلاصه فرمایش امام (علیه السلام) این است که مؤمن باید حقیقت‌بین باشد نه دهان‌بین.
پی نوشت ها:
(1) تحف العقول، ص 285.
منبع: زندگانی امام کاظم؛ علی رفیعی، سید محمد حسینی؛ پاییز 1374 ناشر: مؤسسه فیض کاشانی
راهنمای آزمون ارشد و دکتری رشته علوم قرآن و حدیث+مطالب آموزنده قرآنی و حدیثی+علایق شخصی