اطناب به بسط+مثال قرآنی+مثال از قرآن

(کلامِ بيش از مقدار متعارف، به سبب تکثير جمله‌ها و تفصيل عبارات)

اطناب بر دو قسم است:

1. اطناب به بسط

2. اطناب به زيادت

«اطناب به بسط» عبارت است از تکثير و فراوانى جمله‌ها و به تفصيل آوردن کلام؛ مانند:

1. (إِنَّ فِى خَلْقِ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ وَاخْتِلاَفِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ وَالْفُلْكِ الَّتِى تَجْرِى فِى الْبَحْرِ بِمَا يَنفَعُ النَّاسَ وَمَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ السَّمَاء مِن مَّاء فَأَحْيَا بِهِ الأرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَآبَّةٍ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ وَالسَّحَابِ الْمُسَخِّرِ بَيْنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ لآيَاتٍ لِّقَوْمٍ يَعْقِلُونَ) (بقره: 164).

اطناب در اين آيه براى بيان جوانب مختلف مطلب است که تکثير جمله‌ها را لازم دارد؛ يعنى چون خطاب اين آيه به همه انس و جن در همه عصرها براى دانشمندان و بى‌سوادان، موافقان و مخالفان و منافقان است، با جمله‌هاى متعدد و به گونه اطناب آورده شده است.

2. (الَّذِينَ يَحْمِلُونَ الْعَرْشَ وَمَنْ حَوْلَهُ يُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَيُؤْمِنُونَ بِهِ...) (مؤمن: 7). اطناب به «يؤمنون به» در اين آيه، براى اظهار شرف ايمان و ترغيب به آن است.

[1]سيوطي، عبد الرحمان بن ابي بكر، 849 - 911ق.؛ الاتقان فى علوم القرآن; جلد3; صفحه 216.

منبع: فرهنگ نامه علوم قرآن؛ نویسنده، دفتر تبلیغات اسلامی، جلد: 1،  صفحه 1004