استفهام تقریری یعنی چه|Estefham Taqriri

استفهام تقریری یعنی چه|Estefham Taqriri

استفهام تقریری به پرسش به قصد گرفتن اقرار و اعتراف از مخاطب اطلاق می‌شود.

تعریف

تقریر یعنی کسی را به اقرار واداشتن. «استفهام تقریری» -از اقسام استفهام مجاز ی- برای واداشتن مخاطب به اقرار و اعتراف به حقی است که نزد خودش آشکار است و به علتی از اقرار به آن طفره می‌رود.

تفاوت استفهام تقریری با استفهام انکاری

کلام، در استفهام تقریری برخلاف انکاری، مثبت است؛ به همین دلیل، جمله ایجابیه به آن عطف می‌شود؛ مانند: (الم یجدک یتیما فآوی ووجدک ضالا فهدی)؛ "مگر نه تو را یتیم یافت پس پناه داد؛ و تو را سرگشته یافت پس هدایت کرد". [۱]

همچنین استفهام تقریری نیز بر جمله ایجابی عطف می‌شود؛ مانند: (... اکذبتم بآیاتی ولم تحیطوا بها علما...) ؛ "آیا نشانه‌های مرا به دروغ گرفتید و حال آنکه از نظر علم بدانها احاطه نداشتید" [۲]؛ البته این مطلب بنا بر تقریر جرجانی است که این آیه را از قبیل آیه (وجحدوا بها واستیقنتها انفسهم...) [۳] دانسته است.

استفهام تقریری در اصل همان استفهام انکاری است، و انکار یعنی نفی، و نفی نفی، اثبات می‌شود؛ بنا براین، استفهام تقریری، مفهومی مثبت را افاده می‌نماید؛ مانند: (الیس الله بکاف عبده...) [۴]؛ (... الست بربکم...) [۵] و (... الم تعلم ان الله علی کل شیء قدیر). [۶] [۷] [۸]

پانویس

۱. سوره ضحی/۹۳، آیه۶ - ۷.
۲. سوره نمل/۲۷، آیه۸۴.
۳. سوره نمل/۲۷، آیه۱۴.
۴. سوره زمر/۳۹، آیه۳۶.
۵. سوره اعراف/۷، آیه۱۷۲.
۶. سوره بقره/۲، آیه۱۰۶.
۷. زرکشی، محمد بن بهادر، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۲، ص۳۳۱-۳۳۸.
۸. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، الاتقان فی علوم القرآن، ج۳، ص۲۶۹.

منبع

فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «استفهام تقریری».

وبلاگ تخصصی رشته علوم قرآن و حدیث