اَمَّن یُّجیبُ المُضطَرَّ اِذا دَعاهُ وَ یَکشِفُ السُّوءَ (آيه 62 سوره نمل)

أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَإِلَٰهٌ مَعَ اللَّهِ ۚ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ

ترجمه مهدي فولادوند: يا [كيست‌] آن كس كه درمانده را - چون وى را بخواند - اجابت مى‌كند، و گرفتارى را برطرف مى‌گرداند، و شما را جانشينان اين زمين قرار مى‌دهد؟ آيا معبودى با خداست؟ چه كم پند مى‌پذيريد.

ترجمه پيكتال: 

Is not He (best) Who answereth the wronged one when he crieth unto Him and removeth the evil, and hath made you viceroys of the earth? Is there any Allah beside Allah? Little do they reflect

ترجمه شاكر:

Or, Who answers the distressed one when he calls upon Him and removes the evil, and He will make you successors in the earth. Is there a god with Allah? Little is it that you mind
 

ترجمه يوسفعلي:

Or, Who listens to the (soul) distressed when it calls on Him, and Who relieves its suffering, and makes you (mankind) inheritors of the earth? (Can there be another) god besides Allah? Little it is that ye heed

ترجمه قاري:

Is He who answers the call of the distressed [person] when he invokes Him and removes his distress, and makes you successors on the earth...? What! Is there a god besides Allah? Little is the admonition that you take
 

آیه «أَمَّنْ يُجیب» شصت و دومین آیه سوره نمل که معمولاً برای نجات از گرفتاری، ناراحتى و بیمارى‌ها خوانده می‌شود.

آیه امن یجیب.jpeg

در این آیه، روی عنوان «مضطر» تکیه شده است؛ چراکه یکی از شرائط اجابت دعا آن است که دعا صادقانه باشد و انسان مضطری که دیگر به غیر خدا امیدی ندارد و کاملا درمانده شده است، دعایش حقیقی است و در این حالت فرد فقط خدا را می‌خواند و خدا هم اجابت می‌کند.

بنابر برخی از احاديث این آیه بر حضرت مهدی (عج) تطبیق شده است. حضرت امام صادق (ع) فرمودند: این آیه در مورد قائم نازل شده، به خدا سوگند مضطر او است، هنگامی که در مقام ابراهیم دو رکعت نماز بجا می‌آورد و دست به درگاه خداوند متعال برمی‌دارد دعای او را اجابت می‌کند، ناراحتی‌ها را برطرف می‌سازد و او را خلیفه روی زمین قرار می‌دهد.


متن آیه

اَمَّن یُّجیبُ المُضطَرَّ اِذا دَعاهُ وَ یَکشِفُ السُّوءَ وَ یَجعَلُکُم خُلَفاءَ الاَرضِ ءَاِلهٌ مَّعَ اللهِ قَلیلاً مَا تَذَکَّرُونَ.

[آیا آن شریکان بهترند] یا کسی که [دعای] شخص گرفتار را هنگامی که او را می‌خواند، پاسخ می‌دهد و آسیب و گرفتاری‌اش را برطرف می‌سازد و شما را جانیشنان [روی] زمین قرار می‌دهد (جانشنان خدا در روی زمین، و حاضران در جای رفتگان)؟ آیا با خدای یکتا معبودی هست؟ بسیار اندک متذکر می‌شوید!
 

مضمون آیه

در این آیه، روی عنوان مضطر تکیه شده است؛ چراکه یکی از شرائط اجابت دعا آن است که دعا صادقانه باشد و انسان مضطری که دیگر به غیر خدا امیدی ندارد و کاملا درمانده شده است، دعایش حقیقی است و در این حالت فرد فقط خدا را می‌خواند و خدا هم اجابت می‌کند.[۱]

تفسیر روایی آیه
بر اساس روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده است ایشان یک مصداق این آیه را امام مهدی دانسته‌اند: صالح بن عقبه می‌گوید امام صادق(ع) فرمودند: این آیه در مورد قائم نازل شده، به خدا سوگند مضطر او است، هنگامی که در مقام ابراهیم دو رکعت نماز بجا می‌آورد و دست به درگاه خداوند متعال برمی‌دارد دعای او را اجابت می‌کند، ناراحتی‌ها را برطرف می‌سازد و او را خلیفه روی زمین قرار می‌دهد.[۲]

جایگاه آیه در فرهنگ عمومی
در زبان عموم مردم از این آیۀ شریفه به عنوان دعا تعبیر می‌شود و حتی مراسمی به عنوان ختم امن یجیب مرسوم هست.[۳] میرزا جواد ملکی تبریزی هم می‌گوید:‌ خوب است انسان هنگامی که با سختی‌ها و مشکلات روبه‌رو شد این آیۀ شریفه را بخواند[۴] البته توجه به این نکته هم لازم است که آیه هیچ سبک و سیاق دعایی ندارد و امامان وقتی که از این آیه ارادۀ دعا می‌کردند این‌گونه قرائت می‌کردند: یا مَنْ یجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ.[۵]

پانویس

طباطبایی، المیزان، ۱۳۹۳ق، ج۱۵، ص۳۸۱.

قمی، تفسیر قمی، ۱۳۶۳ق، ج۲، ص۱۲۹.

«امشب ختم امن یجیب بگیرید»

ملکی تبریزی، المراقبات، ۱۳۸۸ش، ص۲۶۱.

مجلسی، بحارالأنوار، ۱۴۰۳ق، ج۹۲، ص۱۰۳؛ ابن طاووس، مهج الدعوات، ۱۴۱۱ق، ص۳۴۲