ابن جوزی کیست

ابوالفرج عبدالرحمن بن علی ابوالفضائل جمال‌ الدین بغدادی معروف به ابن جوزی (۵۱۰ه/۱۱۱۶م - ۱۲ رمضان ۵۹۲ ه)، فقیه، محدث، متکلم و تاریخ‌نگار حنبلی‌ مذهب بغدادی بود.نسب خانوادگی وی به ابوبکر اولین خلیفه مسلمانان می رسد.[۱]

تبارشناسی

نام کامل وی حکایت از آن دارد که نسب وی به اولین خلیفه مسلمانان و صحابی پیامبر، ابوبکر می رسد. نام کامل وی ابوالفرج جمال الدین عبدالرحمن ابن ابی الحسن علی ابن محمد ابن علی ابن عبدالله ابن حمادیابن احمد ابن محمد ابن جعفر ابن الجوزی عبدالله ابن قاسم ابن محمد ابن عبدالله ابن عبدالرحمن ابن القاسم ابن محمد ابن ابی بکر صدیق قرشی است.[۲]

الهیات

وی به خاطر موضعی که در برابر دیکر حنبلی ها در مورد خداشناسی داشت معروف است.وی بر این باور بود که حنبلیانی چون ابن زقونی و قاضی ابو یعلا در مورد توصیفات حق تعالی افراط کرده اند چرا که صفات خداوند را مانند انسان انگاران بیان کرده اند.[۳]

اختلاف در مذهب وی

برخی معتقدند که وی جنبلی نبوده است و بنابر حفظ ظواهر مذهب خود را حنبلی اظهار می کرده است. بلکه وی را قائل به مذهب تشیع می دانسته اند.وی صاحب قول معروفی است در این باره که از وی پرسیده شد که علی افضل است یا ابوبکر و ایشان پاسخ داده است: من کان بنته فی بیته..یعنی کسی که دخترش در خانه اوست.مثلا خوانساری نقل می کند که ابن جوزی کرامت رد الشمس را به علی نسبت می دهد.در حالیکه هادی عالم زاده این قول را با سخن ابن جوزی در کتاب تلبیس ابلیس همخوان نمی بیند.به هر حال نمی توان ارادت و معرفت وی به علی را انکار کرد. وی در مورد علی، منزلت و مقام والای وی را نزد پیامبر متذکر شده است[۴]

زمینه های علمی

ابن جوزی از 13 سالگی به تالیف پرداخت و تا پایان عمر از نوشتن باز نایستاد. ابوالفرج بن جوزی بیش از ۱۰۰ کتاب در رشته‌های گوناگون و در کل بیش از ۳۸۰ کتاب و رساله نوشت.وی با علوم عقلی و کلام و فلسفه مخالفت داشته است و معتقد بوده است که نباید مردم عادی را با علم کلام آشنا کرد.[۵] غلامحسین ابراهیمی دینانی نقد ابن جوزی در فیلسوفان اسلامی را صادق نمی داند.دینانی بیان می کند که عقائدی که ابن جوزی به فلاسفه منسوب کرده است وجود ندارد و در واقع چنین نیست.مثلا ابن جوزی می گوید که فلاسفه می گویند خداوند به خوداش علم دارد و به غیر خوداش علم ندارد.و نیز بیان می کند که خداوند در نظر ابن سینا علم به جزئیات ندارد.در حالیکه از نظر ابن سینا علم به کلیات مستلزم علم به جزییات است.[۶] از کارهای بی‌سابقه ابن جوزی، بیان یک دوره تفسیر قرآن بر روی منبر است. تدریس بخش مهمی از زندگی اجتماعی ابن جوزی را دربرمی‌گرفت. وی در پنج مدرسه تدریس می‌کرده‌است.

مرگ

ابن جوزی در ۸۶ سالگی در بغداد درگذشت و در گورستان بابُ الحَرْب خاکسپاری شد.

آثار مهم

اسبابُ النُّزول
روحُ الارواح
مولدُ النَّبی
النُطقُ المَفهوم
کتاب اخبارالبرامکه (تاریخچه برمکیان)
تلقیح فهوم الاثر فی التاریخ و السیر
تنویر الغبش فی فضل السودان و الحبش
حسن السلوک الی مواعظ الملوک
الذهب المسبوک فی سیر الملوک
سیرةالعمرین
عجائب النساء (شگفتی‌های زنان)
کتاب الالقاب
اللباب فی قصص الانبیاء
کتاب ما یلحن فیه العامة
المدهش
مناقب معروف الکرخی
مناقب الامام احمد بن حنبل
کتاب الفروسیة
صفةالصفوة (ویژگی صوفی‌گری)
زاد المسیر فی علم التفسیردر چهار بخش
نواسخ القرآن
الموضوعات من الأحادیث المرفوعات

جامع المسانید و الألقاب (جامع صحاح ستة)
الناسخ والمنسوخ فی الحدیث
تلبیس ابلیس (ترفندهای شیطان)
التذکرة فی الوعظ
ذم الهوی
صید الخاطر
لفتة الکبد الی نصیحة الولد
المنتظم فی تاریخ الملوک والامم
تاریخ بیت المقدس
أخبار الحمقی والمغفلین
ولقط المنافع، فی الطب.
تنبیه النائم الغمر علی مواسم العمر
لفتة الکبد الی نصیحة الولد
أعمار الاعیان[۷]

کتاب درباب جایز بودن لعن یزید

این جوزی کتابی به نام «الرد علی المتعصب العنید المانع من لعن یزید» نگاشته است که در واقع ردی بر کتاب ابن زهیر حنبلی است که در فضائل معاویه و یزید نگاشته است.وی در این کتاب بر این باور است که لعن کردن یزید از نظر امام احمد ابن حنیل جایز است و مانعی ندارد.[۸]