اصحاب ارأیت

در پی‌جویی‌ از تاریخ‌ تقابل‌های‌ مذهبی‌ در سده نخست‌ هجری‌، نخستین‌ رویارویی‌ میان‌ یک‌ گروه‌ مصر بر سنت‌های‌ پیشین‌ با گروهی‌ متخاصم‌ در منازعات‌ رجالی‌ از تابعان‌ با گروهی‌ از دانشجویان‌ جوان‌ خود، رخ‌ می‌نماید که‌ به‌ دنبال‌ طرح‌ پرسش‌هایی‌ تقدیری‌ (فرضی‌) و گسترش‌ دادن‌ نظری‌ فقه‌ بوده‌اند.

این‌ گروه‌ از سوی‌ جناح‌ غالب‌ سنت‌گرا، «اصحاب‌ ارأیت‌» خوانده‌ می‌شد، اما هنوز این‌ گروه‌ جوان‌ از چنان‌ موقعیتی‌ برخوردار نشده‌ بودند تا سنت‌گرایان‌ خود نیز در تقابل‌ با ایشان‌ نیازمند نامیده‌ شدن‌ به‌ نامی‌ بوده‌ باشند.

در نسل‌ بعد، نیاز روزافزون‌ به‌ فقهی‌ نظام‌پذیر و برخوردار از ساختاری‌ قانون‌مند، شرایط را به‌ زیان‌ سنت‌گرایان‌ تغییر داد و ناتوانی‌ِ روزافزای‌ آنان‌ در پاسخ‌گویی‌ به‌ نیازهای‌ اجتماعی‌، به‌ زودی‌ جای‌گاه‌ خصم‌ را در محافل‌ علمی‌ مستحکم‌ ساخت‌ (برای‌ بازتابی‌ از شرایط، به این منابع رجوع کنید)

 گروهی از جویندگان فقه و شرکت کنندگان در محافل تابعان، به دنبال طرح پرسشهایی تقدیری و گسترش دادن نظری فقه بوده اند که جناح غالب، آنان را «اصحاب أرأیت» یا «أرأیتیون» لقب می دادند. این نام گذاری از آن رو بود که اینان پرسشهای فرضی خود را غالباً با عبارت قالبی و تکرار شونده «اَرَأَیتَ. . . » خطاب به شیخ و استاد خود مطرح می کرده اند.