تعریف «حجیت ظواهر کتاب» در علم اصول

صحّت استناد به ظواهر آیات قرآن در استنباط حکم شرعی را حجیت ظواهر کتاب گویند.

حجیت ظواهر کتاب، مقابل حجیت نصوص کتاب و به معنای اعتبار ظواهر قرآن و صحت استناد به آنها در مقام استنباط و احتجاج است که نتیجه آن، منجّزیت در صورت مطابقت با واقع و معذّریت (در صورت مخالفت با واقع) است.

اختلاف در ظاهر حجیت کتاب

درباره حجیت ظواهر کتاب، اختلاف است؛ اصولیون به حجیت ظواهر کتاب اعتقاد داشته و آن را از مصادیق مبحث حجیت ظواهر در اصول می‌دانند، اما اخباری‌ها، منکر حجیت آن هستند.

دلیل مهم اصولی‌ها بر حجیت ظواهر کتاب، بنای عقلا است، که در محاورات خود و در تفهیم مقاصد خویش، به ظواهر کلام یک دیگر تمسک می‌نمایند. مخالفان حجیت ظواهر نیز به ادله‌ای هم چون اختصاص فهم قرآن به معصومین علیهم‌السّلام، به عنوان تنها مخاطب آن، تمسک نموده‌اند. اصولی‌ها به تمامی این ادله پاسخ داده‌اند. [۱] [۲] [۳] [۴] [۵]  [۶] [۷] [۸] [۹] [۱۰] [۱۱] [۱۲] [۱۳] [۱۴] [۱۵] [۱۶] [۱۷]

پانویس

 ۱. میرزای قمی، ابوالقاسم بن محمد حسن، قوانین الاصول، ج۱، ص۳۹۳.    
۲. اصفهانی، محمد حسین، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، ص۲۴۰.    
۳. خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، ج۲، ص ۹۶-۹۵.    
۴. حکیم، محمد سعید، المحکم فی اصول الفقه، ج۳، ص۱۷۴.    
۵. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن حسین، کفایة الاصول، ص۲۸۱.    
۶. سبحانی تبریزی، جعفر، المحصول فی علم الاصول، ج۳، ص۱۴۶.    
۷. مظفر، محمد رضا، اصول الفقه، ج۲، ص۵۳.    
۸. موسوی بجنوردی، محمد، مقالات اصولی، ص۱۵.
۹. بهبهانی، محمد باقر بن محمد اکمل، الفوائد الحائریة، ص ۲۸۶-۲۸۳.    
۱۰. فیض، علیرضا، مبادی فقه و اصول، ص۲۵.
۱۱. نائینی، محمد حسین، اجود التقریرات، ج۲، ص۹۱.    
۱۲. صدر، محمد باقر، بحوث فی علم الاصول، ج۴، ص۲۵۸.    
۱۳. مشکینی، علی، اصطلاحات الاصول، ص۲۲۹.    
۱۴. خمینی، مصطفی، تحریرات فی الاصول، ج۶، ص۳۲۱.    
۱۵. فاضل لنکرانی، محمد، سیری کامل در اصول فقه، ج۱۰، ص ۲۸۰-۲۵۲.
۱۶. محمدی، ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی یا اصول فقه، ص ۱۵۳-۱۵۱.
۱۷. طباطبایی حکیم، محمد تقی، الاصول العامة للفقه المقارن، ص۱۰۲.    


منبع

فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۴۰۵، برگرفته از مقاله «حجیت ظواهر».