رابطه دلالت تصدیقی ثانیه با مراد جدی (درس اصول استاد حمید درایتی)

رابطه دلالت تصدیقی ثانیه با مراد جدی (درس اصول استاد حمید درایتی)

رابطه دلالت تصدیقی ثانیه با مراد جدی:

دلالت تصدیقی ثانیه با مراد جدی متفاوت است و این فارق را می توان در اوامر امتحانیه دید، زیرا در این موارد توهم اراده جدی هست (که این دلالت تصدیقی ثانیه است) اما مولا مراد جدی ندارد.

نظر مرحوم خویی در دلالت تصوری:

سابق بر این سخن در این بود که آیا دلالت وضعیه تصوریه است یا تصدیقیه؟ از کلام مرحوم خویی بیان شد که بنابر تعهد، دلالت تصدیقی است و دیگران هم پذیرفتند.

شهید صدر و دیگران در این خصوص قائل به این شدند که: بنابر مسلک اعتبار، دلالت وضعیه، دلالت تصوریه است و امکان ندارد که این دلالت، تصدیقیه باشد. اما مرحوم خویی فرمودند: بنابر مسلک اعتبار هم باید دلالت تصدیقیه باشد.

دلیل ایشان بر این مطلب این است که: حکمت وضع الفاظ، سهولت و امکان تفهیم و تفهم است، بدین معنا که واضع، الفاظ را به این هدف برای معانی قرار داده است که وقتی می خواهیم معانی و مقاصدی را به دیگران بفهمانیم از این الفاظ استفاده می کنیم. لذا، وضع لفظ بر معنا در فرض تفهیم و تفهم معنا دارد و آن جایی که قرار نیست معنایی را به دیگری بفهمانیم، حکمت وضع وجود ندارد.

در نتیجه: دلالت لفظ بر معنا محدود است به مواردی که شما اراده تفهیم و تفهم را دارید، چون همیشه عمل شما تابع غرض شماست.

ادامه نوشته

اراده متکلم: استعمالی و جدی

اراده متکلم: استعمالی و جدی

المقدمة الاولی: متکلم دو اراده دارد یکی استعمالیة و یکی جدیة.

اراده ی استعمالیة همان احضار معنا در ذهن مخاطب است که به وسیله ی لفظ صورت می گیرد گاه این اراده ی صد در صد با اراده ی جدیه ی موافق است و گاه صد در صد مغایر است یعنی فرد فقط اراده ی استعمالیة دارد و اصلا اراده ی جدیة ندارد مثلا در جائی که فرد شوخی می کند و یا در حال توریه و یا تقیه است و گاه بخشی مطابق اراده ی استعمالیة و جدیة است (مانند عالم عادل) و چند درصد فقط مطابق اراده ی استعمالیة می باشد (مانند عالم) مانند آنجا که از عام خاص و از مطلق مقید اراده کند.

المقدمة الثانیة: بحث در ظواهر است ولی مجمل و متشابه از بحث ما خارج است. زیرا مجمل ظهور ندارد و در متشابه ظهوری لرزان و غیر ثابت وجود دارد که چه بسا مراد حقیقی آن واضح نیست.

بعد از بیان این دو مقدمه می گوییم:

ظواهر (و به بیان دیگر اراده ی استعمالی) چه مسئولیتی را به دوش می کشد؟ مسئولیت آن این است که معنا را بوسیله ی لفظ در ذهن مخاطب ایجاد کند. واضح است که اگر مسئولیت ظواهر همین است دلالت ظواهر نسبت به آن مسئولیت دلالت قطعیة دارد نه ظنیة زیرا الفاظ برای معانی وضع شده است و متکلم هم به اراده ی استعمالیة همان لفظ را در همان معنا وضع کرده است و با بردن کلام معنا در ذهن متکلم ایجاد می شود.

زید کثیر الرماد - اراده استعمالی - مراد جدی

در جملات اخباری کنایی و در اوامر امتحانی، این دو اراده به روشنی از هم تفکیک می‌گردند:

۱. در کنایات، مثل: «زید کثیر الرماد»، اراده استعمالی نسبت به لفظ «زید» و «لفظ» کثیر الرماد «این است که هر دو در معنای حقیقی استعمال شده‌اند، اما مراد جدی از آن‌ها، سخاوت زید است.

۲. در اوامر امتحانی، مثل امر به ذبح اسماعیل علیه‌السّلام، مراد استعمالی، ذبح اسماعیل است، اما مراد جدی، امتحان حضرت ابراهیم علیه‌السّلام است.

اراده استعمالی و جدی

المقدمة الاولی: متکلم دو اراده دارد یکی استعمالیة و یکی جدیة.

اراده ی استعمالیه همان احضار معنا در ذهن مخاطب است که به وسیله ی لفظ صورت می گیرد گاه این اراده ی صد در صد با اراده ی جدی موافق است و گاه صد در صد مغایر است یعنی فرد فقط اراده ی استعمالیة دارد و اصلا اراده ی جدی ندارد مثلا در جائی که فرد شوخی می کند و یا در حال توریه و یا تقیه است و گاه بخشی مطابق اراده ی استعمالیه و جدیه است (مانند عالم عادل) و چند درصد فقط مطابق اراده ی استعمالیة می باشد (مانند عالم) مانند آنجا که از عام خاص و از مطلق مقید اراده کند.

المقدمة الثانیة: بحث در ظواهر است ولی مجمل و متشابه از بحث ما خارج است. زیرا مجمل ظهور ندارد و در متشابه ظهوری لرزان و غیر ثابت وجود دارد که چه بسا مراد حقیقی آن واضح نیست.

بعد از بیان این دو مقدمه می گوییم:

ظواهر (و به بیان دیگر اراده ی استعمالی) چه مسئولیتی را به دوش می کشد؟ مسئولیت آن این است که معنا را بوسیله ی لفظ در ذهن مخاطب ایجاد کند. واضح است که اگر مسئولیت ظواهر همین است دلالت ظواهر نسبت به آن مسئولیت دلالت قطعیة دارد نه ظنیة زیرا الفاظ برای معانی وضع شده است و متکلم هم به اراده ی استعمالیة همان لفظ را در همان معنا وضع کرده است و با بردن کلام معنا در ذهن متکلم ایجاد می شود.

راه های رسیدن به مراد شارع (مفاد استعمالی مراد جدی)

برای رسیدن به مراد شارع بلکه هر متکلّمی باید چهار مرحله را پیمود:

مرحله اوّل: مرحله تشخیص قالب ها:

این مرحله برای تشخیص معنای قالب های جملات است به گونه ای که اگر قرینه متّصله و منفصله ای نباشد، همین قالب، مراد جدّی متکلّم می گردد. این مرحله أعمّ از حقیقت و مجاز است. مثلاً لفظ «أسد» در قالب «رأیتُ أسداً» معنای حیوان مفترس می دهد و در قالب « رأیتُ أسداً یرمی» معنای مرد شجاع. بسیاری از بحث های مقدّماتی علم اصول فقه، مثل بحث أوامر و نواهی و مشتقّ مربوط به این مرحله اند به این صورت که در این بحث ها از این صحبت می شود که صیغه أمر یا نهی اگر بدون قرینه متّصله و منفصله استعمال شوند، قالب برای چه معنایی هستند؟ و هم چنین بحث قرینیّۀ الموجود مربوط به این مرحله است. مثلاً در جمله «رأیتُ أسداً ینام» اگر شکّ شود که «ینام» قرینه بر معنای رجل شجاع هست یا خیر، به این معناست که معنای این قالب معلوم نیست. این مرحله ارتباطی با بحث دلالت تصوّریّه ندارد؛ زیرا دلالت تصوّریّه حتّی قبل از تمام شدن جمله و به محض شنیدن کلمه حاصل می شود، ولی بحث معنای قالب بعد از اتمام جمله و اتمام همه قرائن متّصله و منفصله است. مثلاً در مثال «رأیتُ أسداً یرمی» أسد به دلالت تصوّریّه بر معنای حیوان مفترس دلالت می کند، اگرچه بعد از آمدن لفظ «یرمی»دلالت تصوّریّه آن به رجل شجاع تغییر می کند.

ادامه نوشته

تعریف «حجیت ظواهر کتاب» در علم اصول

تعریف «حجیت ظواهر کتاب» در علم اصول

صحّت استناد به ظواهر آیات قرآن در استنباط حکم شرعی را حجیت ظواهر کتاب گویند.

حجیت ظواهر کتاب، مقابل حجیت نصوص کتاب و به معنای اعتبار ظواهر قرآن و صحت استناد به آنها در مقام استنباط و احتجاج است که نتیجه آن، منجّزیت در صورت مطابقت با واقع و معذّریت (در صورت مخالفت با واقع) است.

ادامه نوشته

مقاله نقش سنّت در حجیّت فهم ظواهر کتاب

مقاله نقش سنّت در حجیّت فهم ظواهر کتاب

مبادی تصدیقی بحث

أ. اعجاز قرآن از موضوعاتی است که در حوزه علوم قرآنی و اعتقاد عامه مسلمانان مورد اجماع است و در موارد بسیاری بر اساس بُعد اعجازی قرآن، اعتبار کتاب الاهی و آورنده آن مورد تصدیق قرار می گیرد. در این مرحله، اعتبار و حجیّت کتاب به معنای صحّت انتساب آن به حق تعالی و تصدیق دعوی الاهی بودن متحدّی به کتاب، یعنی رسول گرامی اسلام است.(2) گاه از این مرحله به «حجیّت ذاتی قرآن» یاد می شود که مدلول آن، عدم اتّکای قرآن به غیر در هویدا ساختن بُعد الاهی خود است؛ البتّه یادآوری می کنیم اثبات الاهی بودن کتاب، در اعجاز آن منحصر نیست و راه های دیگری هم در این زمینه وجود دارد؛ از جمله سایر معجزات نبوی که دعوی نبوّت را اثبات می کند، الاهی بودن کتاب را هم به ثمر می نشاند.

ادامه نوشته

مفاد استعمالی|مراد جدی

مفاد استعمالی|مراد جدی

مفاد استعمالی معنایی است که ظاهر کلام به دست می دهد و مراد واقعی معنایی است که گوینده از کلام خویش اراده می کند.

ادامه نوشته

تعریف اراده استعمالی (مفاد استعمالی)+مثال قرآنی

تعریف اراده استعمالی (مفاد استعمالی)+مثال قرآنی

اراده استعمالی به قصد ایجاد یک معنا در ذهن مخاطب، یا قصد استعمال لفظ در معنا اطلاق می‌شود.

ادامه نوشته