شناخت حدیث (مبانی فهم متن - اصول نقد سند)
فهرست تفصیلی عناوین
عنوان صفحه
مقدّمه 13
فصل اوّل _ معناشناسی درایه الحدیث و ارتباط آن با فقه الحدیث 19
مقدّمه 21
1_ 1_ درایه الحدیث از نظر لغوی 21
1_ 2_ دوره ی متقدّمان 23
1_ 3_ دوره ی متأخّران 31
1_ 4_ دوره ی معاصران 36
1_ 5_ ارتباط دو علم «درایه» و «رجال» 38
نتیجه گیری: 40
فصل دوم _ اجمال و تبیین در روایات 41
مقدّمه 43
2_ 1_ طرح مسأله 43
2_ 2_ بررسی علل ذاتی در اجمال روایات 47
2_ 2_ 1_ اشتراک لفظی 47
2_ 2_ 2_ احادیث متشابه 49
2_ 2_ 3_ اختلاف افهام مخاطبان 51
2_ 2_ 4_ غرائب لفظی در روایات 52
2_ 2_ 5_ صدور حدیث بر سبیل اجمال 54
2_ 3_ علل عرضی در اجمال روایات 56
2_ 3_ 1_ نقل به معنی در حدیث 57
2_ 3_ 2_ تقطیع نامناسب حدیث 58
2_ 3_ 3_ غفلت از قرائن صدور حدیث 62
2_ 3_ 4_ صدور حدیث بر مبنای تقیه 63
2_ 3_ 5_ معاریض کلام 64
2_ 4_ طرق تبیین مجملات روایی 66
2_ 4_ 1_ تبیین حدیث در پرتو حدیث 66
2_ 4_ 2_ تبیین حدیث در پرتو قرآن 67
ص:4
فصل سوم _ ضوابط فهم حدیث در لسان روایات 71
مقدّمه 73
3_ 1_ معناشناسی فقه الحدیث 73
3_ 2_ جایگاه فقه الحدیث در روایات معصومان 76
3_ 3_ اهم ضوابط فهم حدیث در روایات اهل بیت 78
3_ 3_ 1_ نقل به الفاظ یا نقل به معنای حدیث 78
3_ 3_ 2_ تنویع حدیث و لزوم شناخت آن 80
3_ 3_ 3_ توسعه در معانی کلمات حدیث 83
3_ 3_ 4_ حقیقت و مجاز در حدیث، تفسیر غرائب 86
3_ 3_ 5_ فهم حدیث در پرتو سبب صدور 88
3_ 3_ 6_ اجمال و تبیین در حدیث، ضرورت جمع احادیث وارده در یک
موضوع 89
3_ 3_ 7_ نقل کامل یا تقطیع نامناسب حدیث 89
3_ 3_ 8_ مبانی نقد حدیث، راهکارهای حل تعارض اخبار 91
3_ 3_ 8_ 1_ عرضه ی حدیث بر قرآن 91
3_ 3_ 8_ 2_ عرضه ی حدیث بر سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 92
3_ 3_ 8_ 3_ عرضه ی حدیث بر سیره ی معصومان علیهم السلام 93
فصل چهارم _ ضوابط مهم در فهم سنّت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم 97
مقدّمه _ کاوشی دوباره در ضوابط فهم حدیث 99
4_ 1_ فهم سنّت در پرتو قرآن 101
4_ 2_ جمع احادیث وارده در یک موضوع در کنار یکدیگر 103
4_ 3_ کوشش در جمع بین اخبار متعارض 105
4_ 4_ شناخت ناسخ و منسوخ در حدیث 107
4_ 5_ شناخت اسباب ورود حدیث 108
4_ 6_ شناخت غریب الحدیث 110
4_ 7_ دریافت سنّت مطابق فهم صحابه 111
4_ 8 _ رجوع به کتب شرح روایات 115
فصل پنجم _ تقطیع حدیث، علل و پیامدهای آن 117
مقدّمه 119
5_ 1_ طرح مسأله 119
5_ 2_ علل تقطیع 120
5_ 2_ 1_ تقطیع به منظور تبویب حدیث 121
5_ 2_ 2_ تقطیع به منظور اختصار حدیث 125
5_ 2_ 3_ تقطیع به منظور تنظیم کلام 128
5_ 2_ 4_ تقطیع به قصد تحریف و فریبکاری 130
ص:5
5_ 2_ 4_ 1_ تقطیع حدیث و پوشاندن حقیقت 131
5_ 2_ 4_ 2_ تقطیع حدیث و اثبات معتقدات کلامی 132
5_ 2_ 4_ 3_ تقطیع حدیث و انحراف افکنی 135 5_ 3_ جمع بندی و نتایج فصل حاضر 137
فصل ششم _ نقل به معنی در حدیث، علل و پیامدهای آن 139
مقدّمه 141
6_ 1_ طرح مسأله 141
6_ 2_ تبیین نقل به معنی 142
6_ 3_ بررسی واقعیّت تاریخی نقل به معنی 143
6_ 4_ ادلّه ی مخالفان و موافقان نقل به معنی 146
6_ 4_ 1_ ادلّه ی مخالفان نقل به معنی 147
6_ 4_ 2_ ادلّه ی موافقان نقل به معنی 148
6_ 5_ جمع بندی نظرات موافقان و مخالفان نقل به معنی و بیان ضوابط 152
6_ 6_ نقل به معنی در روایات شیعه 153
6_ 7_ پیامدهای نقل به معنی 157
6_ 7_ 1_ پیامدهای ادبی _ بلاغی 157
6_ 7_ 2_ پیامدهای معنوی (فقه الحدیثی) 159
6_ 8_ نتایج فصل حاضر 160
فصل هفتم _ رابطه ی تاریخ و فهم و نقد حدیث 161
مقدّمه 163
7_ 1_ طرح مسأله 163
7_ 2_ ارتباط شرایط فرهنگی، اجتماعی و... با فهم حدیث 164
7_ 2_ 1_ حدیث «حسین منّی و أنا من حسین» 164
7_ 2_ 2_ حدیث «الایمان ان یطاع الله و لا یعصی» 167
7_ 2_ 3_ حدیث «یجوز ان یقال لله انّه شیء...» 170
7_3_ ارتباط سبب صدور حدیث با فهم آن 173
7_ 3_ 1_ حدیث منزلت: «أنت منّی بمنزله هارون من موسی إلّا...» 174
7_ 3_ 2_ حدیث: «اللهمّ استجب لسعدٍ اذا دعاک» 175
7_ 3_ 3_ حدیث «افطر الحاجم و المحجوم» 176
7_ 3_ 4_ حدیث «الفرار من الطاعون کالفرار من الزحف» 177
7_ 3_ 5_ حدیث «مات رجل من الانصار و ترک دینارین» 178
7_ 4_ ارتباط تاریخ با نقد حدیث 179
7_ 4_ 1_ نقش تاریخ در اثبات روایات 179
7_ 4_ 2_ نقش تاریخ در انکار برخی از روایات و وقایع 180
7_ 4_ 3_ آسیب شناسی نقد تاریخی حدیث 180
7_ 5_ نتایج فصل حاضر 181
فصل هشتم _ گونه شناسی تبیین واژگان دینی روایات معصومان علیهم السلام 183
ص:6
مقدّمه 185
8_ 1_ طرح مسأله 185
8_ 2_ بیان تفسیری یا ظاهری 187
8_ 2_ 1_ توضیح واژه بر اساس زبان و ادبیات عرب 188
8_ 2_ 2_ توضیح واژگان بر اساس اصول عقلایی محاوره 191
8_ 3_ بیان توصیفی 193
8_ 4_ بیان توسیعی 194
8 _ 5_ بیان تمثیلی 196
8_ 5 _ 1_ اشارات تمثیلی اهل بیت علیهم السلام نسبت به واژگان قرآن 196
8_ 5 _ 2_ اشارات تمثیلی اهل بیت علیهم السلام نسبت به روایات 197
8_ 6_ بیان غایی 198
8_ 7_ بیان تصویری 199
8_ 8_ بیان مصداقی 201
8_ 9_ بیان تأویلی 203
8_ 10_ نتایج فصل حاضر 205
فصل نهم _ خانواده ی حدیث و نقش آن در فقه الحدیث 207
مقدّمه 209
9_ 1_ طرح مسأله 209
9_ 2_ شناخت انواع روایات 210
9_ 2_ 1_ حدیث مدرج 211
9_ 2_ 2_ حدیث مزید 212
9_ 2_ 3_ حدیث منقوص 213
9_ 2_ 4_ حدیث مقلوب 214
9_ 2_ 5_ حدیث معلول (معلّل) 214
9_ 2_ 6_ حدیث مضطرب 216
9_ 2_ 7_ حدیث مصحّف 217
9_ 2_ 8_ حدیث محرّف 218
9_ 3_ کشف روابط روایات 219
9_ 3_ 1_ رابطه ی تأویل 220
9_ 3_ 2_ رابطه ی تبیین 221
9_ 3_ 3_ رابطه ی تخصیص و تعمیم 222
9_ 3_ 4_ رابطه ی دلالت 224
9_ 3_ 5_ رابطه ی نسخ 225
9_ 3_ 6_ رابطه ی نسبیت 227
9_ 4_ کشف معنای جامع روایات 228
فصل دهم _ تمایز عقل و رأی در مکتب جعفری 235
مقدّمه 237
10_ 1_ طرح مسأله 238
ص:7
10_ 2_ بررسی عقل در نصوص دینی 238
10_ 3_ بررسی رأی در نصوص دینی 240
10_ 3_ 1_ روایات نهی از تفسیر به رأی 241
10_ 3_ 2_ روایات نهی از اعمال رأی و قیاس در امور دینی 242
10_ 4_ جایگاه رأی و قیاس در مذاهب فقهی اهل سنّت 244
10_ 5_ امام صادق علیه السلام و موضع گیری شدید علیه رأی و قیاس 245
10_ 6_ تمایز عقل و رأی در روایات شیعه 248
10_ 7_ نتایج فصل حاضر 251
فصل یازدهم _ بررسی ریشه های اباحه گری در آیات و روایات با تأکید بر شناخت تطبیقی ارتباط ایمان و عمل در دیدگاه های کلامی 253
مقدّمه 255
11_ 1_ طرح مسأله 255
11_ 2_ بررسی مفهوم اباحه گری 256
11_ 2_ 1_ اباحه در بحث های اصول فقه 256
11_ 2_ 2_ اباحه در مباحث اخلاقی و کلامی 257
11_ 3_ بررسی ریشه های اباحه گری 258
11_ 3_ 1_ ریشه های فلسفی اباحه گری 258
11_ 3_ 2_ ریشه های اخلاقی اباحه گری 261
11_ 3_ 3_ ریشه های کلامی اباحه گری یا بررسی رابطه عمل و ایمان از نظر اهم
جریان های کلامی 263
11_ 3_ 3_ 1_ خوارج 263
11_ 3_ 3_ 2_ مرجئه 263
11_ 3_ 3_ 3_ معتزله 268
11_ 3_ 3_ 4_ غلات شیعه 269
11_ 3_ 3_ 5_ شیعه 273
11_ 4_ نتایج 275
فصل دوازدهم _ درآمدی بر علم رجال شیعه در دوره ی متقدّمان 277
مقدّمه 279
12_ 1_ شکل گیری علم رجال در شیعه 281
12_ 2_ بررسی «اختیار الرّجال» طوسی 283
12_ 2_ 1_ ارزیابی سیره ی کشی در کتاب رجال 286
12_ 3_ بررسی «رجال» نجاشی 290
12_ 3_ 1_ تولّد، وفات، نشو و نمای علمی 290
12_ 3_ 2_ معرّفی رجال نجاشی و بررسی انگیزه ی تألیف 294
12_ 3_ 3_ ارزیابی سیره ی نجاشی در «رجال» 296
12_ 3_ 4_ نمونه هایی از رجال نجاشی 298
12_ 3_ 5_ بازشناسی سیره ی محدّثان شیعه به روایت نجاشی 301
ص:8
12_ 4_ بررسی «فهرست» شیخ طوسی 301
12_ 4_ 1_ ارزیابی و تحلیلی بر مقدّمه ی فهرست 303
12_ 5_ بررسی «رجال» شیخ طوسی 309
12_ 6_ مقایسه ی رجال نجاشی و فهرست شیخ طوسی 315
فصل سیزدهم _ گزارشی از آثار رجالی شیعه در دوره متأخّران 321
مقدّمه 323
13_ 1_ بررسی اعتبار آثار رجالی متأخران 323
13_ 2_ فهرست اسماء علماء الشیعه و مصنفیهم 325
13_ 3_ معالم العلماء فی فهرست کتب الشیعه و اسماء المصنفین منهم قدیمآ
و حدیثآ 325
13_ 4_ حل الاشکال فی معرفه الرّجال 326
13_ 15_ کتاب الرجال ابن داود حلی 327
13_ 6_ خلاصه الاقوال فی معرفه الرّجال 329
13_ 7_ پیدایش جوامع رجالی 332
فصل چهاردهم _ مبانی و روش های جرح و تعدیل راویان 337
مقدّمه 339
14_1_ توضیح اصطلاح جرح و تعدیل 339
14_2_ علم جرح و تعدیل 341
14_ 3_ ضرورت، جواز و پیشینه ی جرح و تعدیل 342
14_ 4_ اصول کلی جرح تعدیل 344
14_ 4_ 1_ عدالت راوی و امور مخلّ به آن 347
14_ 4_ 2_ ضبط راوی و امور مخلّ به آن 349
14_ 5_ اقسام و گونه های جرح و تعدیل 352
14_ 6_ مصطلحات جرح و تعدیل 353
14_ 7_ مراتب جرح و تعدیل 355
14_ 7_ 1_ مراتب تعدیل بر حسب تقسیم راویان 356
14_ 7_ 2_ مراتب جرح راویان با صرف نظر از برخی اختلافات 357
14_ 8_ تعارض جرح و تعدیل 359
14_ 8_ 1_ تعارض های قابل جمع 359
14_ 8_ 2_ تعارض های غیر قابل جمع 360
14_ 9_ شرایط جارح و معدل 364
14_ 10_ شرایط جارح و معدل 365
نمایه ها 369
منابع 433
راهنمای آزمون ارشد و دکتری رشته علوم قرآن و حدیث+مطالب آموزنده قرآنی و حدیثی+علایق شخصی