علوم قرآن و حدیث

مفاد استعمالی|مراد جدی

مفاد استعمالی معنایی است که ظاهر کلام به دست می دهد و مراد واقعی معنایی است که گوینده از کلام خویش اراده می کند.

هر گوینده ای می تواند به دو روش سخن بگوید: یک روش آن است که تمام مطالب خود را به روشنی همراه با تفاصیل و جزئیات بیان کند؛ که در این صورت، «مفاد استعمالی» همان «مراد جدّی» گوینده است؛ یعنی گوینده از الفاظ و کلمات خویش، جز معنای آنها را اراده نکرده است؛ مانند سخنان معمولی مردم.

روش دیگر به این صورت است که گوینده سخنی می گوید، ولی معنایی فراتر از معنای الفاظ و کلمات ادا شده را اراده می کند؛ در این صورت، مخاطب باید با روش هایی (مثلا استفاده از قراین) از مفاد استعمالی (الفاظ سخن گوینده) مراد جدی و واقعی او را کشف کند.

مطالعه مقاله ای تخصصی در مورد مراد جدی با عنوان: تفسیر قرآن و لزوم احراز مراد جدی

چکیده

آیات قرآن کریم، می‌توانند مورد «برداشت تاریخی» و «برداشت توسعه‌ای» واقع شوند. در برداشت تاریخی، توجه خوانشگر متن به زمینه متن، خاستگاه صدور کلام، سبب صدور و سبب نزول است و این خاستگاه، قابل تعمیم نیست. در برداشت توسعه‌ای، اگرچه متن در ارتباط با زمینه متن معنا پیدا می‌کند؛ اما محل نزاع، خود متن است نه زمینه متن و آنچه به‌عنوان یک معیار در تحدید گستره برداشت توسعه‌ای عمل می‌کند؛ «مراد جدی» متکلم است. برای رسیدن به تبیین جایگاه «مراد جدی» در تفسیر، دو مسأله: «ارادیبودن استعمال» و «فاصله بین خوانش و استعمال»، اهمیت پیدا می‌کنند. «دقت معنایی»، «سیاق گفتاری»، «معنای طیفی» و «زبان خاص»، عواملی هستند که «ارادی بودن استعمال» را تبیین می‌کنند؛ چنانچه «اصل تغایر» و «اصل زمینه متن»، مسأله «فاصله بین خوانش و استعمال» را روشن می‌نمایند. در مجموع بررسی همه این موارد، زمینه را برای اثبات فرضیه این مقاله و تأسیس یک اصل در حوزه تفسیر و زبان قرآن کریم با عنوان اصل: «لزوم احراز مراد جدی»، فراهم می‌کند.

لینک دانلود:

https://journals.pnu.ac.ir/article_6426_e6aaec1275a2588ddbc1c9e96cb9bf45.pdf