ترجمه قرآن کریم به زبان لهستانی قدمتی به طول بیش از سه قرن دارد، یکی از قدیمی‌ترین ترجمه‌های موجود به زبان لهستانی از قرآن کریم دو صفحه باقی‌مانده از نسخه خطی به زبان لهستانی متعلق به سال ۱۷۲۳ میلادی است که به خط یکی از پیشوایان مذهبی تاتارهای لهستانی است. این ترجمه از قرآن کریم اگرچه به زبان لهستانی است، اما به الفبای عربی نوشته شده است.

امین القاسم، پژوهشگر تاریخ لهستان در مقاله‌ای به تاریخ ترجمه قرآن کریم به زبان لهستانی پرداخته است.

تاریخچه ترجمه قرآن به زبان لهستانی

اهمیت تاریخی و لزوم ترجمه قرآن کریم به زبان لهستانی

اهمیت ترجمه قرآن کریم به زبان لهستانی از آنجا نشئت می‌گیرد که لهستان میزبان جمعیتی از مسلمانان تاتار بوده است. با این حال این جمعیت، زبان اولیه خود یعنی ترکی تاتاری را رفته‌رفته از یاد برده و به زبان لهستانی سخن گفتند و ازاین‌رو برای درک کتاب خداوند و درک تصویر صحیح از آن می‌بایست ترجمه‌های لهستانی قرآن را مطالعه کنند.

همچنین، ترجمه قرآن کریم برای آشنایی مسلمانان لهستان با خاستگاه و احکام اسلام نیز مهم بوده است. لذا این ترجمه‌ها تاکنون تداوم یافته است. با این حال مجمع ملک فهد که ترجمه قرآن به زبان‌های بسیاری را منتشر ساخته، ترجمه‌ای از قرآن کریم به زبان لهستانی نیز منتشر کرده است.

ترجمه قرآن به زبان لهستانی اما به الفبای عربی

آغاز ترجمه قرآن کریم به زبان لهستانی به قرن شانزدهم میلادی بازمی‌گردد. تاتارهای لهستانی یا تاتارهای لیپکا که تاتارهای دوک‌نشین بزرگ لیتوانی نیز نامیده می‌شدند؛ از اواسط قرن سیزدهم میلادی بخشی از جمعیت سرزمین‌هایی را تشکیل می‌دادند که امروزه لهستان نامیده می‌شود. پیشوایان مذهبی این قوم تا سال ۱۷۹۵ قرآن را به زبان عربی کتابت می‌کردند و ترجمه و تفسیر خود به زبان لهستانی در بین سطور می‌نوشتند. این ترجمه و تفسیرها اگرچه به زبان لهستانی بود اما به الفبای عربی نوشته شده است.

به گفته مرکز تحقیقات متون و نسخ خطی در دانشکده علوم انسانی دانشگاه کوپرنیک در تورون، لهستان، ثابت، نسخه تاتاری ترجمه قرآن کریم به زبان لهستانی که در سال ۱۶۸۶ میلادی نوشته شده و در شهر مینسک در جمهوری بلاروس، نگهداری می‌شود. این ترجمه اولین ترجمه قرآن کریم به زبان لهستانی و سومین ترجمه قرآن به زبان‌های اروپایی محسوب می‌شود. این ترجمه پس از ترجمه لاتینی قرآن در سال ۱۵۴۳ میلادی و ترجمه ایتالیایی در سال ۱۵۴۷ میلادی، سومین ترجمه از قرآن به زبان‌های اروپایی است. در ترجمه مذکور ۱۸ سوره اول به زبان ترکی عثمانی صورت گرفته و بقیه به زبان لهستانی است.

به گفته برخی از مورخان لهستانی، در نیمه اول قرن هفدهم، پیوتر استارکوفسکی لهستانی (متوفی در سال ۱۶۴۴ میلادی) که در استانبول تحصیل کرده بود و به عنوان مترجم در دربار ولادیسلاو چهارم (۱۵۹۵-۱۶۴۸ میلادی) پادشاه وقت لهستان کار می‌کرد، نخستین ترجمه قرآن را از زبان ترکی عثمانی به لهستانی آماده ساخت، اما نسخه دست‌نویس این ترجمه مفقود شده و انتشار نیافته است.

ترجمه بوکزاکسی

اولین متن کامل ترجمه قرآن کریم به زبان لهستانی در سال ۱۸۵۸ میلادی در شهر پوزنان منتشر شد. این ترجمه توسط تاتار لهستانی، جان میرزا تاراک (یا طارق) بوکزاکسی انجام شد و تاکنون نیز از سوی لهستانی‌ها تحت عنوان ترجمه بوکزاکسکی به آن اشاره می‌شود. مترجم در مقدمه ترجمه خود اشاره کرد که پدرش سلیم بوکزاکسکی در واقع مترجم حقیقی است و او فقط در آماده‌سازی این ترجمه برای انتشار مشارکت داشته است. این ترجمه بدون متن اصلی قرآن کریم به زبان عربی انتشار یافته و در جلد اول آن به زندگی پیامبر(ص) پرداخته شده و سپس اعتقادات اسلامی و روابط میان عثمانی و لهستان بیان شده است و ترجمه در جلد دوم ترجمه قرآن آمده است. این ترجمه در سال ۱۹۸۸ در ورشو تجدید چاپ شد، سپس در سال ۲۰۱۴ نیز در آمریکا به چاپ رسیده است. در سال ۲۰۱۵ و در سال ۲۰۱۷ در انگلیس این کتاب بار دیگر منتشر شد اما در چاپ انگلیس، جلد اول این ترجمه حذف شده است.

ترجمه قرآن به زبان لهستانی

با این حال، در سال ۱۹۹۵ پس از میلاد، پروفسور زبیگنیو وویجیک (۱۹۲۲-۲۰۱۴ پس از میلاد) با انتشار مقاله نشان داد که این ترجمه در واقع از سوی یک کشیش کاتولیک به نام دیونیسیوس شلوسکی (۱۷۹۳-۱۸۷۰ میلدی) اهل ویلنیوس لیتوانی و ایگناسی دومیکو (۱۸۰۲-۱۸۸۹ میلادی)، دانشمند زبان‌شناس انجام شده است.

این دو در اواخر دهه بیست از قرن نوزدهم میلادی این ترجمه را آغاز کردند؛ اما پرسش‌هایی در این زمینه وجود دارد: آیا این ترجمه سی سال قبل از انتشار به سفارش تاتارهای لهستانی صورت گرفته است؟ آیا استفاده از نام جان بوکزاکسی به عنوان مترجم برای دور زدن سانسور دولتی بود یا پذیرش این امر برای کشیشان کاتولیک و لهستان آسان‌تر بوده است؟ تا کنون پاسخ روشنی به این پرسش‌ها داده نشده است.

در سال ۱۹۳۵، دکتر یاکوب سینکیویچ, مفتی وقت مسلمانان لهستان (۱۸۸۴-۱۹۶۶ م) کتاب «آیاتی از قرآن» را منتشر کرد که در آن بخش‌هایی از قرآن کریم را ترجمه کرده بود. این اثر در سال ۱۹۹۵ میلادی تجدید چاپ شد.

ترجمه قرآن به زبان لهستانی

ترجمه کامل بعدی قرآن کریم در سال ۱۹۸۶ میلادی توسط پروفسور یوزف بلاتسکی (۱۹۱۰-۱۹۹۷ م) متخصص زبان عربی انتشار یافت. این ترجمه مستقیماً از زبان عربی انجام شده بود و در یک مجلد به چاپ رسید. ترجمه مذکور برای اولین بار در سال ۱۹۹۷ میلادی در یوگسلاوی به چاپ رسید و حاوی متن عربی قرآن کریم نیست. این ترجمه در سال‌های ۲۰۰۲، ۲۰۰۷ و ۲۰۱۵ در آلمان و سپس انگلستان تجدید چاپ شد و در سال ۲۰۱۷ در ترکیه نیز به چاپ رسید.

ترجمه دیگری نیز از قرآن کریم به زبان لهستانی در سال ۱۹۸۶ انتشار یافته است. این ترجمه از سوی میخائیل روزانسکی انجام شده و مترجم در این ترجمه خود بر ترجمه معروف آلمانی از قرآن کریم تکیه داشته که ماکس هنینگ, شرق‌شناس آلمانی (۱۹۲۷-۱۸۶۱) در سال ۱۹۰۱ در لایپیزیک منتشر ساخت. این ترجمه مستقیماً از زبان عربی به آلمانی صورت گرفته است.

ترجمه‌های جدید قرآن به زبان لهستانی

ترجمه‌ای دیگر از قرآن کریم به زبان لهستان در سال ۱۹۹۰ میلادی در لندن انتشار یافت. این ترجمه به همراه متن عربی و از سوی مؤسسه‌ای در پاکستان وابسته به فرقه قادیانی منتشر شده است. با این حال اطلاعات کافی از مترجم در دست نیست و به‌احتمال‌زیاد از روی ترجمه انگلیسی ترجمه شده است. این ترجمه در سال ۱۹۹۶ میلادی به چاپ دوم رسید.

در سال ۲۰۱۱ پس از میلاد ترجمه‌ای از قرآن کریم به زبان لهستانی شامل متن عربی در نیوجرسی ایالات‌متحده آمریکا منتشر شد. ناشر این ترجمه یک مؤسسه ترکی مرتبط با جنبش فتح‌الله گولن است؛ و ترجمه از زبان انگلیسی و توسط دکتر. یاروسلاو سوردل از روی ترجمه علی اونال از عربی به انگلیسی صورت گرفته است. این ترجمه در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۳ میلادی از ورشو تجدید چاپ شد.

ترجمه قرآن به زبان لهستانی

در نوامبر ۲۰۱۸ ترجمه‌ای از موسی چاکوروفسکی منتشر شد که از ترجمه‌های روسی و انگلیسی بهره برده بود. این اثر در سال‌های ۲۰۲۰ و سپس در سال ۲۰۲۱ به همراه متن عربی تجدید چاپ شده است.

در ماه مه ۲۰۲۱ میلادی ترجمه‌ای از قرآن کریم به زبان لهستانی از سوی رافائل برگر، از شیعیان این کشور انتشار یافت. این ترجمه به طور مستقیم از زبان عربی انجام نشده و از ترجمه‌های روسی و آلمانی بهره گرفته است.

ترجمه گزارش‌: سعید عدالت‌ جو