علوم قرآن و حدیث

پیش از بلاشر، مستشرقان دیگر انصاف بیشتري به خرج داده و تدوین حدیث را به اوایل قرن دوم هجري باز گفته اند. )
1). البته - 241 . اشپرنگر: حدیث نزد عرب 17 - 189 فرانسوي 250 - 203 ترجمه انگلیسی 251 - (گلدزیهر: مطالعات اسلامی 274
میان کتابت و جمع حدیث باید فرق گذارد. ولی با وجود این، جمع و تدوین حدیث هم حتی به سالهاي- صدر اسلام باز میگردد.
این معروف است میان مردم که نخستین مدون علم (حدیث) ابن شهاب زهري (متوفاي 124 ه.) بوده و نخستین کتاب بعد از 143
هجري نوشته شده (مقدمه تقیید- العلم 5 و 6)، ولی انتشار رسالات و کتب خطی اخیرا اسناد محکمی برخلاف آن بدست داده
است. البته در بعضی از اخبار آمده که در آغاز نزول وحی، از بیم مخلوط شدن اقوال و احادیث رسول خدا (ص) با وحی الهی،
32 ). ولی وقتی حافظان وحی زیاد شدند و بیم التباس و اختلاط - پیامبر اکرم (ص) کتابت حدیث را نهی فرمود (تقیید العلم 29
تقیید: 69 تفصیل در علوم ) « قید و العلم بالکتاب » : حدیث و قرآن از میان رفت، کتابت حدیث را اجازه فرمود و حتی دستور داد
33 .) بهمین جهت میبینیم که تنی چند از صحابه در زمان رسول خدا احادیث را نوشته و - الحدیث دکتر صبحی صالح: 14
مجموعههائی از آن براي خود ترتیب داده بودند. از جمله سعد بن عباده انصاري (متوفاي حدود 15 ه. در نجران) که از کاتبان دوره
جاهلیت نیز شمرده شده (تهذیب التهذیب ابن حجر رقم 883 ) صحیفهاي داشت که احادیث و سنن رسول خدا را در آن گرد آورده
بود. (صحیفه همام 16 و 17 .) عبد الله بن ابی اوفی و سمرة بن جندب ( 60 ه.) و جابر بن عبد الله انصاري (م 78 ه.) (صحیفه همام
عبد اله- ابن « صحیفه صادقه » 14 ) هر یک صحیفهاي داشتند که احادیث رسول خدا را در آن گرد آورده بودند. مشهورترین آنها
عمرو بن عاص ( 65 ه.) بود. عبد اله بن عباس نیز در مجالس علمی (حدیث) الواحی داشت که احادیث را بر آن نوشته بود. گذشته
از آن، به هنگام هجرت بدستور رسول خدا حقوق مهاجر و انصار و یهود و عرب در منشوري تدوین شد. این صحیفه در آغاز
خوانده شد. « کتاب »
(الوثائق السیاسیه دکتر حمید اله وثیقه 1. ص 15 .) شهرت این صحیفه خود حاکی از رواج کتابت فرامین رسول خداست. اراده
رسول خدا (ص) در مرض موت که کتابی براي مسلمانها نوشته شود تا بعد از او (ص) گمراه نشوند، نیز خود بهترین دلیل است.